FAN SATIN ALMA REHBERİ - KASA FANLARI - ÖZELLİKLERİ (2. sayfa)

4vc1 · 2012-07-02T07:26:48.0000000+03:00

Güncellendi! (02.07.2012) Overclock işini seven, yeni başlayan, heves eden ve bu konuda bilgi biriktiren kimseler için faydalı olabilecek bir kılavuz hazırlamak istedim. Umarım ki buradaki bilgiler hava soğutma ile ilgili pek çok sorulan soruya cevap olacak, bir fikir verecektir. Hava Soğutma Fanlar, Hava soğutma sistemlerine dahil asli bileşenlerdir. Eğer oluşturduğunuz sistemde hava soğutma tercih ettiyseniz, mutlaka çeşitli ebatlarda fanlara ihtiyaç duyacaksınız. Fanlarla beraber kullanılan diğer bileşen ise soğutucu bloklardır (heatsink=ısı emici). Bu bloklar genellikle asıl ısıyı üreten kaynaklara termal macun yardımıyla birleştirilir ve ısı kaynağından (CPU, Kuzey köprüsü, GPU v.s.) üretilen ısıyı emerek bloğa dağıtmayı ve sıcaklığı düşürmeyi hedefler. Eğer bir soğutucu blok fansız olarak bir bileşenin üzerinde monteli kullanılırsa bu pasif soğutmadır. Genellikle SDRAM modüllerinde ve anakart üzerindeki chipsetlerin üzerinde görebiliriz. Eğer bu soğutucu bloklara bir de fan eklenirse, bu da aktif soğutmaya girer. Burada fanın görevi, soğutucunun emerek gövdesine dağıttığı ısıyı üzerine hava üfleyerek dağıtmak ve soğutucunun serin kalmasına yardımcı olmaktır. Bunlardan ayrı olarak hava soğutma sistemlerinde kullanılan hava kanalları gibi yaygın kullanımı olmayan yardımcı aparatlar da bulunuyor ancak genel olarak kullanılan hava soğutma bileşenleri fanlar ve soğutucu bloklar. Sınıflandırma Bilgisayar kasasında ve içerisindeki bileşenlerde kullanılan çok farklı ebatlarda fanlar görebiliriz. Bunların sınıflandırılması (genellikle) ebatlarına göre yapılır. Buna göre; 40mm 50mm 60mm 70mm 80mm 92mm / 100mm 120mm / 140 mm 170mm / 200mm şeklindeki bir sınıflandırma doğru olacaktır. Fan Özellikleri Fanlar değerini bulurken göze alınan birkaç kriter vardır. Bunlar; 1- "CFM" veya "Cubic Feet per Minute" : Fanın dakikadaki hava üfleme miktarıdır. Fanın dönüş hızına, çapına ve fan tasarımına göre değişir. 2- "DBa" (decible) değeri : Fanın ürettiği gürültü oranıdır. Yine fanın çağına bağlı olmakla birlikte, dönüş sayısı daha kuvvetli bir etkendir. Fanın dönüş hızı ne kadar yüksek olursa, ürettiği gürültü miktarı da o kadar artacaktır. 3- "RPM" (Revolution per Minute) değeri: Fanın dakikadaki dönme sayısıdır. Misalen; fandaki kanatlar dakikada 1500 tam tur atabiliyorsa bu fanın max.rpm değeri 1500 olarak verilir. 4- "PWM" (Pulse-width modulation): Fanlardan bazıları hız kontrolcü mekanizmaya sahiptir. Böylece bilgisayarınızdan veya fan ile beraber gelen extra bir kontrolcü aparat ile, fanın dönüş hızını istediğiniz şekilde ayarlayabilirsiniz. PWM kontrolcüsüne sahip fanlar 4 pinli bağlantıya sahipken, kontrolcüsü olmayan fanlar 3 pinlidir. Burada uyumsuzluk sorunu yoktur, yani anakart üzerinde bulunan 4 pinli bir fan yuvasına, 3pin girişe sahip bir fanı bağlayabilirsiniz, ya da 3 pinli bir anakart fan yuvasına 4 pinli bir fanı yine sorunsuz şekilde takıp çalıştırabilirsiniz. Ancak her iki durumda da fanın dönüş hızı kontrolcüsünü kullanamazsınız. Fan Hızını Kontrol Etmek: Bilgisayarda bulunan her fanın hızını kontrol etmek kullanıcının elindedir(İSter PWM olsun ister Normal olsun). Bunu bios, yardımcı programlar ya da fan kontrolcüler ile yapmak veya da önceden belirlenmiş profillere göre anakartın bu hızı kendisinin ayarlamasını istemek tamamen kullanıcının tasarrufunda. Ancak burada PWM kontrolcü transistör bulunduran fanlar ile Normal fanlar arasında bir fark var. Her iki fan tipinin de çalışma hızını ayarlamamız mümkün. Ancak, PWM kontrolcü fanlarda bu PWM kontrolcüsü tarafından akımdaki frekansın darbesini ayarlayarak yapılırken, normal fanlarda voltaj düşürülerek yapılır. (bir ampüle verdiğiniz elektriğin voltajını düşürdüğünüzde ampülün daha sönük yanması gibi) Ancak PWM kontrolcünün Voltaj kontrolüne göre 3 temel avantajı var; 1-Fana gelen akıma frekans darbe ayarı yaptığı için daha doğru bir ayarlama yapacak ve tam da istenilen değerlere Fan RPM değerini getirebilecektir. Oysaki Voltaj kontrolünde bunu ayarlamak zordur. 2-Fanı çok daha düşük devirlerde çalıştırabilme yeteneğine sahiptir. (100 rpm, 110 rpm gibi) Voltaj kontrolünde ise, fanın çalışması için gerekli minimum bir voltaj değeri olduğu için (yani marş voltajı, minimum gerekli volt değeri) ve bu aralık da 5-7 Volt arasında kaldığı için, 100 rpm gerektiren 2 volt değerini veremeyecek, o yüzden fanın alt seviye çalışma rpm değerini çok daha üst bir değerle sınırlayacaktır. 3-PWM direk akımı kontrol ettiği için, enerji tasarrufu sağlar. Voltaj kontrol metodunda ise giden akım hep aynıdır. Bunlardan ayrı olarak fanlar tasarım biçimlerine göre 2'ye ayrılıyor; Ball bearing (bilye yataklı rulman) ve Sleeve bearing (makara yataklı rulman) Bu iki fana ait karşılaştırma tablosu ise şöyle; Şimbi burada tabi işi ciddi ciddi inceleyen amcalar her iki fanın da artıları ve eksileri olduğunu söylüyorlar. Şüphesiz bu değerlere baktığımızda bilyeli fanlar çok daha dayanıklı, uzun ömürlü ve verimli olduğunu görüyoruz.. Öte yandan birkaç Dba daha gürültülü (düşük rpm değerlerinde). Buna mukabil makaralı fanların en büyük artısı fiyatları. Düşük maliyetleri, çokca tercih edilmelerini sağlıyor. Tabii burada tablodaki bazı satırların da neyi ifade ettiğini iyi bilmek lazım. MEsela ısı dayanıklılığında bilyeli fanlar daha dayanıklı yazıyor ancak bu "yüksek ısı dayanıklılığı" yüksek derecelerdeki ısı dayanıklılığı. Onun da karşılaştırması şu şekilde; Buradan da görüldüğü gibi bilyeli fanın faydaları saymakla bitmiyor. Tablo bize, farklı sıcaklığa sahip ortamlarda fanın ömrünün nasıl etkilendiğini anlatıyor. Misalen tabloya göre 40 santigrat derece sıcaklıkta Bilyalı fan 75bin saat çalışabilirken, makaralı fan 52bin saat çıkarıyor. Tüm bu olumlu ölelliklere rağmen bir büyük fark var ki, bilyalı fanın hanesine olumsuz yansıyor; Ücreti. İki tip fan arasında yaklaşık 2 kat oranında fiyat farkı var. Tercih tabii ki sizin. Ancak bu iki kat farka değer mi derseniz, ben okuduğum onlarca yazıda "buna değer arkadaş" diyenini görmedim. Çoğu kimse sleeve alıyor ve yatay-dikey kullanıyor. Bunu 1.ci elden tecrübe eden kimselere sormak ve gerçekten bu yaklaşık 2 kat fiyata değip değmediğini öğrenmek lazım. Tek bir dan alacaksak bu fark 20 liradan 40 liraya çıkarsa pek sorun etmeyiz, ama kasamızda 8 adet fan kullanmak istersek? Yüksek hızlarda daha sessiz olan bilyeli fanlar acaba ne kadar sessiz? Cooler MAter'ın hem ball bearing hem de sleeve bearing olan 2 fanını karşılaştırıyorum şimdi; Bu ball bearing olan; http://www.cmstore-usa.com/excalibur-barometric-ball-bearing-120mm-pwm-case-fan/ Bu da Sleeve bearing olan; http://www.cmstore-usa.com/blade-master-120mm-case-fan/ Maximum dbA'leri birinin 30 diğerinin 35. Bu 5 birimlik fark da ball bearing olanın yapısından değil; max. 2000 rpm dönüyor olmasından. Sleeve olan 2800 devir (rpm) kapasitesi ile daha fazla gürültü çıkaracak tabii ki. Yani pek bir fark yok. ball bearing olana 100 bin saat, sleeve bearing olana 40 bin saat değer biçmişler. Yani biz gün hesabına vuralım olayı, 40.000/24 x 1/362 = 4,5 yıl. 5 Yıla yakın fan ömrü. diğerinde ise bunun 2 katından fazla, 10 yıla yakın. 20 lira verdiğimiz fanın 5 sene kullandıktan sonra ömrünü tamamlaması da bence tatminkar bir karşılık. Bir de amcalar derler ki, makaralı fanları sadece dikey konumlandırın. Yatay konumlandırırsanız (mesela kasanın tavanı ya da tabanı gbi) ömrü azalacaktır. Performansında bir düşme yaşamıyorsunuz ancak fanın ömrünü azaltıyorsunuz yani. Bu da çok büyük bir etken değil, ama yine de kasa üst ve altına fan alırken bilyeli fan almak işi garantiye almak olur. Bizim burada dikkate alacağımız tek unsur, fanın sessiz olması, her şekilde konumlanabilir olması (dikey, yatay) ve tabii ki fiyatı. Piyasadaki fanların çoğunun makara rulmanlı yani sleeve bearing olduğunu unutmayın. Fanların özellikleri bu şekilde. Peki biz fan alırken nelere dikkat etmeliyiz? Hava akış şeması Öncelikle etkili bir hava soğutma sistemi için ilk yapmanız gereken şey , Hava güzargâhlarını iyi belirlemeniz. Kasa içerisine taze hava nereden girecek ve içeride bulunan ısınmış hava hangi yolu izleyerek dışarı çıkacak? Genelde günümüz PC kasalarında tercih edilen hava akış şeması şu şekildedir; Buna göre taze hava kasanın ön ve altından girerken kasanın üstü ve arkası ısınmış havanın tahliyesi için kullanılır. Tabi performansı arttırmak için bu akış şemasını geliştirip farklı şekillerde yollar izleyenler de var. Biz standart kabul edilenler üzerinden gittiğimiz için detayına girmiyorum. Akış şemasını belirledikten sonra ihtiyacınızın ne olduğu daha belirginleşecektir. Sonraki adım; Burada yine işin içine sizin ihtiyaçlarınız giriyor. Yukarıda belirttiğim gibi, optimum hava akışını sağlayacak sessiz bir fan mı, yoksa ortalığı kasıp kavuracak üfürüğü kuvvetli bir fan mı, ya da zamanı gelince mazlumlaşan, ama ihtiyaç olduğunda da coşan ve yeller estiren bir diğer model mi? Eğer sessizlik sizin için ön plandaysa, çapı yüksek bir fan almanız daha iyi olacaktır. Her ne kadar büyük çaplı fan daha çok ses yapar mantığı yerleşmiş olsa da, olay tam aksinedir! Çapı büyük olan fan her dönüşünde daha fazla hava üfleyebileceği için, çok fazla dönüş hızına gereksinim duymaz ve büyük kanatları sayesinde daha az dönerek daha çok hava üfleyebilir. Küçük fanlarda ise durum ses seviyesi olarak giderek vahim bir hal alır, o küçücük kanatlarıyla ihtiyaç duyulan hava akışını verebilmek için 6000 rpm gibi çok yüksek değerlere çıkmak zorunda kalırlar ve tüm fanlarınız içerisinde de siz de hatırlayın, ilk bozulanlar bu ufak olanlardır. Sebebi de yüksek rpm oranlarıdır. Yani buradaki ters orantıya dikkat ediyoruz. "Fanın çapı büyüdükçe Sessizlik oranı artar" Tabii bunun birinci sebebi az evvel bahsettiğimiz şey. Yoksa 6000 rpm dönen 140mm bir fan size tüm günü zehir de edebilir. (tabi bu değerde çalışan o ebatta fan henüz piyasada yok:) Dikkat etmişsinizdir, artık çoğu CPU fanı ve soğutucu bloğu devasa büyüklükte ve artık insanlar kasalarını seçecekleri fana göre almaya başladılar. Çünkü seçtikleri fanın alınacak kasaya sorunsuz sığması lazım:) Gürültü değerlerinden biraz bahsedelim; gürüldü değeri db olarak ölçülür ve kulağımızın algıladığı db seviyeleri şu şekildedir; 10 db - Normal nefes alış. Soluk alıp verme seviyesi. 20-30 db - Fısıldama seviyesi. 40-50 db - Konuşma seviyesi. 60-70 db - Olağan trafik sesi 80-100 db - Güçlü ses üreten aletler, yüksek sesli müzik Yani alacağımız fanın duyulmamasını istiyorsak 30 db seviyesini aşmamasına özen göstermeliyiz demektir. Tabi burada PWM kontrollü fanların avantajı büyük. Çünkü bu fanlar ihtiyaca göre (veya sizin önceden belirlediğiniz profilllere göre) kendileri hızlanıp yavaşlayabiliyorlar. Ya da siz direk elle kontrol edebiliyorsunuz. Bu sayede de, mesela oyun oynarken sistem ısındığında ve kasa içerisindeki sıcaklık arttığında fan otomatik olarak dönüş sayısını arttırıyor ve sistemdeki yoğun yük geçtiğinde, siz yine sistemi normal internet sörfü kıvamına indirgediğinizde, fan da sönüş hızını düşürerek sisteme ayak uyduruyor. Böylece gereksiz gürültünün önüne geçiliyor, ancak performans istendiğinde de tam kapasite alınabiliyor. Burada toparlamak gerekirse (uykum geldi sonra biraz daha ekleyerek genişletirim.) Kasada minimum 2 adet fan bulunması gerekiyor. Bir tanesi taze havanın girmesi gereken kısım (ki örnekte kasa ön paneli ve alt kısım), ve sıcak havanın tahliyesi için gereken kısım (arka veya üst panel) Bu fanların 140 mm çapında olması ve mümkünse PWM kontrolcüsünün olması olağan bir sistem için yeterli olacaktır ancak Hızaşırtmacı gençliği kesmeyecektir:) O sebeple bu kılavuzu şimdilik burada ara veriyor, daha sonra geliştirmek üzere şimdilik müsade diyorum. Umarım faydalı olmuştur. Eksik veya hatalı bulduğunuz yerleri lütfen mesaj atarak bildirin.

Sıcak Fırsatlarda Tıklananlar

Editörün Seçtiği Fırsatlar

Salomon 409220M Outsnap Cswp Siyah Erkek Bot : Amazon.com.tr: Moda https://www.amazon.com.tr/dp/B07M6BNJLQ 19 sa. önce paylaşıldı

Deribond Erkek Kemer : Amazon.com.tr: Moda https://www.amazon.com.tr/dp/B0B57DC312 18 sa. önce paylaşıldı

Ingenuity Baby Base 2'si 1 Arada Yükseltici Besleme ve Kendinden Saklama Tepsili Yer Oturağı, Arduvaz : Amazon.com.tr: Bebek https://www.amazon.com.tr/Ingenuity-Booster-Feeding-Floor-Self-Storing/dp/B0CKNWFJQ7 17 sa. önce paylaşıldı

Daha Fazla

Bu Konudaki Kullanıcılar: Daha Az

2 Misafir - 2 Masaüstü

5 sn

27
Cevap

1
Favori

10.915
Tıklama

Daha Fazla
İstatistik

Konu İstatistikleri Yükleniyor

Konuya Özel

3 oy

Öne Çıkar

Cevapla

Sayfa:

önceki 1 2

Giriş

Mesaj

enessezgin

Binbaşı

1148 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Ras0 R kullanıcısına yanıt

MajesticTale

Teğmen

181 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Fevkelade1i

Yüzbaşı

540 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

ehhalil

Yarbay

2918 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Fevkelade1i

kullanıcısına yanıt

Sayfa:

önceki 1 2

Ip işlemleri

Bu mesaj IP'si ile atılan mesajları ara Bu kullanıcının son IP'si ile atılan mesajları ara Bu mesaj IP'si ile kullanıcı ara Bu kullanıcının son IP'si ile kullanıcı ara

KAPAT X

%40
Kazan

%2,8
Kazan

%6,5
Kazan

%25
Kazan

%1,6
Kazan

%3,2
Kazan

%5,5
Kazan

%3,2
Kazan

%5
Kazan

%3,2
Kazan

%5
Kazan

%2
Kazan

Alışveriş Yaptıkça Para Kazan Harekete Geç »