Bilim Yazıları ( Yıldızlar hakkında )

Evrenin Karanlık Sokaklarını Aydınlatan Kozmik Lambalar

Sıcak bir yaz akşamında bir deniz kıyısında ya da bir göl kenarında sevgilinize sarılarak gökyüzüne bakarsınız gözlerinizin görebildiği kadar yüzlerce yıldızın altında tek bir dileğiniz olur. Ancak yıldızlar sadece romantik gecelerimizi aydınlatan kozmik lambalar değildir. Yıldızlar ışık ve enerji üreten devasa kozmik lambalardır. Evimize en yakın yıldız Güneş'tir. Yani hayatı ve var olmamızı sağlayan en yakın dostumuzdur. Yeryüzünde yaşayan tün canlıların ve insanlığın ışık ve enerji kaynağı olan devasa bir kozmik lambadır aslında Güneş..! Ancak bu dostluk sizi yanıltmasın çünkü bu dostluk yaklaşık 150 milyon kilometre mesafede olmalıdır. Eğer ona çok fazla yaklaşırsanız çok fazla terlersiniz ve sonunda yok olmanız kaçınılmaz bir sondur. Eğer ondan çok fazla uzaklaşırsanız o zamanda kesinlikle donarsınız. Elbette bu yer yüzünde hissettiğimiz sıcaklık ve soğuktan çok farklı bir deneyim olacaktır. Aslında bu yaşamak istemediğiniz bir deneyim olacağına emin olabilirsiniz. Güneşle dostluk kurabileceğimiz en güvenli mesafe 150 milyon kilometredir. Bilim insanlarının söylediği gibi Dünya ve Güneş arasındaki uzaklık yaşanabilir bölge olarak tanımlanır. Yani ne az ne de fazla tam olması gerektiği gibi! Ancak Güneşle olan dostluğumuz çok uzun sürmeyecek, yaklaşık olarak 2 veya 3 milyar yıl sürecek olan bir dostluğumuz kaldığı söylenebilir. Elbette bu süre evren ölçeğinde bakıldığında kısa bir zaman dilimi olduğu gerçeği karşımıza çıkıyor. Güneşin yakıtı eninde sonunda bitecek. Yani, Güneşin çekirdeğindeki hidrojen tamamen bittiğinde helyum yakmaya başlayacak. ve o gün geldiğinde Güneş bugünkü boyutundan 100 kat daha fazla genişleyerek aynı zamanda 500 kat daha fazla enerji üretecek bunun anlamı ise Güneş kreminin ve büyük bir şapkanın pek bir anlamı olmayacağı gerçeğidir. Güneş kırmızı deve dönüştükten sonra Güneş sisteminde bulunan iç gezegenler sırasıyla Merkür, Venüs ve Dünya için sonun başlangıcı olacak. Eğer bu zaman diliminde insanlık varlığını sürdürürse bu insanlık için çok dramatik bir son olacağı görülüyor. Sonunda yıldız yakıtını tamamen tükettiğinde ise yıldız kendi içine çökerek yaklaşık olarak dünya boyutunda sönük bir yıldız olacak yani beyaz cüce haline dönüşecek. Yıldızlarda tıpkı insanlar gibi doğarlar, yaşarlar ve ölürler. Samanyolu galaksisinde bilinen 200 milyar yıldızdan sadece biri olan Güneş, yani yıldızımız orta büyüklükte bir yıldız olmakla birlikte yaklaşık 10 milyar yıl ömrü bulunmaktadır. Eğer bir yıldızın kütlesi ne kadar büyük olursa ömürleri de o kadar kısa olur. Aynı zamanda kütlesi Güneşten küçük olan yıldızların ömürleri de çok uzun olmaktadır. Bunun nedeni ise, kütlesi küçük olan yıldızlar yakıtlarını çok yavaş bir şekilde tüketirler. Devasa kütleye sahip yıldızlar ise yakıtlarını daha hızlı tüketeceği için ömürleri daha kısa olur. Sonunda her yıldız yakıtı bitirdikten sonra ölür. Aslında yıldızların yakıtı bittiğinde kütlelerine bağlı olarak üç farklı evreye girerler. Güneş gibi orta büyüklükteki yıldızların yakıtı bittikten sonra beyaz cüceye dönüşürler. Güneşten 10 ile 100 katı büyüklükte kütleye sahip yıldızların ölümleri bambaşka bir hikayenin konusudur aslında, bu yıldızlar ya nötron yıldızlarına dönüşürler ya da bir kara deliğe dönüşürler. Yani, bu cisim her şeyi yutan devasa bir elektrikli süpürge de denilebilir.Peki, Güneş nasıl enerji üretir. Güneşin çekirdeğinde gerçekleşen sıra dışı bir durum söz konusudur. Yıldızın çekirdeğindeki sıcaklık tam anlamıyla cehennem sıcaklığı olarak betimlenen çok yüksek derecede bir ısıdır. Yıldızın çekirdeğindeki yüksek basınç ve sıcaklık hidrojen atomları birbirleri ile etklieşime girerek helyum atomlarına dönüşmesiyle bir enerji ortaya çıkar. Buna da nükleer füzyon denilmektedir. Güneşin çekirdeğindeki ısı 15 milyon derece Celsius, basınç ise Dünya’da deniz seviyesindeki hava basıncının 340 milyar katı olduğu bilinmektedir. Uzayın her yönüne dağılan bu enerji Dünya’ya yaklaşık 8 dakikada ulaşan bu enerji ışık ve ısıdır. Basit bir dilde söylemek gerekirse, eğer dostumuz Güneş olmasaydı Dünya’da asla yaşam başlamayacaktı. Aynı zamanda yazının başında söz ettğim gibi, romantik gecelerimizi aydınlatan yıldızları gözlemlerken sevgilimizin ellini tuttuğumuz sırada gökyüzünde bir yıldız kaydığı görülür ve kalplerde ortak bir dilek tutulur. Ancak üzgünüm…! Aslında yıldız kayması diye bir durum söz konusu değildir. Bu durum Güneş sisteminde başı boş dolaşan serseri meteorlardan kopan küçük parçalar yani meteoritlerdir. Meteoritler çoğunlukla 1 milimetre civarında olmalarına rağmen enerjileri sıra dışıdır. Dünya’nın çekim gücüne kapılan bu küçük gök taşları Dünya’nın atmosferine yaklaşık saatte 200 bin kilometre hızla çarparlar ve sürtünmeden meydana gelen ısıdan dolayı yanarak ışık saçmalarına ve parlamalara neden olurken bu illüzyondan habersiz olan romantik çiftler ise kalplerinde taşıdıkları dilekle gecenin keyfini çıkarırlar.

Arka Bahçemizi Aydınlatan Dev Kozmik Lambalar: Devasa Yıldızlar

Bilim insanları tarafından yapılan araştırmalara ve gözlemlere göre Evrende yaklaşık 100 milyar galaksinin olduğunu, aynı zamanda her galakside ise ortalama 200 milyar yıldız olduğu söyleniyor. Evrende o kadar çok yıldız var ki Dünya’daki tüm kumsallarında bulunan kum tanesinden bile daha fazla yıldız olduğunu bilim insanların yaptıkları araştırmalar sonucunda ortaya çıkıyor.