Profil: aof_uzman | DonanımHaber Forum

Şimdi Ara

@aof_uzman

Takip Et 0 takipçi

Özel Mesaj

22 Temmuz 2012
Tarihinde Katıldı

Takip Ettikleri
0 üye

Görüntülenme
Toplam: 8 (Bu ay: 0)

Fırsat Ekle

Gönderileri

Tümü (20)

Sadece Konular (20)

Sadece Bağlantılar (0)

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi-II (TAR202U) - Kısa Özet

AÖF Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi-II (TAR202U) - Kısa Özeti

1. ÜNİTE – YENİDEN YAPILANMA DÖNEMİ

Osmanlı Devleti’nin son on iki yılı çeşitli cephelerde farklı rakiplerle daimi bir savaş hâli içinde geçmişti. Bu durum gerek devlet yöneticilerini gerekse bireyleri son derecede olumsuz etkilemiştir. Maddi ve manevi anlamda gelecekten ümitsiz, kendi ayakları üzerinde durma inancını kaybetmiş, ekonomik alanda ise elindeki avucundakini tüketmiş bir toplum söz konusuydu. Bu zeminin bir sonucu olarak Türk istiklal Harbi’ni gerçekleştiren lideri Mustafa
Kemal Atatürk ve kadrosu maddi imkânsızlıklar kadar Türk insanının yarından ümitsiz, karamsar hâlinden ileri gelen problemleri aşmak zorunda kalmıştır. Gerçekten de Osmanlı Devleti’nin son döneminde yaşadığı ekonomik, siyasi ve sosyal çalkantılar dolayısıyla Anadolu insanının yöneticilerine karşı duyduğu güvensizlik ve kuşku dönemin edebiyat ürünlerine kadar yansımıştır.

CUMHURiYET’iN iLK YILLARINDA TÜRKiYE’NiN GENEL GÖRÜNÜMÜ

Nüfus: istatistik göstergeler ışığında Türkiye’nin nüfusu 1927 yılı verilerine göre 13.648.270 kişidir. Ülke genelinde 63 il, 328 ilçe, 699 bucak, 39.901 köy vardır.

Sağlık: Ülke genelinde sağlık hizmetleri son derece yetersiz seviyedeydi. Çoğunluğu büyük yerleşim merkezlerinde toplanmış, devlet hesabına ve serbest çalışan tüm sağlık personelini kapsayacak şekilde 1928 yılı itibarıyla 1.078 doktor, 130 hemşire, 1.059 sağlık memuru ve 377 ebe mevcut görünmektedir. Kabaca bir hesapla 12.661 kişiye bir doktor düşmektedir.

Eğitim: Cumhuriyet idaresinin üzerinde en çok duracağı saha eğitim olacaktır. Atatürk’ün Cumhuriyeti emanet edeceği aklı hür, vicdanı hür nesillerin ancak eğitimle mümkün olacağı düşüncesiyle daha millî mücadelenin savaşları devam ederken Ankara’da toplanan Maarif Kongresi ile eğitim alanında yapılması gereken atılımlar değerlendirmeye alınmıştır.

Tarım: Osmanlı toplumu büyük oranda bir tarım toplumu idi. 1927 tarihli tarım sayımına
Göre ülkede mevcut nüfusun % 67,7’si çiftçilik yapmaktaydı. Devletin batısında Trakya, istanbul, Bursa ve Kocaeli kesiminde bu oran önemli ölçüde düşerken Orta ve Kuzey Anadolu’da ortalamanın üzerindeydi. Bu nüfusun aile başına işlediği toprak miktarı ortalama 25 dönüm civarındadır

Ulaşım: Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyılın ortalarında başlattığı, öncelikle sermaye birikimi olmadığı için yabancı yatırımcılara ihtiyaç duyduğu demiryolu yapımı yüzyılın sonları
nda yabancı devletlerle iyi ilişkileri devam ettirmek için kullanılan bir vesile hâline dönüşmüştür.

Ekonomik Durum Dışarıya ancak tarım ürünleri ve ham madde satabilen bir ekonomi söz konusudur. Dışarıya ham madde satıp onları mamul madde hâlinde ithal etmek dış ticaretin değişmez özelliği ve zaafı hâline gelmiştir. Ülkenin düşman istilasından kurtarılmasını çağdaş ve tam bağımsız olmak için yeterli görmeyen Cumhuriyet idaresi bu hedefin gerçekleştirilebilmesi için hakiki ve en kuvvetli temeli ekonomide görmüştür. Atatürk; siyasi, askerî başarıların ne kadar büyük olursa olsunlar, ekonomik başarılar ile taçlandırılmazlarsa elde edilen zaferlerin az zamanda söneceği düşüncesiyle iktisadi yapımızın güçlendirilmesi ve geliştirilmesi hedefini göstermiştir.

iDARi DÜZENLEMELER

Türk milletinin Mustafa Kemal Paşa önderliğinde gerçekleştirdiği Millî mücadelenin ilk aşaması askerî sahada elde edilen başarılarla tamamlanmıştır. İtilaf Devletleri’nin
Sevr paçavrasını Türk milletine zorla kabul ettirmek için destek oldukları Yunan kuvvetlerinin savaş sahasında kati olarak yenilmesiyle mücadelenin birinci kısmı başarıyla tamamlanmıştır.

Devlet Millet Birlikteliği için ilk Adımlar

Büyük Taarruz’un hemen ardından düşman işgalinden kurtarılan ve kurtarılacak yerlerde de kurulacak siyasi idarenin hazırlıklarını yapan Mustafa Kemal Paşa, daha Yunan askerini takibin devam ettiği günlerde izmir Valiliği için Konya Valisi Abdülhalik Bey’i görevlendirmelerini hükûmete önerdi.

İdari Düzenlemeler

Devlet idaresinde çalışan memurların durumları ayrı bir sıkıntı oluşturmakla beraber, Millî Mücadele’nin aleyhine tavır almamış; görev yerleri düşman işgaline uğrayanların da düşmanla işbirliği yapmamış olmak zemininde mağdur edilmemeleri esası doğrultusunda hareket edilerek sorun çözümlenmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmetinin işgalden kurtarılan yerlerdeki devlet teşkilatını yeniden ve millî hâkimiyet prensibine sadık insanlardan oluşturma çabasında aşırıya kaçmamıştır.

Askeri Düzenlemeler

Lozan Antlaşmasının imzalanmasından hemen sonra Türk Silahlı Kuvvetleri’nin barış durumuna dönüş hazırlık ve çalışmaları başlamıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi 1 Kasım 1923 tarihinde seferberliği kaldırmıştır. Mustafa Kemal Paşa, Meclis ikinci dönem çalışmalarına başlarken Genelkurmay Başkanı ve Batı Cephesi Komutanı Mareşal Fevzi Paşa’yı görevleri üzerinde kalmak kaydı ile karargâhıyla 27 Temmuz 1923’te Ankara’ya getirtmişti.

SALTANATIN KALDIRILMASI
Saltanatın kaldırılması Türk idare tarihinde olduğu kadar siyasi düşünce tarihinde de önemli bir dönüm noktasıdır. Millî Mücadele sırasında Kuvayı Millîye ve TBMM hükûmetlerine karşı tavırlarıyla çalışmaları sekteye uğratan istanbul yönetimi barış sürecine katılmak istemiştir. Bu tavır artık eski rejime ve anlayışına yer olmadığını göstermek zamanın geldiğini göstermiştir. Sadrazam Tevfik Paşa’nın harp sahasında kazanılan son başarı lardan sonra istanbul ile Ankara arasındaki anlaşmazlık ve ayrılığın giderildiğini belirtmesi dikkat çekicidir. Sadrazam Tevfik Paşa’nın barış konferansına her iki taraf da çağrılacağından, milletin iyiliğine yönelik konuları önceden görüşüp anlaşmak üzere güvendiği bir şahsı istanbul’a göndermesi çağrısında bulunması bundan sonraki sürecin tabii hâkiminin istanbul ve hükûmeti olduğu anlayışını göstermiştir.

Mustafa Kemal Paşa ise cevabında Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükûmeti’nin kurulduğundan beri Türkiye aleyhinde her teşebbüsü dikkatle izleyerek tedbir aldığının, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile şekil ve mahiyeti net olarak ortaya konan yeni devletin
Ordularının elde ettiği zafer üzerine gündeme gelen konferansta

“Türkiye Devleti’nin yalnız ve ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti tarafından temsil olunacağının, hukuki ve meşru olmayan heyetlerin devletin siyasetine karışmaları hâlinde mesul olacaklarını” da bildirmiştir. istanbul yönetiminin bu beklentisinin Mecliste hilafet ve saltanat konusunda son derece muhafazakâr tavır sergileyen ikinci gurup üyelerini dahi rahatsız ettiği görülmüştür.
Hüseyin Avni Bey kendi dâhil milletin maruz kaldığı haksızlık ve felaketlerden dolayı uyandığını, gözünü açtığını artık kendisine Büyük Millet Meclisi dahi hıyanet etse milletin bunu kabullenmeyeceğini vurgulamaktaydı. Tevfik Paşa’nın İstanbul yönetiminin elde edilen başarıda kendi ölçüsünde yardımı olduğu iddiasına karşın, “Türk Milleti mukaddes davası için, değil istanbul’dan cihandan bile fedakârlığın binde birini ancak görebilmiştir” diyen Hüseyin Avni Bey, istanbul yönetimini “hiç olmazsa üzerimize kuvvet gönderip kuvvetimizi azaltmaya çalışmasaydılar” sözleriyle suçlamaktaydı. Milletvekilleri arasında Meclisin her şeye hâkim olduğu, hilafet ve saltanatın da millet adına sahibi olduğu kanaati ortak kanaat hâline gelmiştir. istanbul Hükûmeti’nin fetvalar ve benzeri yazışmalarile düşmanın yurttan atılmasını geciktirdi-ğine inanan milletvekilleri elde edilen neticeyemilletçe ve meclis tarafından sahip çıkılması gerektiğini dile getiriyorlardı. Meclisteki fikrî ortam saltanatın kaldırılması için uygundu. Diğer taraftan daha 24 Nisan 1920’de Meclis Misak-ı Millî dâhilindeki milleti ve vatanı kurtarmayı ve saltanat makamına lazım gelen hukuku zamanı geldiğinde milletvekillerinin belirleyeceği esaslar dairesinde Meclisin vereceği karar altına alınmıştı. Fiili durumda da 23 Nisan 1920 ile yeni Türkiye Devleti’nin millî halk esasları üzerine kurulduğu ve Osmanlı imparatorluğu’nun millî hudutlar dâhilinde tek varisi olduğu, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile hâkimiyet hakkı millete verildiğinden istanbul’daki padişahlığın yok olup tarihe intikal ettiği görülmekte ve yaşanmaktaydı. Bu durum verilen bir kanun teklifi ile resmileştirilmiştir.

Türkiye’nin modernleşmesi sürecine katkıda bulunan 3 Mart 1924 tarihli kanunların çıkarılması gerekçelerini,

3 Mart 1924 tarihli kanunlar yeni kurulan devletin eskisinden çok farklı temellere oturtulmasını Sağlayan değişiklikler gerçekleştirmiştir. Bu kanunlar ile fieriye ve Evkaf ile Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletleri kaldırılmıştır. Ülkedeki bütün okulların idaresi Maarif Vekâletine bağlanmıştır. Halifelik kaldırılmış, Diyanet işleri Başkanlığıve Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur. Balkan Savaşlarında askerlerin siyasetle uğraşmalarının maliyeti ülke için ağır olmuştur. Kanun gerekçelerinde de din ve ordunun siyaset cereyanları ile ilgilenmesinin birçok mahzurları olduğuna işaret edilmekteydi.

ADIM ADIM YENİ SİSTEME GEÇİŞ

429 sayılı Kanun’la, halka yönelik uygulamalara dair hükümlerin yerine getirilmesi TBMM ve hükûmete ait olup islam dininin İnanç ve ibadete dair bütün hükümlerini ve meselelerinin halledilmesiyle dinî müesseselerin İdaresi için Diyanet işleri Başkanlığı kurulmuştur. Başbakanlığa bağlı olacak başkanlığın Reisinin cumhurbaşkanı tarafından atanması kabul edilmekteydi. Ülke dâhilindeki bütün dini Müesseselerin idaresine, görevlilerinin azil ve tayinlerine din işleri reisi yetkili olacaktı. fier’iye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması, vakışarın ise milletin menfaatine uygun şekilde halledilmek üzere şimdilik genel müdürlük yapılarak Başbakanlığa bağlanması kabul edilmekteydi. Kanun Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletinin kaldırılarak, savaş ve barışta ordunun emir ve komutasını cumhurbaşkanına Vekâleten yürütecek bir başkanlığın kurulmasını, reisin vazifesinde müstakil olmasını da karara bağlamaktaydı. 430 numaralı Tevhid-i Tedrisat Kanununun gerekçesi milletin fikrî ve hissî birliğini temin etmektir.
Bunun için Türkiye dâhilindeki bütün okulların Maarif Vekâletine bağlanması karara bağlanıyordu. Bakanlık yüksek diyanet uzmanları n yetiştirmek için üniversitede bir ilahiyat Fakültesi tesis etmenin yanı sıra imam ve hatipler gibi dinî hizmetleri görecek memurların yetişmesi için ayrı okullar açacaktı.

HALİFELİĞİN KALDIRILMASI

Hilafetin kaldırılmasını teklif eden 431 numaralı Kanun’un gerekçesinde ise hilafetin mevcudiyetinin iç ve dış siyasette iki başlılık yarattığı, istiklal ve millî hayatta ortak kabul etmeyen Türkiye’nin şeklen veya dolaylı yoldan bile olsa ikiliğe tahammülünün olmadığına dikkat çekilmiştir. Hanedanın hilafet örtüsü altında Türkiye için daha tehlikeli olacağından endişe edilmekteydi. Kanun maddeleri ise beklentilerin ikisini birden karşılar nitelikteydi. Halife hal’ ediliyor, hilafet, hükûmet ve Cumhuriyet kavramında zaten var olduğundan makamı ilga ediliyordu. Saltanattan sonra hilafetin de kaldırılması geleneksel toplum yapısına sahip Türk milletini çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırma mücadelesinin önünü açmıştır. Birbiri ardınca gerçekleştirilecek inkılâplara, toplumsal muhalefeti harekete geçirerek engel olmaya çalışacakların kullanabilecekleri en önemli koz ortadan kaldırılmış oluyordu. Bütün bu adımlarla birlikte Millî, laik, demokratik ve çağdaş devleti kurmanın hukukî zemini tamamlanmıştır. Böylelikle Türk milletinin 23 Nisan 1920 tarihinde başladığı Millî Hâkimiyet Mücadelesi tam anlamı ile kanunlaşmış, esasları Belirlenmiştir.

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

Genel Muhasebe II - MUH104U - Kısa Özet

1. ÜNİTE – MALİ DURAN VARLIKLAR

Duran varlıklar; bir işletmede işletme faaliyetlerinde kullanmak veya yararlanmak amacı ile edinilen ve bir yıldan kısa sürede paraya çevrilmeleri, satılması veya tüketilmesi ön görülmeyen varlıklardır.
Duran varlıklar genel olarak:

Mali duran varlıklar ,maddi duran varlıklar ve maddi olmayan varlıklar olarak üçe ayrılır.
Mali duran varlık kapsamında yer alan finansal araçlar temel olarak hisse senedi ve tahvildir.

Sermaye Piyasası Kurulu: 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuştur. Kurul, sermaye piyasasının güven ve açıklık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin yani yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını sağlamak amacıyla düzenlemeler yapmaktadır.

HİSSE SENETLERİ

Hisse senetleri, sermayesi paylara bölünmüş ortaklıklar taraşından çıkarılan ve ortaklık sermayesine katılma payını temsil eden menkul kıymetlerdir. Ülkemizde anonim şirketler tarafından çıkarılan ve bir ortaklık belgesi olan hisse senedini elinde bulunduran kişi, hisse senedini çıkaran (ihraç eden) şirketin ortağıdır ve şirketin kârından pay alır. Hisse senedi sahibinin elde ettiği kâr payı geliri, şirketi faaliyetlerine bağlı olarak yıldan yıla değişir ve bu değişmeler hisse senedinin piyasa değerini (fiyatını) etkiler.

 Nominal değer (itibari değer veya kayıtlı değer); bir hisse senedinin üzerinde yazılı olan değerdir. Anonim şirketlerin sermaye tutarının hisse sayısına bölünmesiyle bulunan değeri ifade etmektedir.

 Defter değeri; bir işletmenin öz kaynak toplamının hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunan değerdir.

 İhraç değeri; hisse senetlerinin şirket taraşından çıkarılışlı (ihraç) aşamasında satışa sunulduğu fiyattır.

 Ülkemizdeki yasal düzenlemelere göre hisse senetleri, nominal değerinin üzerinde bir ihraç fiyatıyla satılabildiği hâlde nominal değerinin altında bir ihraç fiyatıyla satılamaz.

 Piyasa değeri; piyasadaki arz ve talep koşullarına göre belirlenen ve borsa mevcutsa genellikle borsa fiyatı ile eş anlamlı olarak kullanılan fiyattır.

 Tasfiye değeri; işletmenin tasfiyesi yani işletmenin faaliyetlerinin sona ermesi durumunda, işletmenin tüm varlıklarının satılması ve tüm borçlarının ödenmesinden sonra kalan tutarın, hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunan değerdir.
 Gerçek değer; işletmenin gelir yaratma potansiyeli ve yatırımcıların bu hisse senedinden bekledikleri kazanç oranına göre bir takım teknikler kullanılarak hesaplanan ve yatırımcıların o hisse senedi için ödemeye hazır oldukları değerdir. Hisse senedi değerleme yöntemleri kullanılarak hesaplanan gerçek değer, piyasa değerinin üzerinde ise yatırımcı bu hisse senedini alma kararına varacaktır.
Faaliyetlerine devam eden A Anonim şirket’inin mevcut öz kaynak tutarı T500.000’dır. Şirketin T1 nominal değerli mevcut hisse senedi sayısı 100.000 adet iken bu şirketin T200.000 sermaye artırımı yaparak bu tutarı temsil eden hisse senetlerini halka arz etmesi hâlinde, halka satışla sunulan hisse senetlerinin yaklaşık olarak ihraç değeri ne olur? Kaç adet hisse senedi satışla sunulmalıdır?

A Anonim şirket’inin hisse senetlerinin mevcut eş değeri, mevcut öz kaynak tutarının, mevcut hisse sayısına bölünmesiyle bulunur. Mevcut hisse senetlerinin nominal değeri=T1
Mevcut hisse senetlerinin eş değeri= 500.000 / 100.000 =T5’dir.
T200 000 sermaye artırımı için şirketin T1 nominal değerli 200.000 adet hisse senedi ihraç etmesi gerekmektedir. Şirket bu hisse senetlerini genellikle mevcut hisse senetlerinin eş değeri olan T5’lik bir fiyat ile satmak isteyecektir.

Hisse Senedinin Sahibine Sağladığı Haklar

Hisse senetleri nama (isme yazılı) ya da hamiline yazılı olarak çıkarılabilir. Hisse
Senetleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar sağlar. Bu tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir.

Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse senetlerine göre kâra katılmada, yönetim ve denetim kuruluna üye seçiminde, oy hakkında ve benzeri konularda ana sözleşmeye dayanarak sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir. Bir anonim ortaklıkta çeşitli imtiyazlara sahip hisse senetleri bulunuyorsa bu hisse senetlerine imtiyazlı hisse senetleri denir.

İmtiyazlı hisse senetleri şarklı grup isimleriyle adlandırılırlar (A grubu, B grubu, C grubu gibi) ve Borsa’da farklı sıralarda işlem görürler.
Hisse senedi sahibi şirketin ortağı olduğundan, hisse senetlerinin sahiplerine sağladıkları haklar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Yönetime katılma (oy) hakkı, şirket genel kurullarına katılıp, alınacak kararlar için oy kullanma hakkını ifade eder. Her hisse senedi sahibine bir oy hakkı sağlar. Hisse senetlerinin en önemli özellikleri sahibine sağladıkları oy haklarıdır.

• Kâr payı ( temettü geliri ) alma hakkı, şirket kârından hissesi oranında pay elde etme hakkını ifade eder.

• Rüçhan hakkı, şirketin gerçekleştireceği sermaye artırımı nedeniyle ihraç edeceği yeni hisse senetlerini öncelikli olarak alma hakkıdır.

• Tasfiyeden pay alma hakkı, şirketin tasfiye olması ( şirket faaliyetlerinin sona ermesi) durumunda tasfiye sonucuna payı oranında katılma hakkıdır.

Tahviller

Tahviller devletin ya da özel sektör şirketlerinin, borçlanarak orta veya uzun vadeli fon sağlamak üzere çıkarttıkları borç senetleridir. Tahvil sahiplerinin herhangi bir ortaklık hakkı yoktur, sadece tahvili çıkaran ( ihraç eden ) devlete veya şirkete karşı alacaklılık hakkı sağlar. Tahvil sahipleri, tahvili ihraç edenin alacaklısıdır ve bu alacağı için faiz kazancı elde eder. Tahvil çıkaran bir şirket kâr da zarar da etse, tahvil sahipleri şirketten her yıl, tahvilin üzerinde yazılı değer ( nominal değer) üzerinden hesaplanan faizleri alırlar.

o Tahviller, devlet ya da finansman ihtiyacında olan anonim şirketler için borçlanma aracı
Niteliği taşır.

o Tahviller nominal değerlerinin en çok % 5 altında bir ihraç fiyatıyla satışla arz edilebilir.
Ülkemizdeki mevzuata göre tahviller en az 2, en çok 7 yıl vadelidir. Şirketin tasfiyesi halinde tahvil sahipleri alacaklarını almada, hisse senedi sahiplerine göre önceliğe sahiptir.

o Tahviller hisse senetlerine göre daha az riskli olmakla birlikte genellikle de daha az getirili menkul kıymetlerdir.

Diğer Menkul Kıymetler

Oy hakkına ve değişken bir getiriye sahip bir ortaklık belgesi olan hisse senedi ile belirli bir vade ve sabit faiz getirisine sahip bir borçlanma aracı olan tahviller arasındaki bu temel ayrım nedeniyle diğer menkul kıymetler ya hisse senedinin türevidir (hisse senedine benzer haklar sağlar) ya da tahvil türevidir (sahibine tahvile benzer haklar sağlar).

Tahvile benzeyen ve tahvil türevleri olarak isimlendirilen menkul kıymetler ise şöyle sıralanabilir:
• Hazine bonoları, devlet ve diğer tüzel kişilerin tahvil ve bonoları
• Kâra iştirakli tahvil- hisse senetleriyle değiştirilebilir tahvil
• ipotekli borç ve irat senetleri
• Banka bonosu ve banka garantili bonolar
• Varlığa dayalı menkul kıymetler
• Gayrimenkul sertifikaları
Finansal varlıkların içinde son yıllarda kullanılmaya başlanan diğer değerlerde Türev finansal araçlardır.

Türev Finansal Araç; Sözleşme konusu olan varlığın bugünden belirlenen bir fiyat ile gelecek bir tarihte alım-satımına ilişkin düzenlenen sözleşmelerdir. Temel amaç faiz oranları, döviz kurları, hisse senetleri ve temel mal fiyatlarındaki değişmelerden doğabilecek risklerden korunmaktır.

FİNANSAL VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI VE RAPORLANMASINDAKİ FARKLI UYGULAMALAR

Finansal varlıkların sınıflandırılması ve bilançoda raporlanması ile ilgili kurallar ticari kârın tespitine ilişkin düzenlemelerin yer aldığı Tekdüzen Muhasebe Sistemi ve Türkiye Muhasebe Standartları içinde bulunmaktadır.

Tekdüzen Muhasebe Sistemi
Ülkemizde 1992 yılında Maliye Bakanlığı taraşından yayımlanan “Muhasebe Sistemi
Uygulama Genel Tebliği” ile ulusal düzeyde bir hesap çerçevesi oluşturulmuş ve faaliyetleri özellik arz eden bazı işletmeler hariç bilanço esasına göre defter tutan bütün gerçek ve tüzel kişiler 1994 yılından itibaren zorunlu olarak “Tekdüzen Hesap Planı”nı ve buna göre hazırlanan finansal tablo formatlarından oluşan “Tekdüzen Muhasebe Sistemi”ni kullanmışlardır.

Türkiye Muhasebe Standartları

Uluslararası ticarette taraşların bilgi alışverişinde bulunabilmesi için uluslararası ortak bir muhasebe dili oluşturulması, ülkelerdeki muhasebe uygulamalarındaki farklılıkların en aza indirilmesi ihtiyacı uluslararası muhasebe standartlarının geliştirilmesine neden olmuştur. 14 Şubat 2011’de yayımlanan 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türkiye’de bilanço usulüne göre defter tutan bütün işletmelerin Türkiye Muhasebe Standartlarını kullanma zorunluluğu getirilmiştir. KOBİ Finansal Raporlama Standartlarına göre;

KOBi’ler; Kamuya hesap verme yükümlülüğü bulunmayan ve dış kullanıcılar için genel amaçlı finansal tablo yayımlayan işletmelerdir. ; 250den az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hâsılatı ya da mali bilançosu 25 milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler KOBİ tanımı içinde yer almaktadır.

TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİNE GÖRE FİNANSAL VARLIKLARIN RAPORLANMASI VE
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Tekdüzen Muhasebe Sistemi içindeki Tekdüzen Hesap Planında satın alınan finansal varlıkların sınıflandırılması ve muhasebeleştirilmesi, finansal varlıkların satın alma amacına göre farklılık gösterir. Eğer geçici yatırım amacıyla finansal varlık alınmışsa, dönen varlıklar grubu içinde “11. Menkul Kıymetler” hesap grubuna, eğer uzun vadeli yatırım amacıyla alınmışsa duran varlıklar grubu içindeki “ 24.Mali Duran Varlıklar” hesap grubuna kayıtlanması gerekir.

Mali Duran Varlıkların Sınıflandırılması
Uzun vadeli amaçlarla satın alınan veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun vadeli menkul kıymetler veya paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş uzun vadeli menkul kıymetle “Mali Duran Varlıklar” hesap bu grubunda izlenir. Mali duran varlıklar; bağlı menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer mali duran varlıklar hesap kalemlerini kapsar.

Bağlı menkul kıymetler; iştirak niteliğini taşımayan ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışlında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla ya da paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetlerdir.
İştirakler; İşletmenin, diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri ve ortaklık paylarını ifade etmektedir. İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en şazla %50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır. İştirak edilen ortaklıklarda, iştirak ilişkisinden söz edebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az %10 oranında bulunması gerekir.

Bağlı ortaklıklar; İşletmenin %50 oranından şazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarıdır.

Mali Duran Varlık işlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Hesaplara yapılan borç ve alacak kaydı alış değeri üzerinden yapılmaktadır. Mali duran varlıkların satışları halinde hesaplara yine alış değeri ile alacak kaydı yapılır. Satışta ortaya çıkan kar veya zarar, Tekdüzen Hesap Planına göre olağandışlı gelir veya olağandışlı gider olarak kayıtlanır.
Tekdüzen Hesap Planında “24. Mali Duran Varlıklar” hesap grubunda yer alan hesaplar;

240. BAĞLI MENKUL KIYMETLER HESABI: Uzun vadeli amaçlarla alınan ve bir işletmenin toplam sermayesinin %10’undan daha az sermaye payını temsil eden hisse senetleri ile bir yıldan uzun süre elde tutulan diğer menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır.

241. BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-):
Bağlı menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde, ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.

242. İŞTİRAKLER HESABI: Bir işletmenin toplam sermayesinin %10 ile %50 arasındaki sermaye payını temsil eden hisse senetleri edinildiğinde, iştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda hesaba borç, elden çıkarılmalarda alacak kaydedilir.

243. İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ HESABI (-): İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “242. iştirakler Hesabı” karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

244.İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-): iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.

245. BAĞLI ORTAKLIKLAR HESABI: Bir işletmenin %50 oranından şazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olacak şekilde hisse senedi satın alındığında veya sermaye taahhüdünde bulunulduğunda bu hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılması halinde alacak kaydedilir.

246. BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ HESABI (-): Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “245. Bağlı Ortaklıklar Hesabı” karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.
247. BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-): Bağlı ortaklık paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.

248. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI: Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen varlıkların izlendiği hesaptır.

249. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI(-) : Diğer mali duran varlıkların değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
İşletme ortak olmak amacı ile yeni kurulan X Anonim şirketinin T1 nominal değere sahip hisse senetlerinden, her biri T4’den 100.000 adet almış, T400.000’lik bedelin 1/4’ünü ödemiş kalanı için taahhütte bulunmuştur. Alış için aracı kuruma T800 komisyon ödenmiştir. İki ay sonra işletme taahhüt borcunun 1/3’ünü ödemiştir.
İşletme daha sonra ortaya çıkan bir zorunluluk sonucu aldığı hisse senetlerinin tamamını T250.000’ye satmış, taahhüt borcunu da devrettikten sonra kalanı tahsil etmiştir. Satış için aracı kuruma T500 komisyon ödemiştir.

Hisse senetleri satın alındığında; iki ay sonra sermaye taahhüt borcunun 1/3’ü ödendiğinde;

Bedelsiz Hisse Senedi Edinimi
İşletmeler, yeni ortak almak veya hisse senedi ihraç etmek suretiyle sermaye artırımı yaparak yeni kaynaklar sağlayabildikleri gibi bilançosunda öz kaynaklardaki “sermaye yedekleri” ve “kâr yedekleri” içinde yer alan tutarları ya da geçmiş yıllar kârlarını sermayeye aktarmak suretiyle içsel kaynaklardan da sermaye artırımı yapabilir.
Sermaye yedekleri; hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları, yeniden değerleme yapılması sonucu meydana gelen fonlardan oluşmaktadır.
Kâr yedekleri ise; yasal, statü ve olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki karşılıklar, özel fonlar gibi kalemlerden oluşur.

Değer Azalışlarında Karşılık Hesaplarının Kullanılması
Değerleme, varlıkların bilançoda raporlanacak tutarlarının belirlenmesidir. Değerlemenin nasıl yapılacağı ve hangi değerin kullanılacağı, vergi mevzuatında vergi matrahının hesaplanması için, Türkiye Muhasebe Standartları / Türkiye Finansal Raporlama Standartları ve Türk Ticaret Kanunu’nda ise ticari kârın hesaplanması için belirlenen kurallara
Türkiye Muhasebe Standartlarında Finansal Varlıkların
Sınıflandırılması

Türkiye Muhasebe Standartlarında finansal varlıklar ölçüm (değerleme) yöntemine göre aşağıdaki hesap grupları içinde sınıflandırılarak bilançoda raporlanır:
• Gerçeğe uygun değer şarkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar.
• Gerçeğe uygun değer şarkı öz kaynaklara yansıtılan finansal varlıklar.
• Maliyetle Ölçülen finansal Varlıklar.
• İtfa Edilmiş Maliyetle Ölçülen finansal Varlıklar

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ II - Kısa Özet- AÖF 2014

1. Ünite – Bilgisayar Donanımı ve Hata Bulma
BiLGiSAYAR TÜRLERi
Elektronik devrelerden oluşan, bilgiyi işleyen tüm cihazlar bilgisayar olarak adlandırılabilir. Ev ve iş yerinde farklı kullanım amaçlarına hizmet eden pek çok farklı bilgisayar türü bulunmaktadır. Bunları sunucu bilgisayarlar, masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve avuç içi bilgisayarlar olmak üzere gruplamak mümkündür.

Sunucu Bilgisayarlar
Sunucu bilgisayarları normal bilgisayarlardan ayıran en önemli iki özellik donanım ve yazılımlarıdır. Sunucu bilgisayarlar, büyük miktarda veri işleyen ve aktaran bilgisayarlardır. Sunucu bilgisayarlar aynı anda binlerce hatta milyonlarca kişiye hizmet verebilirler. Bu sebeple daha güçlü bir donanıma sahiptirler. Bunun dışında daha küçük çaplı işler için herhangi bir dizüstü ya da masaüstü bilgisayarda sunucu olarak kullanılabilir.

Sunucu bilgisayardan bilgi alışverişi yapan bilgisayarlar “istemci” olarak adlandırılır. Örneğin, bir bankacılık sitesine bağlandığınızda sizin bilgisayarınız istemciyken bankanın sistemi sunucu durumundadır. Sunucularda kullanılan yazılımlar da kişisel bilgisayarlardan farklıdır. Temel giriş- çıkış işlemleri normal bir bilgisayarla aynıyken sunucu amaçlı işletim sistemleri daha büyük kapasiteli donanımları çalıştıracak şekilde tasarlanır.

Sunucu bilgisayarlar ile kullanım amacına göre işletim sistemlerinin parçası olarak ya da ek programlarla birtakım hizmet yayınları yapılır. Hatta bazı sunucular hemen hiçbir ek program barındırmaz ve sadece özel amaçlı olarak hizmet verirler. Örneğin veri tabanı sunucuları, kurulan işletim sistemine eklenen bir veri tabanı sunucu programı (SQL Server, Oracle, MySQL gibi veri tabanı yönetim sistemleri) ile sadece bu amaçla hizmet verir.

Masaüstü Bilgisayarlar
Ekran, kasa ve diğer çevre birimlerden oluşan masaüstü bilgisayarların geçmişi 30 yıldan fazla bir süreyi kapsar. İlk zamanlarda kullanılan az kapasiteli ama büyük kasa yapısına sahip bilgisayarların yerini, günümüzde yüksek hızlı işlemcili, terabayt ölçüsünde disk kapasiteli ama daha küçük kasalar alırken birçok çevre donanımı ile birlikte gelen (kamera, tarayıcı, ses araçları) masaüstü bilgisayarlar, kullanıcılardan hâlâ büyük talep görmektedir.

Bunun en önemli nedeni, öncelikle fiyat olarak benzer donanımlı dizüstü bilgisayarlardan daha uygun olması, parça değişiminin kolayca yapılabilmesi, kullanıcıların kendi tercihlerine göre parçaları birleştirilebilmesi ve bu şekilde kapasitesinin ihtiyaca göre arttırılıp daha uzun süre kullanılabilmesidir.

Dizüstü Bilgisayarlar (Laptop, Notebook)
Kişisel bilgisayarların son dönemde en çok karşımıza çıkan türü dizüstü bilgisayarlardır. İnsanların her yerde kullanma ihtiyaçlarına cevap vermek için üretilen bu cihazlar masaüstü bilgisayarların hemen hemen tüm yeteneklerine sahiptirler. Ancak masaüstü bilgisayarlara göre çok daha hafif ve küçük boyuttadırlar. Veri taşıma hız ve kapasitelerinin artması ile masaüstü bilgisayarlarda kullanılan bazı donanımlar dizüstü bilgisayarlar için önemsiz hâle gelmiştir. Örneğin, günümüzde dizüstü bilgisayarlarda disket sürücüler hemen hemen hiç kullanılmamaktadır.
Netbooklar
Bir tür dizüstü bilgisayar türü olan netbook da sık seyahat eden kullanıcılar tarafından tercih edilmektedir. Dizüstü ve masaüstü bilgisayarlarla aynı işletim sistemlerini kullanabilen netbookların en önemli özellikleri ekran boyutlarının 7 ile 11 inç arasında küçük boyutlu olması, anakartla bütünleşik ve düşük düzeyde enerji harcayan atom işlemcilere sahip olması ve ekran boyutu nedeniyle pil ömrünün normal dizüstü bilgisayara göre uzun olmasıdır. Ayrıca, boyutu nedeniyle netbooklarda CD/DVD sürücüleri de bulunmamaktadır. Genellikle internet’e girmek, ofis programlarını kullanmak ve sunum yapmak için idealdirler.

Tablet Bilgisayarlar
Tablet bilgisayarlar kendine özgü kalemle ya da parmak ile kontrol edilebilen, dizüstü bilgisayarlar gibi bir haricî klavyeye sahip olmayıp dijital bir klavye ile veri girişi yapılabilen bir tür taşınabilir bilgisayarlardır. Haricî bir klavye olmadığından tabletlerde sadece bir ekran bulunmaktadır.

Tablet bilgisarlarda masaüstü veya dizüstü bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleri kullanılmaz. Cep telefonlarının kullandığı Android gibi işletim sistemleri kullanılabilir. Tablet bilgisayarlar öncelikle video izlemek, müzik dinlemek, oyun oynamak, e-kitap okumak ve internet’i kullanmak isteyen kişiler tarafından tercih edilmektedir. Tablet bilgisayarlar dizüstü bilgisayarlara göre çok daha az kapasiteli ve yavaştırlar. Tablet bilgisayarlarda, netbooklarda olduğu gibi CD/DVD sürücü de bulunmamaktadır.

Akıllı Telefonlar
Akıllı telefonlardan önce hareket hâlinde bilgisayar kullanma ihtiyacına cevap olarak avuç içi bilgisayarlar piyasaya sürülmüştür. Türkçe “kişisel dijital asistan” anlamına gelen PDA olarak da bilinen bu cihazlar, randevu oluşturmak, telefon ve eposta adreslerini tutmak, basit oyunları oynamak gibi genellikle daha kişisel işlemler için kullanılmaktaydılar. Günümüzde akıllı cep telefonları avuç içi bilgisayarların yaptığı tüm işlemleri yapabildiğinden artık avuç içi bilgisayarlara olan talep azalmıştır.

BiLGiSAYARI OLUŞTURAN TEMEL DONANIM PARÇALARI

Anakart
Bir bilgisayarın tüm donanımları anakart üzerinden birbiri ile iletişim sağlar. Anakartlar hem bu donanımları üzerinde barındırır hem de aralarında bir köprü görevi görür. İşlemci yuvası, RAM bellek takılması için DRAM yuvası, ses, ekran, video kartları için PCI slotları anakart üzerindedir ve bu donanımlar doğrudan anakarta takılırlar. Anakarta güç kaynağından gelen elektrik akımı buradan adı geçen donanımlara ulaşır. Bunlar elektrik akımını doğrudan güç kaynağından alırlar.

Kasanın önünde yanan ışıklar, açma-kapama, yeniden başlatma düğmeleri ve USB girişleri kablolar sayesinde anakarta bağlıdır, ayrıca anakartın üzerinde kasanın dış tarafından görülebilecek şekilde USB girişleri de mevcuttur. Anakartlar, üzerinde BIOS ve BIOS pili denilen bileşenleri barındırır. BIOS bilgisayarın sabit hafızasıdır. Pil ile bu hafızadaki varsayılan ayarlar ve saat bilgisi sürekli güncel tutulur. Bu hafızada bilgisayar ilk açıldığında ne yapılacağı bilgisi bulunur.

Bir anakartın kapasitesini anakartın veri yolu hızları belirler. İşlemci ile diğer birimler arası iletişim hızı ne kadar yüksek ise bilgisayar performansı da o denli iyi olacaktır.

İşlemci
İşlemciler, anakart üzerinde sürekli olarak donanımlardan veri sinyali alan ve veren bir konumdadır. Verileri bu donanımlardan alıp işledikten sonra yazmak için sabit diske, ses bilgisi olarak ses kartına, görüntü olarak ekran kartına verileri gönderir. İşlemcinin temel ögeleri çekirdek, kontrol birimi, veri yolları ve ön bellektir.

İŞLEMCİ İLE GİRİŞ-ÇIKIŞ BİRİMLERİNİN İLİŞKİSİ

İŞLEMCİ
ÖNBELLEK
Çekirdek
Aritmetik işlem Birimi
Genel Amaçlı Kaydedici
Durum Sayacı

Program Sayacı

GİRİŞ BİRİMLERİ
ÇIKIŞ
BİRİMLERİ

KONTROL BİRİMİ
VERİ YOLLARI

Ön bellek işlemcinin kendine ait RAM belleği olarak düşünülebilir. İşlenmiş bir veri tekrar RAM belleğe gönderilse de bu verilere işlemci daha sonra yine ihtiyaç duyabilir, bu sırada veriyi tekrar RAM’dan almak zaman gerektirdiğinden bunun yerine bu veriler işlemcinin ön belleğinde saklanır. Çekirdek, aritmetik işlem birimi (ALU), kaydediciler ve sayaçları kapsar.

RAM Bellek
RAM bellek, verilerin bilgisayar açık olduğu ve ihtiyaç duyulduğu sürece tutulduğu bellek birimidir. Bilgisayar her veriyi sadece sabit diskten alıyor olsaydı bu bilgisayarın oldukça yavaşlamasına neden olurdu. Örneğin, gün boyunca ofisinde belirli dosyalarla çalışacak olan bir kişi dosya her gerektiğinde kalkıp dosyayı rafından alıp kısa süreli olarak belirli bir dosyaya bakmadığı anda geri rafa koyarsa gün boyunca tekrar tekrar raf ile masa arasında gidip gelmesi gerekir. Ancak bu kişi bu dosyaları gün boyunca masasında tutarsa çok fazla çaba harcamasına gerek kalmaz.

ROM Bellek
ROM bellek ise kullanıcı tarafından da değiştirilemeyen ve üzerinden veri silinemeyen bir bellek türüdür. Bu bellek bilgisayarın ilk açılışında gerekli olan bilgileri üzerinde barındırır. Bilgisayar ilk açılırken ROM’un görevi bütün komutları kontrol etmek, CMOS (BIOS ayarlarının kaydedildiği bir yonga) sayesinde BIOS’u açmak, BIOS komutlarını yerine getirmek ve son olarak işletim sistemini açmayı sağlayan komutları yerine getirmektir.

Sabit Disk
Verilerin kalıcı olarak saklandığı birime sabit disk (harddisk) denir. İşletim sistemi ve bilgisayarda kullanılan programlar sabit disk üzerinde kuruludur. Sabit diskler manyetik yüzeylerden oluşur ve veriler bu ince yüzeylerin üzerine elektronik olarak yazılır. Yüzey sayısı arttıkça sabit disk kapasitesi de artar. Disklerin asıl malzemesi manyetik özelliği olmayan cam veya alüminyum gibi malzemelerken yüzeyi manyetik özellikli malzeme ile kaplanır. Sabit disk üzerine yazma mıknatıslanma yoluyla olur.

Sabit diskler veriyi IDE ya da SATA standardına göre anakarta gönderir. Günümüzde genellikle SATA standardı kullanılmaktadır. IDE ve SATA farklı şekillerde kablolara sahiptirler. Sabit disk seçilirken dikkat edilmesi gereken iki unsur kapasitesi ve devir sayısıdır. Günümüzde terabayt ölçüsünde kapasiteye sahip sabit diskler mevcuttur

Ekran Kartı
Ekran kartları programların işlemciden gelen görüntü verilerini işleyerek ekrana gönderen donanımlardır. Ekran kartlarının kendilerine özgü anakartları bulunur, bu kart bilgisayarın anakartından veri ve enerji girişini sağlar ayrıca bu kart üzerinde ekran kartına bağlantı sağlamak için yuvalar bulunmaktadır Ekran kartlarında bir de görüntüleri dijitalden analog formata çeviren ve buradan ekrana gönderen bir çevirici bulunmaktadır. Bu görüntülerin dönüştürülme ve aktarılma hızı, ekranın tazelenme hızını belirler.

Diğer iç Donanım Kartları
Bilgisayarlarda anakart üzerindeki slot ve yuvalar izin verdiği müddetçe birçok ek kart bağlanabilir. Örneğin ses kartı, fax/modem, ethernet kartı ve TV kartı gibi. Bilgisayarın anakartına herhangi bir kart takılmak istendiğinde anakarta giden enerji kesilmeli, kullanıcı kendisini statik elektrikten arındırmalı ve anakart ile takılacak kartın üzerinde statik elektrik olup olmadığından emin olunmalıdır. Aksi takdirde takılacak kartın ve anakartın zarar görmesi durumu söz konusudur.

Güç Kaynağı
Güç kaynağı bilgisayardaki tüm donanımlara doğrudan ya da anakart üzerinden enerji sağlar. Bu cihaz şehir şebekesinden gelen elektriği doğrusal akıma çevirir ve uygun voltaj ile donanımlara ulaştırır. Bilgisayarda bulunan iç ve dış donanımın sayısına göre güç kaynağı seçilmelidir.

GiRifi BiRiMLERi
Bilgisayara veri ve komut girişi yapmaya yarayan aygıtların tümüne giriş birimleri adı verilmektedir. Klavye, fare, yazıcı bunlara örnek olarak verilebilir.

Klavye
Klavye, üzerinde harşeri, sayıları, işaretleri, özel fonksiyon ve imleç kontrol tuşlarını barındıran bir aygıttır. Harf dizilimleri farklı olan ve ismini bu dizilime başladığı harften alan Q klavye ve F klavye olarak adlandırdığımız iki tip klavye mevcuttur. F klavye daktilo ile aynı harf dizilimine sahiptir ve Türkçe kelime yapısına en uygun klavye türüdür. F klavyenin Türkçe dilinin yapısına en uygun klavye olmasının ana sebebi Türkçede sık kullanılan harşerin rahat kullanabileceğimiz parmakların altında olmasındadır.

Fare (Mouse)
Fare, ekranda beliren imleci üzerinde bulunan algılayıcıları sayesinde kontrol etmeye yarayan bir araçtır. Farenin üzerindeki tuşlar yardımı ile kullanıcı işaretleme, seçme, sürükleme ve çalıştırma işlemlerini gerçekleştirebilir. Farenin mekanik ve optik türleri kullanılmaktadır.
Mikrofon
Mikrofon, ses dalgalarını elektrik sinyallerine çevirerek sesin sayısal ortama aktarılmasını sağlayan bir aygıttır.

İnternet Kamerası (WebCam)
İnternet üzerinden görüntünün çeşitli programlar aracılığıyla genellikle gerçek zamanlı olarak, paylaşılmasını sağlayan sayısal kameradır. Bu kameralar günümüzde dizüstü bilgisayarların ekranlarına yerleşik olarak gelmektedir.

Oyun Çubuğu (Joystick)
Joystick, bilgisayar oyunlarında kontrolü sağlamak için kullanılan bir aygıttır. Bu aygıt ile oyunu yönlendirmenin yanı sıra, üzerine yerleştirilmiş özel tuşlara bilgisayar oyunu içinde ihtiyaç duyulabilecek özel kontroller atanabilmektedir. Kablolu ve kablosuz türleri mevcuttur.

Barkod Okuyucu
Barkod okuyucular, siyah ve beyaz çizgileri algılayıp onları elektronik ortamda sayısal verilere dönüştürebilen aygıtlardır. Günümüzde, ticari olarak satılan her ürünün kendisine özgü tanımlanmış eşsiz bir kodu vardır. Bu kod siyah ve beyaz çizgiler ile barkod okuyucuların algılayabileceği şekilde ürün etiketine yazılır.

Grafik Tablet
El ile yapabildiğimiz çizimlerin eş zamanlı olarak sayısal ortama geçmesini sağlayan özel bir çizim tableti ve bu ortama duyarlı bir kalem ile çalışan bir sistemdir

ÇIKIŞ BiRiMLERi
İşlemci aracılığı ile verilen görevlerin yerine getirilmesi sonucunda elde edilen verilerin kullanıcıya ulaşması için kullanılan aygıtlara çıkış birimi denmektedir.

Ekran
Ekran, bilgisayar tarafından gerçekleştirilen işlemlerin takibi ve kontrolü için, ekran kartı yardımı ile üretilen elektronik görüntü sinyallerini çıplak gözle görülebilecek hâle çeviren bir aygıttır. Başlıca CRT, LCD olmak üzere farklı türleri mevcuttur.

Yazıcı (Printer)
Yazıcı, bilgisayara paralel veya USB çıkışından bağlanan ve bilgisayar tarafından gönderilen elektronik verileri bir kâğıt üzerine toner ya da kartuş yardımı ile yazabilen bir aygıttır. Nokta vuruşlu, mürekkep püskürtmeli ve lazer başta olmak üzere çeşitli yazıcı türleri mevcuttur.

DEPOLAMA BiRiMLERi
Depolama birimleri, bilgisayarda işlenen sayısal verileri (dosya, resim, müzik, video gibi) saklayabilen, elektrik kesintisinde dahi verileri silmeden tutabilen birimlerdir

Taşınabilir Diskler
Gelişen bilgisayar teknolojisi ile birlikte veri depolama ve bu veriyi beraberinde taşıyabilme ihtiyaç ve imkânları da artmaktadır. Bunun için geliştirilmiş donanımlara taşınabilir diskler adı verilmektedir. Genel olarak durağan sürücüler (Solid-State Drives - SSD) ve Haricî Sabit Disk sürücüleri (Hard Disk Drives - HDD) olmak üzere iki çeşit haricî disk türü bulunmaktadır.
Durağan Sürücüler (Solid State Drivers- SSD)
Durağan sürücüler SSD’ler HDD’lere göre veri aktarımında çok daha hızlı olsa da fiyatları aynı kapasitedeki haricî sabit disk sürücülere göre 2-3 kat daha yüksektir. SSD’ler içerisinde hareket eden parçası bulunmayan, tamamen elektronik bir sistemden oluşan aygıtlardır.

Haricî Sabit Diskler (Hard Disk Drivers - HDD)
Taşınabilir disk olarak da adlandırılan, boyutları ve kapasiteleri USB belleklere göre çok daha büyük olan içlerine sabit disklerin yerleştirildiği haricî sabit diskler günümüzde yoğunlukla kullanılmaktadır.

CD-DVD
Optik teknoloji ile okunabilen ve yazma yapabilen sürücülerdir. CD maksimum 650-700 Mb veri depolama kapasitesine sahiptir. DVD ROM’lar, CD ROM’ların daha gelişmiş sürümü olarak düşünülebilir ve türlerine göre değişim gösterse de kapasiteleri CD’nin 6-7 kat fazlası olabilmektedir. Bir DVD-ROM için en çok kullanılan kapasite ölçüsü 4.7 GB’dır. Ancak, bu teknolojilerin, haricî disk gibi hızlı ve ucuz depolama tekniklerinin yaygınlaşmasıyla günümüzde giderek kullanımdan kalktığı görülmektedir.

SIK KARŞILAŞILAN DONANIM HATALARI VE ÇÖZÜMLEME

Bilgisayarlar günlük işlerimizin gerçekleştirilmesinde ayrılmaz bir yere sahiptirler.
Ancak, bazen beklenmedik bir şekilde sorunlar da yaratabilmektedirler. Çoğu zaman bu sorunlar çok basit bir nedenden kaynaklanmakta ve kolay bir şekilde üstesinden gelinebilmektedir.

Bilgisayarlar pek çok teknolojik parçanın bir araya gelmesi ile çalışmaktadır. Bu parçaların sağlıklı olarak çalışması için öncelikle uygun ortam koşullarında bulunmaları gerekmektedir. Gerek masaüstü ve gerekse dizüstü bilgisayarlar elektrik akımı ile çalıştığından ortama ısı yaymaktadırlar. İşlemci ve diğer parçaların soğutulması için bilgisayarın içindeki fan sürekli olarak hava akışı sağlar.

Eğer bilgisayarınız durup dururken kapanıyorsa bunun nedeni çok fazla ısınması olabilir. Tozlu ortamlarda hem vantilatör hem de bilgisayar parçaları tozla kaplanıp ısınmaya neden olabilir. Özellikle işlemcinin fanı zamanla biriken tozlara karşı kontrol edilmelidir, eğer fan bir şekilde toz ile tıkanmışsa hava üşeyen bazı özel cihazlarla temizlenmelidir.

Bilgisayarlar kullandıktan sonra doğru şekilde kapatılmalıdır. Bilgisayarın fişini doğrudan çekmek ya da düğmesinden kapatmak çok ciddi sorunlara yol açabilir. Bu şekilde kapatılan bir bilgisayarı daha sonra açmak istediğinizde kötü bir sürprizle karşılaşabilir hatta tüm bilgilerinizi kaybedebilirsiniz. En güvenli kapatma yöntemi başlat tuşunu kullanarak Bilgisayarı Kapat (Shutdown) seçeneğini kullanmaktır.

Çok nadiren de olsa bazen bilgisayarınız fare ya da klavye ile verdiğiniz komutları algılamaz hâle gelebilir, diğer bir tabirle donabilir. Böyle durumlarda öncelikle 5-6 dakika beklenip, durumda bir değişiklik olup olmadığı gözlemlenmelidir. Eğer hâlâ cevap alınmıyorsa bilgisayarın Esc (Escape), Ctrl-C ya da Windows tuşlarına basıp bir tepki alınıp alınmadığı gözlemlenmelidir. Bunlardan bir sonuç alınmamışsa Ctrl-Alt-Delete tuşlarının üçüne de aynı anda basılıp bilgisayarın Görev Yöneticisi açılmaya çalışılır. Görev yöneticisinde o anda bilgisayarın belleğinin ne kadar miktarının kullanıldığı, çalışan ve cevap vermeyen durumdaki programlar görülebilir. Burada kilitlenmiş program sonlandırıldığında bilgisayar çalışır hâle getirilir.

Kablolu Ağa Bağlanma ile ilgili Sorunlar ve Çözümleri
İş yerlerinde de bilgisayarlar genellikle kablolu internet bağlantısı kullanmaktadır. Zaman zaman kablolu bağlantıda sorunlar yaşanabilir. Bu sorunların en başta geleni, ağ bağlantı kablosunun bilgisayara girdiği yerden gevşeyerek çıkması ya da kablonun zarar görmesidir. Normalde internet’e sorunsuz bağlandığınız bilgisayarınız eğer birden bire çalışmamaya başlamışsa bunun nedeni kablo sorunu olabilir. Bilgisayarınızın arkasında yer alan ağ bağlantı noktasını kontrol edip, ışıkların rengi kontrol edilmelidir

Kablosuz Ağa Bağlanma ile ilgili Sorunlar ve Çözümleri
Kablosuz ağ bağlantısındaki sorun kullanıcının birtakım prosedürleri yanlış uyguluyor olmasından da kaynaklanabilir. Örneğin, normal ağ bağlantısında olduğu gibi kablosuz bağlantının servis dışı bırakılması, kablosuz bağlantı şifresinin girilmemiş olması ya da yanlış girilmesi gibi. Bunun dışında kablosuz ağa ortamın her yerinden eşit şekilde ulaşılmayabilir. Bazı binaların yapısından dolayı binanın bir kısmında kablosuz ağ iyi şekilde kullanılabilmekteyken bazı kısımlarda kullanılamamakadır. Bunu ekranın sağ alt köşesinde yer alan kablosuz ağ çekim gücü göstergesi ile kontrol etmek mümkündür.

Klavye ile ilgili Sorunlar ve Çözümleri
Bilgisayara pek çok cihaz USB çıkışlarından bağlandığı için bu bir sorun yaratmış olabilir. En kolay test etme yöntemi klavyeyi bağlı olduğu USB çıkışından çıkartıp başka bir USB çıkışına bağlamaktır. Bunun sonucunda büyük ihtimalle sorun çözülecektir. Klavye USB girişine takıldığında Num Lock (sağ taraftaki sayı tuşlarını kilitleyip açmak için kullanılan tuş) ya da Caps Lock (klavyeyi büyük ya da küçük harfe kilitlemek için kullanılan tuş) tuşlarına basıldığında ışıklar yanıyor ise klavyenin çalıştığı anlaşılır.

Klavye ile ilgili en önemli sorunlar genellikle fiziki nedenlerle ortaya çıkar.
Klavyenin üzerine bir sıvı dökülmesi ya da kirlenmesi sonucu tuşların çalışmaz

Ses ile ilgili Sorunlar ve Çözümleri
Haricî mikrofon ve hoparlör kullanımında karşılaşılan en önemli sorunlardan birisi bilgisayarda doğru yere bu cihazların takılmamasıdır. İlgili cihazların bilgisayardaki mikrofon ve hoparlör çıkışlarına doğru takıldığından emin olunmalıdır. Önceki bölümlerde bahsedildiği gibi ses kartının kırmızı yuvasına mikrofon ve yeşil yuvasına hoparlör takılır.

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

Yönetimde Güncel Yaklaşımlar- İŞL305U- AÖF Ders Özeti Ünite 1

1. Ünite – Yönetim Düşüncesinin ve Uygulamalarının Gelişimi
BİLİM VE BİLİMSEL GELİŞME, SOSYAL BİLİMLERİN GELİŞİMİ VE YÖNETİM BİLİMİ
İnsan, Bilim ve Bilimsel Gelişme
İlk insanlardan bugüne kadar bilimsel gelişmenin ve bu doğrultuda ortaya çıkan uygulamaların esas tetikleyicisi, doğa ile insan arasındaki mücadelenin insan lehine değiştirilebilme çabası olmuştur. Bilimsel gelişme denildiğinde nesnel bilginin ortaya çıkma, yayılma ve kullanılma koşullarının incelenmesi ve bu bağlamda; nitelikleri belirlenmiş bir metodun, yeni bir düşünme şeklinin, ya da daha geniş anlamda dünyayı görme biçiminin yani bir paradigmanın tarihsel süreç içerisindeki oluşumu akla gelmektedir. Bilimsel gelişmenin başlangıcı, pek çok kaynakta yazılanın tersine Rönesans’tan sonra değildir, insanlıkla birlikte başlamıştır. Başlangıç kaynağı da yine pek çok kaynağın aksine Batı dünyası değildir. Bilimsel gelişme, Doğu ve Batı uygarlıkları arasında zikzak çizerek gelişmiştir. Bu nedenle bilim hiçbir ırkın, kültürün, uygarlığın veya bölgenin tekelinde değildir. İnsanlığın ortak aklının ürünüdür ve tüm insanlığın malıdır. Bilim evrenseldir.

Sosyal Bilimlerin Gelişimi ve Yönetim Bilimi: Sosyal bilimler, insan ve toplumla ilgili olguları anlamaya ve açıklamaya çalışır. Bu bilimlerin, insan ve toplum davranışlarıyla ilgili ön tahminde bulunma ya da bunları denetleyebilme amacı taşıyıp taşımadıkları ve bu amaçların etik olup olmadığı tartışmaya açıktır. Yönetim, iktisat, sosyoloji, tarih, psikoloji, iletişim ve siyasal bilimler gibi disiplinler sosyal bilimlere örnek olarak gösterilebilir. Sosyal bilimler, doğa bilimlerine göre henüz çocukluk aşamasında olduğu için, bu bilim alanında yaşanan gelişmeler doğa bilimlerine göre daha hızlı ve daha büyük çaplıdır. Yönetim biliminin hukuk, sosyoloji, psikoloji, sosyal psikoloji, antropoloji gibi diğer pek çok bilim dalıyla ilişkisi vardır. Ancak yönetim bilimini diğer bilim dallarından ayıran önemli bir özellik bulunmaktadır.
Şöyle ki yönetim bilimini tanımlarken “bilimlerin en yenisi, sanatların en eskisi” denilerek diğer bilim dallarından ayırıcı olan özelliği vurgulanmaktadır.

Bilimsel Gelişmenin Günlük Yaşama Uygulanması
İnsanoğlunun araç ve/veya uygulama geliştirmesi genelde üç temel düşünceye dayanmaktadır. Bunlardan birincisi, eksik olan organların yerini doldurma arzusudur.
Örneğin uçak, insanda olmayan bir organın, kanadın yerini; denizaltı solungaçların yerini tutar. İkincisi, organların gücünü artırma arzusudur. Örneğin araba, hızlı bacakların; teleskop, keskin gözlerin; stetoskop ise hassas kulakların yerini doldurur. Üçüncüsü, yaşamı kolaylaştırma, hızlandırma, yükünü hafişetme arzusudur. Çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, elektrikli süpürge gibi günlük yaşamı kolaylaştıran ve hızlandıran buluşlar buna örnek olarak gösterilebilir. Aletler kimi zaman doğayı taklit eder kimi zaman soyut bir zekânın ürünüdür. Örneğin tekerlek, alternatif akım, transistor, bilgisayar gibi buluşlar, insan aklının soyut düşünme gücünün ürünleridir.

Üretim ve tüketim arasındaki çelişkinin insanoğlunun alın yazısı olduğunu söylemek, karamsar bir yaklaşım olacaktır. Belki de gelecekte, “ihtiyaçları sonsuz insan paradigması”, yerini başka bir paradigmaya bırakacaktır.

Yönetim Biliminin Gelişimi ve Üretimde Kullanılan Enerji Kaynağı Arasındaki İlişki
Disiplinler arası yaklaşımlar, günümüzde hızla artmakta hatta zorunlu hâle gelmektedir. Özellikle kullanılan metodoloji açısından konuya bakıldığında tüm bilim dalları arasındaki ayırımların yapay olduğu görülmektedir. Bu bağlamda, sosyal bilimler alanında çalışan bir bilim insanının araştırması ile doğa bilimleri alanında çalışan bir bilim insanının araştırması arasında genellikle metodoloji açısından bir ayrılık yoktur. “Sistem yaklaşımı” buna örnek olarak verilebilir Günümüzde bilim, dehanın yansıtıldığı düşük bütçeli bireysel bir çalışma olmaktan çıkmış, yüksek miktarda yatırımların yapıldığı sistematik ekip çalışmasına dönüşmüştür. Uygarlık tarihinin birer dönüm noktası olan keşif ve buluşların ivmesinin 1850’li yıllardan sonra sonra inanılmaz oranda arttığı görülmektedir.

Endüstri Devrimi Öncesi Yönetim Anlayışı
Tarımsal gelişmeyle ve tarım ürünlerinin çeşitlenmesiyle sistemli bir şekilde artan ticari tarımsal üretim, üretime katılmayan ama üretici ile tüketici arasında köprü oluşturan bir sınıfın ortaya çıkmasına neden olmuştur: tüccarlar. Tüccarlar sınıfı, toprak sahipleriyle köylüler arasında aracı konumuna gelmiş ve denizciliği de kullanarak büyük zenginlikler elde etmiştir. Bu sınıf, daha sonra diğer iki sınıfa egemen olacak kadar güçlenmiştir. Ortaçağda kölelerin yeterince verimli çalışmadığının fark edilmesi ve bazı bölgelerde köle ayaklanmalarının yaşanması, toprak sahiplerini mevcut sistemden daha farklı bir çözüm yolu aramaya itmiştir. Böylece kendilerine üretmedikleri için verimsiz çalışan kölelerin serbest bırakıldığı ve elde edilen ürünün toprak sahibi ile köylüler (köleler artık köylüler olmuştur) arasında eşit olarak paylaşıldığı yeni bir model ortaya konulmuştur. Köleler için köylü tabirinin kullanılmaya başlandığı toplumlar, derebeylik toplumu (feodal toplum) olarak adlandırılmaktadır. Feodal devlet döneminde toprak sahipleri ve tüccarlar giderek zenginleşirken zanaata dayalı küçük aile işletmeleri bu iki sınıftan gelen talepler sayesinde varlıklarını sürdürmüştürToprak işçilerinin topraksahipleri için çalıştığı feodal sistem, zanaat işçilerinin ve ustaların sermaye sahipleri için üretim yapmasıyla birlikte kapitalist sisteme dönüşmüştür.

16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar devam eden manifaktüre dönemde geleneksel yöntemle sınırlı miktarlarda üretim yapılırken 18. yüzyılın sonlarına doğru endüstri devriminin temellerini atan üç önemli gelişme yaşanmıştır. Birinci gelişme, James Watt’ın 1765’te buhar makinesini bulması ve buharla çalışan iş makinelerinin üretim sürecinde kullanılmasıdırikinci gelişme, Adam Smith’in Milletlerin Zenginliği (1776) adlı eserini yayınlaması olmuşturÜçüncü gelişme, 1789’da yaşanan Fransız İhtilali’nin sonucunda endüstri toplumuna en uygun yapı olan ulus devlet modelinin temellerinin atılmasıdır. Ulus devlet, üreticileri koruyan ve kişiden kişiye uygulaması değişmeyen yasalara sahip olduğu ve sınırları kontrol edilebilir bir pazar yarattığı için kapitalizmin gelişmesinde oldukça etkin olmuştur. Üç önemli gelişmeyle birlikte endüstri devriminin teknolojik, iktisadi, hukuki ve siyasi altyapısı oluşmuş, pazarın cazibesiyle birlikte üretim yapan işletmelerin sayısında önemli artışlar yaşanmıştır.

Endüstri Devrimi Sonrası Yönetim Anlayışı
Bu dönemde, bant tipi üretim sisteminin yarattığı üretim artışıyla birlikte ucuzlayan mallara gelen talep o kadar fazla olmuştur ki kimi zaman arz talebi karşılayamaz hâle gelmiştir. Yükselen talebi karşılamak için, bant tipi üretim sistemine rahatlıkla monte edilen niteliksiz işçiler ve insan hareketlerini taklit edebilen yeni iş makineleri üretime katılmıştır. Fabrikalarda yeni iş olanaklarının ortaya çıkmasıyla birlikte, köylerden kentlere büyük bir göç yaşanmış ve köylü sınıfının önemli bir kısmı işçi sınıfına dönüşmüştür. Endüstri devrimi sonrasında makinelerle tanışan insanlar, makinaların gücünü abartmış ve makinelere duydukları hayranlık doğrultusunda, kendi yeteneklerini makine gücüyle kıyaslayarak kendilerini makineye benzetmek istemişlerdir.

KLASİK YÖNETİM VE UYGULAMALARI
Klasik yönetim içinde üç ayrı alt yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, öncülüğünü Frederick W. Taylor’un yaptığı bilimsel yönetim yaklaşımı; ikincisi, öncülüğünü Henry Fayol’un yaptığı yönetim süreci yaklaşımı ve üçüncüsü de, öncülüğünü Max Weber’in yaptığı bürokrasi yaklaşımıdır. Taylor’un bilimsel yönetim yaklaşımında, işçilerin verimliliğini ve etkinliğini artıracak uygulamalar üzerinde durulmaktadır. Fayol’un yönetim süreci yaklaşımında, işletmedeki operasyonel uygulamaların (işletmenin fonksiyonları) ve yönetim uygulamalarının (yönetimin fonksiyonları) sınıflandırılması yapılarak, başarılı bir yönetimin ilkeleri (14 ilke) sıralanmaktadır. Max Weber’in bürokrasi yaklaşımında ise örgüt türleri, otorite türleri ve bürokratik örgüt yapısının uygulamaları incelenmektedir.
Her üç yaklaşımın da temelinde “kurumsal performansın nasıl daha fazla yükseltilebileceği sorusuna cevap arayışı” bulunmaktadır. Kurumsal performansın yükseltilmesi yaklaşımı; faydacı (pragmatic) olarak adlandırabileceğimiz ve örgütün temel amacının gelirlerini artırmak olduğu ve yöneticilerinin performanslarının da öncelikle karlılık düzeyine göre değerlendirileceği düşüncesi üzerine kurgulanmıştır. Ancak bu doğrultuda sorunu ele alış biçimleri ve önerdikleri uygulamalar farklıdır. Bu bağlamda, her üç yaklaşımın ortak özellikleri aşağıda sıralandığı gibidir:
• Katma değerin (kârın) artırılması ve kurumsal performansın yükseltilmesi üzerinde odaklanmıştır.
• Kural ve norm koyucu, çalışanları zorlayıcı nitelik taşımaktadır, yöneticilerin performansları kârlılık düzeyine göre değerlendirilmelidir.
• Otoriter, merkeziyetçi bir örgüt yapısına ve iletişimin yukarıdan aşağıya doğru olması gerektiğine inanmaktadır.

Bilimsel Yönetim ve Uygulamaları
Taylor’un bilimsel yönetim yaklaşımı, işletme yönetiminin başarısının dört yönetim ilkesinin uygulanmasına bağlı olduğunu öne sürmektedir. Bunlar; (1) gerçek bir bilimsel çalışmanın yapılması, (2) işçilerin bilimsel yöntemlerle seçilmesi ve sürekli olarak eğitilmesi, (3) üzerinde bilimsel çalışma yapılan iş ile bilimsel olarak seçilip eğitilen işçilerin bir araya getirilmesi ve bu işçilere yüksek ücret ödenmesi, (4) sosyal taraşarın sürekli dostluğuna dayanan bir işbirliğinin kurulması. Taylor’un uygulamalarında, en üst düzeyde uzmanlaşmanın gerçekleştirilmesi ve işçinin bütün ilgisini yaptığı iş üzerinde toplayabilmesi için “tüm dış etkenlerin ortadan kaldırılması” önemli bir yer tutmaktadır

Yönetim Süreci ve Uygulamaları
Fayol, işletmede gerçekleştirilen faaliyetlerin (uygulamaların) aşağıda görüldüğü gibi altı gruba ayrılabileceğini öne sürmektedir:
• Teknik uygulamalar (hammaddeyi işleyip mal üretme)
• Ticari uygulamalar (satın alma, satma, değiş-tokuş)
• Mali uygulamalar (sermayenin etkin bir şekilde kullanılıp kullanılmadığının araştırılması)
• Güvenlik uygulamaları (sermayedarların çıkarlarının ve işletmenin malvarlığının korunması)
• Muhasebe uygulamaları (hisse senetleri ve tahviller, gelirler ve giderler, bilanço, teknik analizler)
• Yönetim uygulamaları (planlama, örgütleme, yöneltme, düzenleştirme, denetleme)
Fayol, yönetimin evrensel olduğunu vurgulayarak “Yönetim nedir?” sorusunu yönetimi beş ayrı unsura (ya da uygulamaya) ayırarak tanımlamıştır. Fayol’un yaptığı bu sınıflandırma “yönetim süreci” olarak adlandırılmıştır.
• Tahmin etmek ve planlamak: Geleceği öngörüp eylem planını hazırlamak.
• Örgütlemek: İşletmenin eşya (bina, makine, hammadde, malzeme gibi) ve insan yapısını oluşturmak.
• Yöneltmek: Çalışanları faaliyete geçirmek ve bunu sürdürmek.
• Koordine etmek: Tüm faaliyet ve çabaları birbirine bağlamak, bütünleştirmek ve uyumlu hâle getirmek.
• Denetlemek: Her şeyin belirlenmiş davranış standartlarına (normlara/kurallara) ve verilmiş emirlere uygun olarak yapılıp yapılmadığını saptamak
Fayol, kendi yaşadığı deneyimlerden kaynaklanan bu ilkelerin evrensel ya da kalıcı olduklarını ileri sürmemiştir. Bununla birlikte, bu ilkelerin çoğu yönetim uygulamalarıyla bütünleşmiş ve yönetimin temel ilkeleri olarak benimsenmiştir.
• İşbölümü• Yetki ve sorumluluk• Disiplin• Yöneltme (emir-komuta birliği) • Yönetim birliği• İşletmenin çıkarlarının (genel çıkarların) kişisel çıkarlara üstünlüğü• Ödüllendirme ve ücret• Merkezîleşme ya da merkezîleşmekten uzaklaşma• Hiyerarşi zinciri• Düzen• Eşitlik• İstikrarlı görevde kalma süresi• İnisiyatif• Ekip ruhu (esprit de corps)

Bürokrasi ve Uygulamaları
Max Weber örgütleri; karizmatik, geleneksel ve akılcı-yasal olmak üzere üçlü bir sınıflandırma yaparak analiz etmekte ve akılcı-yasal örgütü “bürokratik örgüt” olarak adlandırmaktadır. Weber’e göre; kesinlik, hız, belirlilik, dosyalama tekniği, süreklilik, belge ve kayıtların saklanması güvencesi, bütünlük, mutlak boyun eğme, uyumlu çalışma, donanım ve personel giderlerinin minimizasyonu gibi “olumlu uygulamalar” ancak bürokratik örgütlerde istenilen düzeye ulaşabilecektir Weber’e göre, bürokrasi modeli uygulamada önemli avantajlara sahiptir:
• Bürokrasi, fazla kırtasiye işi gerektiren işleri yerine getirebilmek için “verimli ve etkili” bir uygulamadır.
• Bürokraside “hesaplanabilirlik” önemli bir uygulama ilkesidir. Kurumsal performansın önceden hesaplanabilir bir şekilde somutlaştırılması (ya da somut hedeflerin önceden belirlenmesi), yöneticilerin başarılarının objektif olarak değerlendirilmesine olanak vermektedir.
• Bürokraside, üzerinde düşünülmüş kurallar ve yönetmelikler nedeniyle uygulamalar “öngörülebilir” bir şekilde gerçekleştirilir: (i) Çalışanlar doğru veya yanlış yaptıklarında neyle karşılaşacaklarını bilirler. (ii) Üretilen hizmetten yararlananlar; ne tür bir hizmeti, hangi kapsamda ve ne zaman alacaklarını bilirler. Bu da uygulamaya duyulan güveni artırır.
Weber’e göre, bürokrasinin dinamik (sürekli kendini geliştiren) bir örgüt modeli olduğunun önemli göstergelerinden biri de uzmanlık alanlarının ve bölümlerin sürekli sayıca artması ve bu bağlamda, profesyonel yöneticilerin sürekli yükselmesidir.

NEO-KLASİK YÖNETİM VE UYGULAMALARI
Neo-klasik kelime anlamıyla “yeni klasik” anlamına gelmekte ve klasik (üzerinden çokça zaman geçse bile değerini yitirmeyen) yönetim kuramının eksik olan yönlerini tamamlamaktadır. Bu bağlamda, klasik kelimesinin önünde yer alan “neo-(yeni)” eki “daha önce düşünülmemiş, üzerinde durulmamış” anlamında kullanılmaktadır.
Neo-klasik yönetim klasik yönetimin görüş ve uygulamalarına ek olarak özellikle insan unsuru öne çıkartılarak, insanın örgüt içinde nasıl davrandığı, davranışının nedenleri ve örgüt yapısı ile davranış arasındaki ilişkiler irdelenmiştir. Neo-klasik yönetim kuramı. “davranışsal yönetim” olarak da adlandırılmıştır. Hawthorne Araştırmaları doğrultusunda elde edilen sonuçlarda işletmede insan unsurunun ve biçimsel olmayan örgütün önemi keşfedilmiştir. Mayo ve ekibi, işletme yönetimi tarafından üzerinde çalışılarak gerçekleştirilen görev dağılımının, hedeflenen çıktı miktarına ulaşılmasına katkıda bulunmadığını belirtmekte ve bunun nedenini de, gerçekleştirilen çıktı miktarında biçimsel olmayan grupların önemli rol oynamasına bağlamaktadır.

MODERN YÖNETİM VE UYGULAMALARI
Modern yönetim; sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımı olarak adlandırılan iki yaklaşımdan oluşmaktadır. Bu yaklaşımların temelinde; işletme olarak adlandırılan bütünün, kendisini meydana getiren unsurlarına analiz yoluyla ayrılması ve bu unsurların teker teker ele alınıp ayrıntılı olarak incelenmesinden sonra, sentezle bütünün (işletmenin) yeniden oluşturulması bulunmaktadır.

Sistem Yaklaşımı: Genel sistem yaklaşımı, bir biyolog olan Ludwig Von Bertalanffy’nin 1920’lerde öne sürdüğü bir yaklaşımdır. Buna göre; her sistem kendi çevresinden bağımsız olarak değil, bütünsellik anlayışı doğrultusunda çevresiyle ve kendi alt sistemleriyle olan ilişkisi göz önünde bulundurularak incelenmelidir. Bertalanffy’e göre “bütünü anlayabilmek için tek tek parçaları veya süreçleri ele almak yetersiz kalmaktadır. Parçalar ve süreçler arası etkileşimi de incelemek gerekmekte”dir.
Girdi-İşlem-Çıktı: Sistemi tanımlayan unsurlar; girdi, süreç, çıktı ve geri bildirimdir. Girdiler; örgütün dışarıdan temin ettiği hammadde (doğa), işgücü (emek), finansal kaynak (sermaye), ve bilgi (teknoloji)dir. Süreç, operasyonel ve yönetsel faaliyetler doğrultusunda şekil değişikliği yapılarak girdilerin çıktıya dönüştürülmesidir. Çıktı; ürün ve/veya hizmet şeklinde gerçekleşebilir ve çıktıların parasal değeri, girdilerin parasal değerinden yüksektir.
Negatif-Pozitif Entropi: Entropi, doğadaki tüm sistemlerin sonunda kendilerini yok etmelerini ifade etmektedir. Entropinin negatif hâle gelmesi, sistemin hayatta kalmayı başarabilmesi anlamındadır. Buna göre, sistemin değişen çevre koşullarına uyum sağlamayı başardığı ve varlığını sürdürdüğü düşünülmektedir.
Açık-Kapalı Sistemler: Sistem ile sistemin faaliyette bulunduğu çevre arasında enerji, hammadde ve bilgi alışverişi olması durumunda sistem “açık sistem” olarak adlandırılmaktadır. İşletmenin örgüt yapısının oluşturulmasında dış çevrenin göz önünde bulundurulmaması “kapalı sistem” anlayışının benimsendiği anlamına gelmektedir.
Sinerji: Sinerji, bütünün parçaların toplamından daha fazla bir değer yarattığı ve daha büyük olduğunu ifade etmektedir. Bir sistemin tüm alt sistemleri birleşerek çok daha büyük bir güç olan bütünü (sistemi) oluşturmaktadır.

Durumsallık Yaklaşımı: Sistem yaklaşımına göre, işletmede yer alan alt sistemlerin ve işletmenin dış çevresiyle olan ilişkilerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Durumsallik yaklaşımına göre “teknoloji ve çevre” yönetim uygulamalarını ve örgüt yapısını belirleyen iki önemli unsurdur ve bu iki unsur işletmenin kurumsal performansı üzerinde doğrudan etkilidir.
Örgüt Yapısı ve Teknoloji: Yapılan araştırmalar doğrultusunda, örgütlerin kullandıkları teknolojinin yönetim uygulamaları ve örgüt yapısı üzerinde etkili olduğu ve kurumsal performansı doğ- rudan etkilediği saptanmıştır.

Joan Woodward’ın Araştırması
Joan Woodward tarafından “üretim şekli-kullanılan teknoloji-yönetim uygulamaları- örgüt yapısı” arasındaki ilişki araştırılmıştır. Bu araştırmanın amacı, üretimde kullanılan teknoloji doğrultusunda kurumsal performansı en fazla destekleyebilecek yönetim uygulamalarını ve örgüt yapısını saptayabilmektir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda “örgüt yapısını üretimde kullanılan teknolojiye bağlayan önemli bir durumsallık” saptanmıştır. Woodward’a göre, işletmelerde “üretimin özelliği doğrultusunda farklı teknolojiler kullanılmaktadır ve bu da farklı örgüt yapılarının oluşmasını destekleyen farklı yönetim uygulamalarının nedeni”dir.
James Thompson’un Teknoloji Sınıflandırması
James Thompson’un yaptığı araştırmaya göre, kullanılan teknoloji doğrultusunda gerçekleştirilen yönetim uygulamaları örgüt yapısını belirleyen en önemli unsurdur. Thompson’a göre, işletmelerde kullanılan teknolojiler üç grupta sınıflandırılabilir:
• Çözümleyici ya da aracı (mediating) teknolojiler: Bu teknolojinin özelliği, değişik kişi ya da bölümlerin birbirine bağlanmasına olanak tanıması ve böylece yönetim uygulamaları ve örgüt yapısı üzerinde belirleyici olmasıdır. Başka deyişle işletmede birbirinden bağımsız çalışan kişiler ve bölümler, bu teknolojinin kullanılması doğrultusunda birbirine bağlanabilmektedir. Bu da doğal olarak yönetim uygulamalarının tercihinde ve örgüt yapısı üzerinde etkili olmaktadır.
• Bağımlı (linked) teknolojiler: Bu teknoloji doğrultusunda gerçekleştirilen uygulamaların birbirlerine bağımlılığı bulunmaktadır. Şöyle ki bir birimde çıktı elde edilmeden diğer birimde üretime başlanabilmesi söz konusu değildir.
• Yoğun (intensive) teknolojiler: Bu teknoloji doğrultusunda gerçekleştirilen tüm uygulamaların karşılıklı olarak birbirleriyle ilişkili olması gerekmektedir. Acil servise gelen bir hasta için; aynı anda doktorların, hemşirelerin, laborantların, hizmetlilerin ve bu çalışanların ait oldukları birimlerin birbirleriyle ilişkili ve uyum içinde çalışmaları gerekmektedir
Örgüt ve Çevre
Durumsallık yaklaşımında, yönetim uygulamalarını ve örgüt yapısını etkileyerek kurumsal performans üzerinde etkili olduğu düşünülen bir diğer unsur çevredir. “Örgütün sınırları dışında bulunan ve örgütü etkileyen her şey” olarak tanımlanan çevreyle yönetim uygulamaları ve örgüt yapısı arasındaki durumsallık ilişkisi doğrultusunda; Burns ve Stalker, Emery ve Trist gibi akademisyenler araştırmalar yapmışlardır.

Burns ve Stalker’in Araştırması: Burns ve Stalker’e göre, sürekli değişmeyen ve karmaşık olmayan bir çevrede faaliyette bulunan işletmeler için mekanik örgüt yapısı, sürekli değişen ve karmaşık bir çevrede faaliyette bulunan işletmeler için organik örgüt yapısı uygundur.
Emery ve Trist’in Çalışması: Emery ve Trist, örgütsel çevreyi karmaşıklık derecesine göre “durgun çevre ve çalkantılı çevre” olarak sınıflandırmışlardır.
• Durgun çevre: Bu çevreyi ekonomistlerin “tam rekabet piyasası” olarak adlandırdıkları çevreye benzeterek tanımlamak isteyen Emery ve Trist şunu ifade etmiştir: “Nasıl ki tam rekabet piyasası hiçbir zaman gerçekleşmeyecek bir varsayım (ütopya) ise durgun çevre de işletme yönetimi açısından öyle bir ütopyadır.” Emery ve Trist, böyle bir çevrede yer aldıklarını düşünen işletmelerde gerçekleştirilen yönetim uygulamaların, mekanik örgüt yapısını destekleyen yönetim uygulamalarına benzediğini söylemektedir.
• Çalkantılı çevre: Bu çevre, yalnızca işletmelerin birbirleriyle rekabet ettikleri bir çevre değildir. Rekabet alanının özellikleri (örneğin piyasa) çevre üzerinde etkilidir. Çalkantılı olarak adlandırmalarının nedeni, çevrenin (piyasanın) düzensiz ve karmaşık görünümünün işletme yönetiminde neden olduğu bunalımdan kaynaklanmaktadır.

Modern Yönetim Doğrultusunda Gerçekleştirilen Yönetim Uygulamaları
Toplam Kalite YönetimiToplam kalite yönetimi, işletme çalışanlarının “kaliteli mal ve/veya hizmet üretmek” olarak tanımlanan ortak bir amacı benimsemelerini ve bu amaç doğrultusunda hareket etmelerini gerektirmektedir. Toplam kalite yönetimi, hem müşteri beklentilerini karşıladığı için satış gelirlerin artmasını sağlayabilen hem de standartlara uygun üretim nedeniyle maliyetlerin azalmasını gerçekleştirebilen bir yönetim uygulamasıdır.

Altı sigma; günlük faaliyetlerin izlenmesini, kaynakların doğru ve optimal kullanılmasını destekleyebilen bir yönetim uygulamasıdır. İş süreçleri doğrultusunda gerçekleştirilen altı sigma uygulamaların en önemli özelliği “maddi getirisinin yüksek” olmasıdır. İşletmenin tüm operasyonel ve yönetsel süreçlerinde iyileştirme amaçlandığından kurumsal performans ve bu bağlamda karlılık artmaktadır.

Dengeli Ölçüm Kartı (Kurum Karnesi): Bu uygulama Robert Kaplan ve David Norton tarafından geliştirilmiştir. Üst düzey yönetimi tarafından vizyon doğrultusunda belirlenen “stratejilerin uygulanmasını kolaylaştıran bir araç” olarak değerlendirilmektedir. Başka deyişle uzun dönemli stratejik amaçların kısa dönemli hedeflere dönüştürülmesine yardımcı olan bir uygulamadır. Dengeli ölçüm kartı (balanced score card), değişik yönetim düzeylerinde çalışan yöneticilerin işletmenin karlılık, yatırım, büyüme gibi stratejik amaçlarını anlamasına ve çalışanlar için oluşturulacak performans kriterlerinin bu amaçlar doğrultusunda belirlenmesine katkıda bulunmaktadır.

Kıyaslama: işletmenin kurumsal performansını sektörde en iyi olarak adlandırılan işletmelerin kurumsal performansı ile kıyaslayarak onların mevcut kurumsal performans düzeyine nasıl eriştiklerini araştırıp, elde edilen bilgileri kendi işletmemizin stratejilerinde, hedeflerinde ve davranış standartlarında kullanmamızı sağlayan bir uygulamadır.

Temel Yetenekler: Temel yetenek, bir işletmenin rakiplerine oranla “en iyi yaptığı şey” olarak tanımlanabilir. Temel yetenekler; (i) İşletmenin ürettiği ürün ve/veya hizmet doğrultusunda gerçekleşen katma değere açık ve anlamlı bir katkı sağlamalıdır, (ii) Rekabet üstünlüğü sağlayan işletmeye özgü bir üstünlükten kaynaklanmalıdır, (iii) Nihai ürün ve/veya hizmetleri desteklemelidir.

Dış Kaynak Kullanımı: İşletmelerin giderek daha yaygın biçimde dış kaynaklardan yararlanmalarının nedeni; uzmanlaşma, esneklik kazanabilme, hızlı karar alabilme, riski azaltabilme, kaliteyi artırabilme ve maliyetleri azaltabilme olarak sıralanmaktadır. Bir işletmenin her alanda uzman olabilmesi söz konusu değildir. Dolayısıyla işletmenin kendisinin yapması durumunda yüksek maliyetlere katlanmak zorunda olduğu işleri dışarıdan satın alması, akılcı bir yaklaşımdır.

Küçülme, Kademe Azaltma ve Doğru Ölçeği Bulma: Küçülme, kademe azaltma ve doğru ölçeği bulma günümüzde işletmelerin rekabet güçlerini artırabilmek için yoğun olarak kullandıkları uygulamalardır.
Küçülme (downsizing), işgücü maliyetinde gerçekleştirilecek azalma doğrultusunda verimlilikte artış sağlama düşüncesine dayanan bir yönetim uygulamasıdır. İşletmeler temel yeteneklerinin dışında kalan faaliyetleri dış kaynaklardan temin etmekte ve bu bağlamda, örgüt yapılarını küçülterek rekabet üstünlüğü kazanmaya çalışmaktadır. Örgütsel küçülme “doğru boyuta gelme uygulaması” (rightsizing) olarak da değerlendirilmektedir. Küçülme sonunda işletmenin hiyerarşi zinciri (dikey farklılaşma) kısalmakta ve bölüm sayısı (yatay farklılaşma) azalmaktadır.
Kademe azaltma (delayering) uygulamasında, örgütün dikey farklılaşma düzeyi azalmaktadır. Daha az işgücüyle aynı işlerin yapılabilmesi için personelin güçlendirilmesi ve çalışanların yetki ve sorumluluklarının artırılması gerekmektedir. Bu uygulamanın temelinde, daha düz (basık) örgüt yapıların; daha hızlı karar verebileceği, daha esnek olabileceği ve bunun da verimliliği, etkinliği artıracağı düşüncesi bulunmaktadır.
Doğru ölçeği bulma (rightsizing); işgücünü azaltma, üretilen katma değeri doğrudan desteklemeyen faaliyetlerden kurtulma, giderleri azaltma, iş akışı ve prosedürlerin yeniden tasarlanması, politikaların gözden geçirilmesi gibi faaliyetlerle örgüt yapısını belirleme işlemidir

Personeli Güçlendirme: Personeli güçlendirme (empowerment), örgüt bünyesinde çalışanların bilgi ve yetkinlikleri doğrultusunda inisiyatif alma ve sorun çözmeye yetkili kılınmaları ve bu bağlamda, çalışanların bilgi, beceri ve motivasyon düzeylerinin yükseltilerek otoritelerini kullanabilme yolunun açılması olarak tanımlanabilir. Personeli güçlendirme uygulamasının amacı, çalışanların karar verme yetkilerini artırarak, onları “işin sahibi” hâline getirebilmektir.

Değişim Mühendisliği: Değişim mühendisliği uygulaması, süreçlerin kurumsal performans doğrultusunda yeniden tasarlanması, gerekiyorsa tamamen değiştirilmesi anlamına gelmektedir.

Yalın Organizasyonlar: Yalın organizasyon uygulamasında, işletme yönetiminin örgüt yapısını yalınlaştırarak gerçek anlamda bir maliyet minimizasyonunu gerçekleştirebilmesi için; iş tanımları, iş akışları, prosedürler, politikalar, davranış standartları gibi tüm eski uygulamaların (alışkanlıkların) ele alınarak, “gereksiz olan her şeyden kurtulmak” gerekmektedir.
Öğrenen Örgütler: Örgütlerin öğrenmeyi öğrenebilmeleri için, düşünme modellerini ve Paradigmalarını değiştirmeleri, yani öncelikle düşünmeyi öğrenmeleri gerekmektedir. Öğrenen örgütlerin (learning organization) gelişimi dört aşamadır: (i) Bilen örgütler, (ii) Anlayan örgütler, (iii) Düşünen örgütler, (iv) Öğrenen örgütler. Bilen örgütler, klasik yönetim kuramında; anlayan örgütler, neo-klasik yönetim kuramında ele alınan örgütlerin yapısal özelliklerini içermektedir. Düşünen örgütlerde, farklı bir paradigma doğrultusunda, örgütün kendi kendini nasıl yönetebileceği irdelenmektedir.

Yenilik Yönetimi: Yenilik (innovation) kavramı, Latince “in (eşsiz ve modaya uygun)” ve “nova (bilinmeyen yeni yıldız)” kelimelerinin “innovatus” olarak birleştirilmesiyle türetilmiştir. Sözlükte yenilik kavramı “yeni bir düşünce ya da uygulamanın yaratılması ve kullanılması, yeni bir şeyin sunulması gerçekleştirilen yaratıcı düşünce” olarak açıklanmaktadır. Yenilik yönetimi “yaratıcı düşüncenin ürün ve/veya hizmet olarak ticari değere dönüştürülmesi süreci”dir. Bu bağlamda, katma değer yaratan ve kurumsal performansı destekleyen bir süreçtir. Yenilik sürecinin sonunda, yaratıcılığın ürünü olan buluş, piyasada tüketiciler tarafından talep edilen yeni bir ürün ve/veya hizmete dönüşmektedir. Yenilikler; hizmet yeniliği, ürün yeniliği, dizayn yeniliği, süreç yeniliği, örgütsel yenilik, strateji yeniliği olarak sınıflandırılabilir
Sanal Organizasyonlar
Sanal (virtual) ya da sanallık (virtuality) kavramları “somut olarak mevcut olmasa da var olan” anlamındadır. Sanal organizasyon, işletmedeki bazı bölümlerin (pazarlama, satış, satın alma gibi) sanallaştırılmasıyla ortaya çıkmaktadır. Örneğin alıcıyla satıcının buluştuğu pazarlar sanal ortamda (siber uzayda) oluşturulmaktadır. Dijital ekonomide faaliyette bulunan sanal örgütlerin gerçekleştirdikleri yönetim uygulamaları, “siber (sanal) teknoloji kullanılarak gerçekleştirilen yönetim uygulamaları” olarak da tanımlanmaktadır.

Şebeke Organizasyonlar: Şebeke organizasyon, yapılan yazılı bir anlaşma çerçevesinde üretim, pazarlama, satış, dağıtım, gibi faaliyetlerin başka işletmeler tarafından gerçekleştirildiği merkezi bir işletmedir.
Stratejik ortaklıklar; acentelik, bayilik gibi dar kapsamlı anlaşmalardan know-how, lisans, patent, taşeronluk, franchising gibi geniş kapsamlı anlaşmalara kadar farklı düzeylerde gerçekleştirilen işbirlikleri doğrultusunda gerçekleştirilebilir.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk: Sosyal sorumluluk, işletmenin paydaşlarıyla olan ilişkilerini etkileyen bir yönetim uygulamasıdır. İçpaydaşlar; yöneticiler, hissedarlar, çalışanlar ve dış paydaşlar; tüketiciler, rakipler, tedarikçiler, toplum, hükümet ve çevre olarak sınıflandırılabilir. Kurumsal sosyal sorumluluk; işletmenin yasal ve ekonomik sorumluluk boyutlarının üstünde ve ötesinde bir kavramdır. İşletmenin toplumsal sorunlarla da ilgili olması ve toplumun beklentilerini üretim/pazarlama yapmadığı alanlarda da gidermesidir.

YÖNETİM VE ÖRGÜT KURAMLARI
Kuram veya teori (theory) bir konuyla ilgili geçerliliği ve güvenilirliği bilimsel yöntemlerle saptanmış genel bir açıklama düzlemidir. Başka deyişle kuram; ele aldığı konuyla ilgili kapsamlı, detaylı, sistemli açıklamalar ve kurallar bütünüdür. Bilimsel bir kuramın; geçmişteki ve günümüzdeki olayları açıklaması, ayrıca geleceğe yönelik öngörülerde bulunması gerekmektedir. Bilimsel kuramlar, çeşitli somut (uygulamalardan gözlemlenen) olayları, soyut ve düşünsel düzleme sistematik ve detaylı olarak taşımaktadır. Bu geçişi yaparken çeşitli kavramları kullanır veya yeni kavramlar ortaya koyar.
Kaynak Bağımlılığı Kuramı Kaynak temininde yaşanan sorunlar, işletmenin kurumsal performansını doğrudan etkilemektedir. Bu sorunların yaratabileceği tehlikeler için alınabilecek yönetim uygulamalarını; konsorsiyumlar, stratejik ortaklıklar, işbirlikleri, yasal anlaşmalar olarak sıralayabiliriz.
Örgütsel Strateji Kuramı
Örgütsel strateji yaklaşımına göre, üst düzey yönetimi işletmenin dış çevresindeki değişimler doğrultusunda ortaya çıkan fırsat ve tehditleri, işletmenin iç çevresinde var olan zayıflık ve üstünlükleri SWOT analiziyle belirlemekte ve uygulanacak stratejileri oluşturmaktadır.
Vekâlet kuramı, vekâlet verenle (principal) vekil (agency) arasında gerçekleştirilen sözleşmeyi ele alan ve en etkin sözleşmenin nasıl kurulabileceğini araştıran bir yaklaşımdır. Vekâlet kuramı, hissedarlar ve yöneticiler arasındaki sorunları ele alarak temsil maliyetlerini minimize etmeyi amaçlamaktadır.

İşlem Maliyeti Kuramı
İşlem maliyeti kuramına göre, örgütler ürettikleri mal ve/veya hizmetlerin değişim işlemlerinin (transactions) maliyetlerini minimize edebilecek şekilde organize olmalıdır

Kurumsal Kuram: Kurumsal (institutionalization) kuram, 1977 yılında sosyolog Philip Selznick’in sistem modeli doğrultusunda örgüt yapılarını değerlendirmesiyle ortaya çıkmıştır. Meyer ve Rowan’ın katkılarıyla geliştirilmiştir. Hizmetkârlık yaklaşımı (Donaldson ve Davis, 1991), Yönetim hegemonyası yaklaşımı (Mizruchi, 1983 ve Kosnik, 1987), Paydaşlık yaklaşımı (Kaler, 2003) gibi birden fazla yaklaşımı içerdiği için “kurumsallı k kuramı” olarak anılmaktadır. Kurumsallaşma, “zaman içinde örgütte oluşan, örgütün kendine özgü işleyişini yansıtan, örgütte bulunan aktörleri ve örgütü şekillendiren grupları açıklayan ve örgütü çevresiyle uyumlaştırmanın yollarını gösteren bir süreçtir”Kurumsallık kurama göre, örgütlerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için, kurumsal çevreden gelen baskılara duyarlı olmaları gerekmektedir.

Örgütsel Ekoloji Kuramı: Örgütsel ekoloji ya da popülâsyon ekolojisi (population ecology) Michael Hannan ve John Freeman tarafından 1977 yılında ortaya atılmıştır. Bu yaklaşım “örgüt yapısı” ve “örgütsel değişim” kavramlarını farklı bir açıdan incelemektedir. Hannan ve Freeman’ın bu kuramı oluşturmasında Darwin’den önceki biyologlar tarafından ortaya konan ancak Darwin’in yorumuyla değişik bir boyut kazanmış olan “doğal seleksiyon” görüşünün önemli bir yeri bulunmaktadır. Hannan ve Freeman’ın örgütlere uyarladıkları doğal seleksiyon (eleme) görüşü, bulundukları çevre koşullarına uygun yapıdaki örgütlerin yaşamlarını ve gelişmelerini sürdüreceklerini, uygun yapıda olmayanların ise yok olacaklarını öngörmektedirÖrgütsel ekoloji yaklaşımına göre örgütün içinde yer aldığı çevre, tıpkı doğa gibi, örgüt popülâsyonu içinde bir seçime (elemeye/seleksiyona) gitmektedir. Örgütsel ekoloji yaklaşımına göre, bazı örgüt popülâsyonlarında radikal değişim ve dönüşümler söz konusu olabilmektedir.

Tüm özetler için tıklayınız.

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

Finansal Yönetim 1- FİN201U AÖF Ders Özeti Ünite 1

1. Ünite – Finansal Yönetim ve Fonksiyonları
FİNANSAL YÖNETİM VE FİNANS YÖNETİCİSİ
Finans: Para, fon, kaynak ya da sermayeyi ifade eder.
Finansman: Gereksinim duyulan fonların sağlanması.
Finansal Yönetim: Sağlanan fonların en uygun alanlarda kullanımıdır
Finansal yönetimle ilgili kararlar;
• Ne tür varlıklar alınacaktır? (Yatırım Kararları)
• Gerekli kaynaklar nereden sağlanacaktır? ( Finansman Kararları)
• Faaliyet sonucu oluşan kârlar nasıl dağıtılacaktır? ( Dividant Kararları) şeklinde üç grupta toplanabilir.
Finans Yöneticisi
Finans Yöneticisi: İşletmelerde yatırım ve finansman kararlarından sorumlu olan kişi. Genellikle küçük işletmeler dışındaki işletmelerde finansal kararlardan tek bir kişi sorumlu olmayıp, sorumluluk diğer birimlere de dağılmaktadır. Yeni bir teknolojiye geçmeyi isteyen bir üretim müdürü, yeni bir reklam kampanyası ya da satış politikası uygulamayı düşünen pazarlama yöneticisi de finansal kararlarla yakından ilgilidir. Gerçekte para kullanımını gerektiren her karar finansal yönetim kararıdır. Dolayısıyla finansal yönetimle ilgili kararlar genellik finans yöneticisin de dâhil olduğu üst yönetim grubuyla birlikte alınmaktadır.

FİNANSAL YÖNETİM FONKSİYONLARI
Kısa ve Uzun Dönemli Ne Tür Yatırımlar Yapılmalı? (Yatırım Kararları)
İşletmelerin faaliyete başlayabilmeleri, varlıklarını sürdürebilmeleri, rekabet avantajlarını koruyabilmeleri ve büyüyebilmeleri için çeşitli varlıklara ihtiyaçları vardır. Sahip olunacak varlıkların miktarı, çeşitliliği doğal olarak işletmenin niteliğine bağlı olarak değişecektir. Bir üretim işletmesiyle, sadece alım- satım faaliyetiyle uğraşacak bir işletmenin gereksinim duyacağı varlıklar aynı olmayacaktır. Yine banka, hastane, eğitim kurumları gibi hizmet sunan işletmelerle, otomotif ya da beyaz eşya üreten bir işletmenin gereksinim duyacağı varlıklar farklılık gösterecektir. Üretim işletmelerinin, ticari işletmelere göre daha fazla yatırımlara, özellikle sabit varlık yatırımlarına ihtiyacı vardır.
Sermaye bütçelemesi faaliyetleri sadece sabit varlıklarla ilgili harcamalar için değil, araştırma geliştirme harcamaları, reklam kampanyaları, kiralama, satınalma, diğer işletmelerle birleşme gibi işletmeye uzun dönemde fayda sağlayan yatırımlarla ilgili kararları da kapsar.
Fizibilite Çalışmaları: Uzun vadeli faydalar sağlayacak yatırım projelerinin ekonomik, teknik ve mali açıdan yapılabilirliğinin analiz edilmesi. İşletmelerde uzun süreli varlıklar yanında kısa süreli varlıklarla ilgili yatırım kararları da önemlidir. Kısa süreli varlıklar, çalışma sermayesi, işletme sermayesi veya dönen varlıklar olarak adlandırılır. Kısa süreli varlıkların temel özelliği, bir yıl içinde en az bir kez bir türden diğer türe dönüşmesidir. Örneğin peşin ödeme yapılarak hammade alındığında nakit, hammadde stoklarına; hammaddeler kullanılarak yarı mamüle, yarı mamüller kullanılarak mamül stoklarına dönüşecektir. Satış politikasına bağlı olarak ürünlerin paraya dönüşümü değişecektir. Ürünlerin peşin satışlarıyla elde edilen para kasaya, vadeli satışlar yapıldığında alacaklara dönüşecektir. Dolayısıyla nakitten başlayan döngü tekrar nakde dönüşerek tamamlanmaktadır. Bu süreç üretimin niteliğine bağlı olarak kısa ya da uzun olabilecektir. Bu döngüye faaliyet döngüsü, nakitten tekrar nakite dönüşünceye kadar geçen süreye de nakde dönüşüm süresi denir.
Vade: Kısa, orta ve uzun vade olarak ele alınmaktadır. En fazla bir yıla kadar olan vade kısa; 1- 3 yıla kadar olan vade orta; 3 yıldan daha uzun vade ise uzun vade olarak kabul edilmektedir.

Fon İhtiyacı Nereden, Nasıl ve Ne Zaman Karşılanacaktır? (Finansman Kararları)
İşletmelerin diğer önemli karar alanı, yukarıda sözü edilen kısa ve uzun süreli varlıkların nasıl finanse edileceği ile ilgilidir. Finans yöneticilerinden, işletmenin fon ihtiyacını belirleyerek, ihtiyaç duyulan fonların nasıl karşılanacağı konusunda kararlar almaları beklenir. Yatırım kararlarında olduğu gibi finansman kararlarında da finansal amaç, işletme değerini maksimize edecek finansman bileşimini oluşturmaktır. Finans literatüründe işletmelerin sermaye yapısının belirlenmesiyle ilgili farklı görüşler vardır. Bunlar;
• Net gelir yaklaşımı,
• Net faaliyet geliri yaklaşımı,
• Geleneksel yaklaşım,
• Modigliani- Miller yaklaşımıdır.

Net geliri yaklaşımı; borcun ve öz kaynağın maliyeti farklı borçlanma düzeylerinde değişmez. Borç maliyeti özsermaye maliyetinden düşük olduğuna göre, sermaye yapısında ne kadar fazla borca yer verilirse ortalama sermaye maliyeti düşeceği için işletmenin değeri de o ölçüde artacaktır.
Net faaliyet geliri yaklaşımı; borcun maliyeti farklı borçlanma düzeylerinde aynıdır. Ancak borçlanma arttıkça özsermaye maliyeti arttığı için ortalama sermaye maliyeti tüm borç-özsermaye bileşiminde değişmez. Dolayısıyla işletmenin değeri sermaye yapısına göre değişmeyecektir.
Geleneksel yaklaşım; işletme belirli bir borç oranına kadar ortalama sermaye maliyetini düşürebilir. Bu noktadan sonra borç miktarı arttığında ortalama sermaye maliyeti yükselecektir. Ağırlıklı ortalama sermaye maliyetinin minimum olduğu nokta, optimal borç/özsermaye oranı, diğer bir ifade ile optimal sermaye yapısı olacaktır. Dolayısıyla işletmeler optimal noktaya kadar borçlanarak işletmenin değerini maksimize edebileceklerdir.
Modigliani- Miller yaklaşımı; Franco Modigliani ve Merton Miller tarafından yapılan çalışmalara bağlı olarak vergilerin, asimetrik bilginin, işlem maliyeti, iflas maliyetlerinin olmadığı etkin bir piyasada işletmelerin değeri sermaye yapısından etkilenmez. İşletmenin değerini, ait olduğu sektörün riski ve işletmenin gelecekte yaratacağı nakit akışları belirler. İşletme değeri sermaye yapısından bağımsızdır; tartılı ortalama sermaye maliyeti farklı borç oranlarında değişmemektedir.
Finansal Varlıklar: Reel varlıkların yarattığı nakit akışları üzerinde alacak ya da ortaklık hakkı veren varlıklardır.
İşletmenin Kârı Nasıl Dağıtılacaktır? (Dividant Kararları)
Finansal yönetimin üçüncü önemli karar alanı dividant ya da kâr payı dağıtımıyla ilgilidir. Dividant kararları, faaliyetlerden sağlanan kârların ne kadarının işletmede bırakılacağı ne kadarının ortaklara dağıtılacağına yönelik kararlardır. Kâr payı dağıtım politikası, işletmenin fon ihtiyacı, ilave fonların maliyeti, likidite durumu, nakit akışlarının düzenliliği, diğer benzer firmaların kâr dağıtım politikaları, hissedarların beklentileri gibi çok sayıda faktörün dikkate alınmasıyla belirlenir. İşletmenin yasal statüsü de kâr dağıtım politikasının belirlenmesinde etkilidir. Ülkeler sermaye piyasalarını geliştirebilmek, küçük tasarruf sahiplerinin sermaye piyasasına olan ilgisini artırabilmek için kâr payı dağıtımıyla ilgili düzenlemeler yapmaktadırlar. Ülkemizde de kâr dağıtımında halka açık ve halka kapalı şirketlere yönelik farklı uygulamalar vardır. Kâr payı dağıtım politikasının işletme değerine etkisi konusunda sinyal etkisinden ve davranışsal finansın ilgili görüşünden de bahsedilebilir
Sinyal Etkisi: Kâr paylarının gelecekteki durumu hakkında oluşan beklenti veya algı.
Davranışsal Finans: Kişilerin kararlarında tam olarak rasyonel olmayacakları varsayımına dayalı olarak oluşturulan teoridir.

İŞLETMELERİN AMAÇLARI
Finansal yönetimle ilgili kararların etkin bir biçimde verilebilmesi için işletme amaçlarının açık olarak belirlenmesi gerekmektedir. İşletme amacının belirlenmesi kararların alınmasında yol gösterici olacaktır. İşletmelerce genellikle benimsenen başlıca amaçlar şu şekilde sayılabilir:
• Mal ve hizmet üreterek toplum refahını arttırmak,
• İşletmede istihdamı sürekli kılmak,
• İşletmenin sürekliliğini sağlamak,
• Üretimi ve satışları arttırmak,
• İşletmenin piyasa payını arttırmak,
• İşletmenin kazançlarında büyümeyi sürekli kılmak,
• İşletmenin maliyetlerini minumum yapmak,
• İşletmenin kârını maksimum yapmak,
• İşletmenin değerini maksimum yapmak
Kârı Maksimum Yapma Amacı (Kâr Maksimizasyonu)
Kâr Maksimizasyonu: İşletmelerin kararlarında kârı maksimum yapacak şekilde hareket etmeleri. Kâr maksimizasyonu amacının eksik yönleri şu şekilde belirtilebilir:
• Kâr maksimizasyonun nihai amaç olarak alınması, öncelikle hissedarların çı- kârlarına ters düşebilmektedir. Çünkü kâr maksimizasyonu, hisse sahiplerinin varlıklarının maksimum olması anlamına gelmez.
• Genel olarak kârın maksimize edilmesi amacı açık da değildir. Kâr denildiğinde, uzun dönemli kâr, kısa dönemli kâr, mutlak kâr ya da kârlılıktan mı bahsedildiği anlaşılmamaktadır. Mutlak olarak kârın maksimize edilmesi amaç olarak ele alınırsa, farklı büyüklükteki işletmelerin ya da aynı işletmenin farklı dönemlerindeki başarısını karşılaştırmak mümkün değildir.

Zaman Faktörü: Kâr maksimizasyonu statik bir özellik göstermekte olup, zaman boyutu taşımamaktadır. Diğer bir ifade ile bugünkü T1 ile bir yıl sonraki T1 aynı değerde kabul edilmektedir. Farklı zaman noktalarındaki paralar, paranın zaman değeri dikkate alınmaksızın karşılaştırılamaz. Bugün elde edilen belirli bir miktardaki parayla gelecekte elde edilecek aynı miktardaki paranın değeri birbirine eşit değildir

Risk Faktörü: Farklı yatırım fırsatlarının riski, diğer bir ifade ile gelecekte beklenen nakit akışlarının gerçekleşme olasılığı farklı olacaktır. Kâr maksimizasyonu amacının diğer eksik yönü de riskin hesaba katılmamasıdır.

İşletme Değerini Maksimum Yapma Amacı
İşletme değerini ya da hissedarların varlığını maksimize etme amacında, hem zaman, hem de risk faktörü dikkate alınmaktadır. Finansal kararlarda çeşitli seçeneklerden hangisinin işletmenin değerini maksimize edeceği araştırılmalıdır
Değer Maksimizasyonu: İşletmelerin kararlarında işletme değerini ya da hisse senetlerinin değerini maksimize edecek şekilde hareket etmeleridir. İşletmelerin piyasa değeri, hisse senedi ihraç etmiş işletmeyse, hisse senetlerinin fiyatlarıyla ölçülür Hisse senetlerinin piyasa değeri, menkul değerler piyasasında işlem gören senetlerin bu piyasada oluşan değeridir. Dolayısıyla hisse senetlerinin piyasa fiyatları, işletmenin performansını ölçen bir göstergedir
Piyasa Değeri: İşletmenin piyasadaki arz ve talebe bağlı olarak belirlenen değeridir.

Amaçların Karşılaştırılması
Kârın maksimize edilmesi amacına göre üstünlükleri şu şekilde özetlenebilir:
• Hissedarların varlıklarını ya da işletme değerini maksimize etme, bir işletmede kısa ya da uzun dönemdeki kârlılığın göz önüne alınmasında meydana gelen sorunları ortadan kaldırır.
• Hissedarların varlıklarını ya da işletme değerini maksimize etme, bazı eklemelerle, ömrü farklı alternatifleri karşılaştırmada da kullanılabilir.

DEĞER MAKSİMİZASYONU VE TEMSİL MALİYETİ
İşletmelerin başarısında en büyük rolü üst yönetimler oynar. Küçük işletmelerde yönetim genellikle ortaklardan oluşur. Ancak ortak sayısının artmasıyla yönetimin profesyonel yöneticilere devredilmesi kaçınılmaz olmaktadır. Günümüzde yüzlerce ortağı bulunan anonim şirketler düşünüldüğünde şirket yönetiminin profesyonel yöneticilere devredilmesi bir zorunluluk olmaktadır. Bu durumda hissedarlara ait olan karar verme yetkisinin yöneticilere devredilmesinde çıkar çatışması doğabilecektir. İşletmenin ortaklarca yönetilmesinde hissedarların varlığını maksimize etme amacı sorun yaratmamaktadır. Çünkü kararın olumlu ya da olumsuz sonuç vermesinden doğrudan kendileri etkilenecek, kendileri sorumlu olacaklardır.
Temsil Maliyeti: İşletmelerde sahiplik ile yönetimin birbirinden ayrılmasından doğan çıkar çatışması sorunundan kaynaklanan maliyet.
Gelişmiş ekonomilerde temsilci maliyetini azaltan bir uygulama kurumsal yatırımcıların olmasıdır. Kurumsal yatırımcılar şirketlere önemli oranda yatırım yapan yatırım fonları, yatırım ortaklıkları, sigorta şirketleri gibi kurumlardır.

İŞLETMELERİN YASAL TÜRLERİ
Ticari işletmeler, insan istek ve ihtiyaçlarını sürekli olarak karşılamak üzere iktisadi mal veya hizmetler sunmak üzere kurulan kuruluşlardır. İşletmeler, tek bir girişimci tarafından kurulduğu gibi (fiahıs İşletmesi) iki veya daha fazla girişimcinin ortaklığıyla da (Şirket) kurulabilmektedir. İki veya daha fazla girişimcinin ortak iktisadi bir amaca erişmek için emek, para ve mallarını bir sözleşme ile birleştirerek meydana getirdiği ortaklığa şirket denir

Bireysel İşletmeler (Ferdi Teşebbüsler): En basit işletme türüdür. Bireysel işletmeler tüzel kişiliği bulunmayan ve üçüncü kişilere karşı kişinin tüm varlığı ile sorumlu olduğu bir girişim türüdür. Bireysel işletmelerin kuruluşu için yazılı bir sözleşmeye gerek duyulmadığı gibi, belirli sermaye tabanı da aranmamaktadır. Bireysel işletmelerde kişiler, borçlarından dolayı sadece koyduğu sermaye ile değil, tüm mal varlığı ile sorumlu olduğundan kredi bulunması daha kolay olabilmektedir. Bununla birlikte alınan kredi geri ödenemezse, alacaklılar tüm kişisel varlık üzerinde hak sahibi olacaktır. Bu tür işletmelerde tüm kararlar tek bir kişi tarafından alındığından karar alması kolay; ancak hatalı karar alma olasılığı fazladır.
Ortaklıklar (Şirketler): Ortaklıklar şahıs ve sermaye ortaklıkları olarak iki grupta toplanabilir. Adi ortaklıklar, kollektif ortaklıklar, komandit ortaklıklar şahıs ortaklıklarıdır.
Adi Ortaklıklar (Adi Şirketler): Adi ortaklıklar, iki ya da daha fazla kişinin herhangi bir şekil şartına tâbi olmaksızın, yalnızca sözlü bir anlaşma ile geçici ya da sürekli olarak kurdukları ortaklık türüdür. Bu tür ortaklıkların en önemli avantajı düşük maliyetlerle ve kolayca kurulabilmesidir. Adi ortaklıkların dezavantajları bireysel işletmelerin dezavantajlarına benzer. Bireysel işletmeler gibi, ortakların da sınırsız sorumlulukları vardır. İşletmenin finansal krize girmesi durumunda her ortak kendi payı ile değil, işletmenin tüm borçlarından, sınırsız olarak sorumludur. Sınırsız sorumluluk, işletme yaşamında sınırlılık, ortaklık hakkının transferindeki güçlük ve büyük miktarlarda fon sağlamadaki zorluk, başlıca olumsuzluklar olarak sayılabilir.
Kollektif Ortaklıklar: Ülkemizde en yaygın olan bir ortaklık şeklidir. Tüzel kişiliği de olan bu ortaklık türünde ortaklar şirketin borçlarından dolayı tüm varlıklarıyla, zincirleme sorumludurlar. Alacaklılar ortaklığın borçlarından dolayı ortaklardan dilediğine karşı yasal yollara başvurabilirler. Kollektif ortaklık genellikle birbirini iyi tanıyan kişiler tarafından kurulduklarından bu tür ortaklıklara şahıs ortaklıkları denir
Adi Komandit Ortaklıklar: Bir şirkette ortaklardan bir kısmı aynen şahıs şirketlerinde olduğu gibi sınırsız ve zincirleme sorumluluk yüklenirken, bir kısmı yalnızca koydukları sermaye kadar sorumluluk yükleniyorsa bu durumda adi komandit şirket türü ortaya çıkmaktadır. Bu şirket türünde sorumluluğu sınırsız olan ortaklar şirketin yönetiminden sorumlu olduklarından kollektif şirkete benzer ve onun avantaj ve dezavantajlarına sahiptir. Ancak bu şirket türünde sınırlı sorumlu ortak sayısı arttırılarak, kollektif ortaklığa göre daha kolay fon sağlanabilmektedir

Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Ortaklıklar: Sermayesi payları bölünmüş komandit ortaklık türü de yukarıda belirtilen ortakların sakıncalarını taşımaktadır. Sorumluluğun sınırlandırılması ortak bulmada kolaylık sağlaması dışında fazla bir yarar sağlayamamaktadır. Çünkü ortaklığın süresi gerçekte sınırsız sorumlu ortakların aralarındaki anlaşma durumuna bağlı kalmaktadır. TTK’da sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, “sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket ortağı, diğerleri bir anonim şirket pay sahibi gibi sorumlu olan şirkettir. Sermaye, paylara bölünmeksizin sermayesi sadece birden çok komanditerin sermayeye katılma oranlarını göstermek amacıyla kısımlara ayrılmış bulunuyorsa komandit şirket hükümleri uygulanır” denilmektedir.
Limited Şirketler: Ortakların yalnızca koydukları sermayeyle sorumlu oldukları şirket türlerinden biri de limited şirketlerdir. Limited ortaklıkları sınırlı sorumluluğa ve daha fazla sermayeye ihtiyaç duyulan durumlarda önemli bir ortaklık türü olarak görülmektedir.
TTK’da limited şirket;
(1) Bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur.
(2) Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler.
(3) Limited şirket, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kurulabilir şeklinde tanımlanmaktadır.
Anonim Şirketler: Anonim şirketler, en kolay büyüme olanağına sahip ortaklık türüdür. Hem sermaye artırımı hem de borçlanma olanağı diğer şirketlere kıyasla kolaydır. Bu şirketlere ortak olmak ya da ortaklıktan ayrılmak, özellikle hisse senetleri borsada işlem gören şirketler için çok kolaydır. Dolayısıyla anonim şirketlerin ömrü, ortakların ya da yöneticilerin ömrüyle sınırlı değildir. Anonim şirketlerin ekonomik önemi bu özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Şirketler açısından küçük sermaye paylarının bir araya gelmesiyle büyük sermayelerin sağlanması, yatırımcılar açısından da riskin küçük ve yalnızca yatırılan sermaye payı ile sınırlı olması bu şirket türünün seçiminde en büyük etken olmaktadır Anonim ortaklıklar finansal yönetim açısından özellikle önemli olan ortaklık türüdür.
Halka Açık Anonim Ortaklık: Hisse senetleri halka arz edilmiş ve halka arz edilmiş sayılan anonim şirketlerdir.

FİNANSMANIN TARİHSEL GELİŞİMİ
Finansal yönetimin akademik disiplin olarak ortaya çıkması 20. yüzyılın başlarında olmasına karşılık, pozitif bir bilim dalına dönüşmesi 1950’lerden sonra olmuştur. 1930 öncesi finans yönetiminde, esas olarak, çeşitli finansal piyasalar ve bu piyasalarda işlem gören menkul değerlerle ilgili betimleyici tartışmalar ağırlıktaydı. Dolayısıyla bu dönemde çalışmalar finanslama ya da bilançonun pasif tarafında yer alan borçlanmalar ve öz sermaye üzerinde yoğunlaşmıştır. 1929’da yaşanan büyük ekonomik kriz finansal yönetimi derinden etkilemişdir, Fiyatlarda düşmeler, kredilerde sıkıntılar tasfiye ve iflaslara neden olmuştur. Ayakta kalmayı başaran işletmeler ise Finansal reorganizasyonuna aitmişler ve likiditelerini artıracak önemlere ağırlık vermişlerdir. 1940 ve 1950’li yıllarda finansal yönetimde nicel yöntemlere yer verilmiştir. İlk defa, finansal yönetimde, fonların kullanımı, diğer bir ifade ile bilançonun aktif tarafı yla da ilgilenilmiştir. 1950’lerden itibaren normatif yaklaşım yerini pozitif yaklaşıma bırakmıştır. Pozitif ya da modern yaklaşımda finansal kararların nasıl alınması gerektiği değil, nasıl alınmakta olduğu üzerinde yoğunlaşılmıştır. Modern finans teorisi, işletmelerin davranış biçimlerinin, piyasa değerini nasıl etkilediğinin analitik yöntemlerle araştırılmasına dayalıdır
1960’lı yıllarda sabit varlıklarla, alacaklar, stoklar ve nakit gibi dönen varlıkların dağılımında optimizasyon ve istatiksel tekniklerin kullanıldığı matematiksel modeller uygulanmaya başlanmıştır. 1970’li yıllarda bu eğilim daha da artmıştır. Bu yılların diğer önemli bir özelliği de işletme değerini ve hissedarların –ortaklarınservetini maksimum kılmada riskle düzeltilmiş modellerin geliştirilmiş olmasıdır. 1980’li yıllardaki gelişmeler, finansal kararlarda bilgisayarlı uygulamalara gittikçe artan önemin verilmesi yönündedir. Ayrıca bu yıllarda finans yöneticileri, sık sık yükselen faiz oranları karşısında varlıkların yönetiminde de daha atak davranmaktadırlar. Son yıllarda dünya ekonomisinde yaşanan büyük değişim ve gelişimler diğer alanlarda olduğu gibi finans alanını da önemli ölçüde etkilemiştir. Özellikle 1980’lerden sonra gelişmelerin hızı artmıştır.

FİNANSAL YÖNETİMDE TEMEL İLKELER
1. Risk-Getiri Dengesi Sağlanmalıdır
2. Para zaman değerine sahiptir
3. Kâr değil, nakit önemlidir
4. Nakit akışlarındaki artış dikkate alınmalıdır
5. Rekabetin yoğun olduğu piyasalarda kârlı projeler bulmak zordur
6. Sermaye piyasalarının yapısı önemlidir
7. Temsil maliyeti sorunu gözardı edilmemelidir
8. Finansal kararlarda vergilerin etkisi dikkate alınmalıdır
9. Tüm riskler eşit değildir
10. Etik davranış doğru şeyleri yapmak anlamındadır. Etik olmayan davranışları finansın her alanında görmek mümkündür

Tüm özetler için tıklayınız.

3 Yanıt

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

Stratejik Yönetim-I İŞL405U AÖF Ders Özeti Ünite 2-Stratejik Yönetim Süreci ve Unsurları

2.Ünite – Stratejik Yönetim Süreci ve Unsurları
STRATEJİK YÖNETİM MODELİ
1950’lerde ortaya çıkan stratejik yönetim ya da eş anlamlı kullanımıyla stratejik planlama yaklaşımı, günümüze kadar pek çok işletme tarafından uygulanmış ve yaşanan başarılı ve başarısız deneyimlerle, bugün artık pek çok işletme tarafından kabul gören ve uygulanan bir modele dönüşmüştür süreçte Stratejik yönetim modeli, belli aşamaları takip ederek bir süre sonra sona eren bir dizi değil, aksine bir döngüdür. Tek başına bu modele sahip olmak işletmenin başarılı olmasını garanti etmese de stratejilerin oluşturulması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi için net ve pratik bir yaklaşım sunmaktadır. Üç temel aşama vardır: strateji oluşturma, strateji uygulama ve strateji değerleme. Bir stratejik planlama sürecinde aşağıdaki üç kritik sorunun yanıtlanması gerekir:
• Şu anda neredeyiz?
• Nereye ulaşmak istiyoruz?
• O noktaya nasıl ulaşırız?
Stratejik yönetim süreci, işletmenin vizyon ve misyonun belirlenmesi ile başlar; iç ve dış faktörlerin analizinden sonra, uzun dönemli amaçların saptanmasına sıra gelir. Uzun dönemli amaçlarımıza göre, hangi stratejik seçeneklerin söz konusu olabileceği yönünde çalışmalar yapılır. Belirli ölçütlere göre hangi stratejilerin işletme için en iyi sonuçları vereceği saptanır ve o strateji uygulamaya konulur. Stratejilerin uygulanması sırasında işletmede çalışanlar kendi üzerine düşen faaliyetleri gerçekleştirirler. Örneğin, pazarlama departmanı hangi ürünlerin, hangi fiyata satılabileceğini, hangi niteliklere sahip olması gerektiğini belirler. Üretim departmanı, özellikleri ortaya çıkan ürünleri üretmeye başlar. İnsan kaynakları departmanı, üretim, pazarlama, ar-ge hedefleri doğrultusunda gerek duyulan personeli planlar, onları bulur işe alır, eğitimler sunar.

STRATEJİ OLUŞTURMA
Strateji oluşturma aşamasında hangi işlere girileceği, hangi işlerin terkedileceği, işletmenin kaynakların nasıl dağıtılacağı, faaliyet alanlarının genişletilip genişletilmeyeceği, uluslararası piyasalara girilip girilmeyeceği, başka bir işletme ile birleşilip birleşilmeyeceği gibi konular da ele alınır.

Vizyon ve Misyonun Geliştirilmesi
Strateji oluşturma aşaması işletmenin vizyonunun ve misyonunun ortaya konulmasıyla başlar. Vizyonun ifade edilmiş, yani yazılı haline vizyon bildirgesi, misyonun yazılı haline ise aynı şekilde misyon bildirgesi adı verilmektedir. Vizyon bildirgelerinin pek çoğu bir cümleden oluşmaktadır. Örneğin, “Türkiye’de elektronik sektöründe en yenilikçi işletme olmak” bir vizyon bildirgesidir. Misyon bildirgesi bir işletmenin faaliyetlerinin kapsamının ürünleri ve piyasaları açısından ifade eder. Kısaca “işletme olarak bizim işimiz nedir?” sorusunun cevabını verir.

Dış Çevre Analizi
Dış çevre analizindeki faktörler iki grup altında incelenir: İşletmenin lehine sonuçlar doğurma potansiyeline sahip olan faktörler yani fırsatlar; işletmenin aleyhine sonuçlar doğurma potansiyeline sahip olan faktörler yani tehditler. Günümüz koşullarında işletmelerin etkilenebileceği dış faktörler arasında aşağıdakileri sayabiliriz:
 AB ülkelerinin bazılarında yaşanan finansal krizler (Yunanistan, Portekiz, İtalya, vb.),
 Bazı Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde yaşanan rejim değişiklikleri ve siyasi kargaşa (Libya, Mısır, Irak, Fas, vb.),
 Müşterilerin daha çevreci üretim faaliyetleri ve ürün beklentisi,
 Pazarlama faaliyetlerinin İnternet’e kayması

İç Çevre Analizi
İç çevre analizi dediğimizde ise işletmenin kontrolünde olan ve özellikle çok iyi ya da çok kötü bir biçimde yürütülen faaliyetlerin incelenmesinden söz etmekteyiz. İç çevre analizi kapsamında, işletme için olumlu sonuç doğurma potansiyeli olanlar işletmenin güçlü yanları, olumsuz sonuçlar doğurma potansiyeline sahip olanlar ise işletmenin zayıf yanları olarak adlandırılır. İç çevre faktörleri finansal oranlar (sermaye kârlılığı, yatırım kârlılığı, vb.), işletmenin performansın ölçümü (kârlılık, verimlilik, etkinlik, vb.), geçmiş dönemlere ve endüstri ortalamalarına göre kıyaslamalar gibi yöntemlerle belirlenebilir

Uzun Dönemli Amaçların Oluşturulması
Uzun dönemli amaçları, temel misyonunu gerçekleştirebilmesi yönünde, işletmenin ulaşmak istediği spesifik sonuçlar olarak tanımlamak mümkündür (David, 2011: 45). Uzun dönemden kasıt, bir yıldan daha uzun bir süredir. Amaçlar işletmelerin başarısı için çok önemlidir çünkü
• yön gösterirler,
• değerleme yapmaya yardımcı olurlar,
• sinerji yaratırlar,
• öncelikleri ortaya koyarlar,
• koordinasyona odaklanırlar,
• faaliyetlerin etkin planlanması, örgütlenmesi, yöneltilmesi ve denetlenmesi için temel oluştururlar.
İşletmeler, uzun dönemli amaçlarını ve hedeflerini aşağıdakiler üzerine inşa edebilirler (Hunger - Wheelen, 2011):
• Kârlılık (net kâr)
• Etkinlik (düşük maliyet vb.)
• Büyüme (satışlarda, toplam varlıklarda artış vb.)
• Hisse senedi sahiplerinin refahı (kâr payı artı hisse senedi değer artışı)
• Kaynak kullanımı (öz sermaye ya da yatırım kârlılığı)

Stratejilerin Belirlenmesi
Stratejiler, uzun dönemli hedeflere ulaşmak üzere işletmelerin seçmiş olduğu yollar, araçlardır. En fazla başvurulan işletme stratejileri arasında coğrafi genişleme, ürün geliştirme, pazara nüfuz etme, pazar geliştirme, işletme varlıklarından bir kısmının elden çıkarılması, bazı işlerden çıkılması, ortak girişimler yaratma vb. vardır.

STRATEJİ UYGULAMA
Strateji uygulama, stratejik yönetimin eylem aşaması olarak adlandırılır. Stratejiyi uygulamak demek, önceden seçilen stratejilerin eyleme dönüştürülmesi için çalışanların ve yöneticilerin harekete geçirilmesi anlamına gelmektedir. Stratejilerin başarıyla uygulanabilmesi yöneticilerin çalışanları motive etme yeteneğine bağlıdır ki bu yetenek bilimsel olmaktan daha ziyade bir sanattır. Başarılı bir şekilde oluşturulan ancak uygulamaya geçirilemeyen stratejiler işletme için bir yarar sağlamayacaktır.

Yıllık Hedeflerin Oluşturulması
Yıllık hedefler, işletmenin uzun dönemli hedeflerini gerçekleştirmesi sürecindeki ara hedefler olarak değerlendirilebilir. Aynen uzun dönemli hedefler gibi, yıllık hedeflerin de ölçülebilir, sayısallaştırılabilir, gerçekçi, tutarlı ve kendi içinde önceliklendirilmiş olması gerekir

Politikaların Belirlenmesi
Politikalar, yıllık hedeflere ulaşılmada kullanılacak araçlardır. Politikalar kapsamında, önceden belirlenen hedeflere ulaşmak üzere hazırlanan kılavuzlar, kurallar ve prosedürler vardır. Politikalar karar vermede kılavuzluk yaparlar ve tekrarlanan faaliyetler ve durumlarda ne tarz davranışlarda bulunulacağına dair yol gösterirler.

STRATEJİ DEĞERLEME
Strateji değerleme, stratejik yönetimin sürecinin son aşamasıdır. Yöneticiler, gerekli önlemleri almak üzere, uygulanmasında sorun olan stratejileri bilmeleri gereklidir. Strateji değerleme temelde üç faaliyet etrafında döner:
(1) Mevcut stratejiler için temel oluşturan iç ve dış faktörlerin gözden geçirilmesi,
(2) Performansın ölçümü,
(3) Düzeltici önlemlerin alınması.

STRATEJİK YÖNETİM SÜRECİNİN ETKİNLİĞİ
Lenz, etkili bir stratejik yönetim süreci için şunları önermektedir (David, 2011 içinde Lenz, 1987): Stratejik planlama sürecinin sahip olması gereken özellikler arasında yalın ve rutin dışı olmalı jargon ya da esrarlı bir planlama dili içermemelidir. Öğrenme ve eylemi geliştirmesi beklenen bu süreç, sadece bir kontrol mekanizması olarak görülmemelidir. Rutine dönmüş olan davranış yapısını önlemek için görevlerde, ekip üyeliklerinde ve toplantı formatlarında değişiklikler yapılmalıdır. Süreç, tamamıyla tahmin edilebilir olmamalı, yaratıcılığı arttırmak üzere ortamlarda da değişikler yapılmalıdır. Stratejik yönetim sürecinin daha etkin bir şekilde yürütülebilmesi için aşağıdaki noktalara dikkat etmek gereklidir
(David, 2011: s.53):
Süreç sadece kâğıt üzerinde kalmamalı, insanları işin içine katmalıdır.
Tüm yöneticiler ve çalışanlar için bir öğrenme süreci olmalıdır.
Sayılarla desteklenen sözlerden oluşmalıdır, sözlerle desteklenen sayılardan değil.
Yalın ve rutin dışı olmalıdır.
Rutin davranışların önüne geçmek üzere görevler, ekip üyelikleri, toplantı biçimleri, hatta planlama takviminde değişiklikler yapmalıdır.

Tüm özetler için tıklayınız.

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

Uluslararası Hukuk I - Kısa Özet HUK209U - 1. Ünite

1. Ünite – Tarihsel Gelişim ve Kuram
ULUSLARARASI HUKUKUN TANIM VE KAPSAMI
Tanım ve Temel Kavramlar
Uluslararası hukuku ihtiyatlı bir tanımla, ‘uluslararası hukuk kişileri arasındaki ilişkileri düzenleyen ilke ve kurallar’ olarak belirleyebiliriz. Bu tanımı ‘ihtiyatlı’ olarak nitelemenin nedeni, uluslararası hukuk hakkındaki farklı yaklaşımlardan herhangi birisinin tarafını tutmaması ve genelliği itibariyle kapsayıcı olmasıdır. Üstelik verdiğimiz tanımda ‘uluslararası hukuk kişiliği’ anahtar kavram olarak ortaya çıkar ve bizzat bu kavram da tanımlanmaya muhtaçtır.
Uluslararası hukuk kişiliği: Uluslararası hukukta hak ve yükümlülük sahibi olabilmek, uluslar arası hukuk mekanizmalarını harekete geçirebilmek için sahip olunması gereken nitelik. Genel kabul, devletlerin, uluslar arası örgütlerin ve kısmende özel kişilerin uluslararası hukuk kişiliğine sahip olduğudur.

Uluslararası Hukuk, Hukuk mudur?
Uluslararası hukukun sahip olduğu bazı özellikler yanında, devletlerarasındaki ilişkilerin özellikle uluslararası toplulukta öne çıkan ve kamuoylarında tartışma yaratan bazı örnekleri, uluslararası hukukun ‘hukuk’ adını almayı hak etmediği, bu düzlemde ‘hukuk’un değil ‘güç’ün söz konusu olduğu iddialarının sıkça dile getirilmesine neden olmaktadır. Bazı devletlerin uluslararası siyasette hâkim durumda olmaları ve bazı eylemlerinin uluslararası toplumun bir kısmı açısından ‘gayrı adil’, ‘gayrı meşru’ ve ‘hukuka aykırı’ görülmesine ek olarak bir hukuk düzeninden belki de en çok beklenen hukuka aykırılık mekanizmalarının, başka bir ifadeyle yaptırım mekanizmalarının etkin bir şekilde işletilemediği görüldüğünde, bu tip iddiaların cazibesine kapılmamak güçtür. Böyle bir yaklaşımın sadece siyasetçilere ve medyadaki tartışmalardan etkilenen bireylere ait olmadığını da söylememiz gerekiyor. Özellikle hukuk ve hukuki sorunlar üzerine yoğunlaşmış hukuk filozoşarının bir kısmının da uluslararası hukuku ‘hukuk’ olarak görmediğini söylemeliyiz. Bu filozoşar, özellikle iç hukuku bir ölçüt olarak kullanır ve hukuku; iktidar, iktidarın çıkardığı kurallar, kurallara eklenmiş yaptırımlar, etkin bir yargılama mekanizması ve yargı kararlarının yerine getirilmesi, yani yaptırımların uygulanması olarak görürler.

Uluslararası Hukukun Kapsamı
Uluslararası hukuk, önceleri, Avrupalı devletlerarasındaki diplomatik ilişkiler, savaş ve bazı egemenlik sorunları hakkındaki kuralların incelenmesiyle sınırlıydı. Ancak uluslararası ilişkilerdeki gelişim süreciyle birlikte, çok daha geniş ve karmaşık sorunlar uluslararası hukukun ilgi alanına girmiş bulunmaktadır. Devletler doğa bilimlerindeki ve teknolojideki gelişmeye paralel olarak pek çok konuda eskisine oranla daha fazla iş birliği yapma ihtiyacı hissetmekte, bu amaçla uluslararası örgütler kurmaktadır. Yine pek çok sorun, ulusal düzeyde çözülmemekte, devlet faaliyetleri ülke topraklarını aşabilmektedir. İletişim, ticaret, ekonomi, finans, çevre, kalkınma gibi konular salt ulusal olmaktan çıkmıştır. Uluslararası göç, mültecileri ve sığınmacıları uluslararası bir sorun haline getirmiştir. Uluslararası güç dengelerinin sürekli değişiyor olması, devletlerin karşılıklı bağımlılığını göstermektedir.

TARİHSEL GELİŞİM VE KURAMSAL YAKLAŞIMLAR
Uluslararası hukuku farklı toplumların birbirleriyle olan ilişkileriyle ilgili kurallar şeklinde ele alacak olursak, tarihsel incelemeyi çok eski dönemlerden başlatmak olanaklı olur. Yapılan arkeolojik ve tarihsel çalışmalar, bu türden kuralların tarihin her döneminde varolduğunu, en azından birbirleriyle ilişkiye giren toplumların bazı kuralların varlığını iddia ettiğini açıkça göstermektedir. Avrupa tarihinde uluslar arası hukukun, Roma İmparatorluğu’nda vatandaş olmayanlarla ilgili hukuka karşılık olarak kullanılan ius gentium -kavimler hukuku- kavramına dayandırılmasına sıkça rastlanır. Bu yaklaşımda haklılık payı yok da değildir. ‘Uluslararası hukuk’ olarak kullandığımız ifadenin İngilizce’de (international law) J. Bentham tarafından 18. yüzyılda ilk defa kullanılmasına kadar ius gentium -kavimler hukuku- ifadesinden türetilen ve Türkçede ‘milletler hukuku’ olarak dile getirilebilecek kavramlar (İng. law of nations) kullanılıyordu. Hâlen bazı Avrupa dillerinde aynı deyim kullanılmaya devam etmektedir (ör. Alm. Völkerrecht). Ne var ki günümüzdeki uluslararası hukuk, ilk örneklerini Avrupa’da gözlemlediğimiz, etnik açıdan nispeten homojen veya homojenleştirilmiş bir nüfusa sahip, seküler -yani Kiliseden bağımsızlaşmış-, merkezi iktidarın ülke topraklarında tartışmasız otorite sahibi olduğu, tek bir hukukun geçerli olduğu, tek bir ordunun ve merkeze bağlı kolluk kuvvetlerinin görev yaptığı modern devletlerin veya ulus devletlerin ortaya çıkmasından sonraki döneme dayanır. Bu devletler en güçlü hâlleriyle 18. ve 19. Yüzyıllarda ortaya çıkmışsa da gerek modern devletlerin ortaya çıkışı gerekse modern uluslararası siyasal ilişkilerin belirleyicisi olması açısından, 1648 tarihli Westphalia Barış Andlaşması bir kırılma noktası oluşturur. Bu belirleme modern uluslar arası hukuku yaklaşık 350 yıllık bir gelişmenin ürünü kılarsa da aşağıda da göreceğimiz gibi, son elli yıldaki gelişmeler uluslararası hukukta büyük değişime neden olmuştur. Tarihsel gelişimin kaydettiği değişimleri daha iyi izleyebilmek amacıyla, uluslar arası hukuku iki dönemde incelemek yerinde olacaktır. Birinci dönem, 1648’ten I. Dünya Savaşı’na kadar olan dönemi, ikinci dönem ise I. Dünya Savaşı sonrasını kapsar. İlk dönem kuramsal açıdan uluslararası hukukun ‘klasik dönem’i, ikinci dönem de ‘modern dönem’i olarak isimlendirilebilir.

Klasik Dönemde Uluslararası Hukuk
1648 Sonrası Avrupa’da Devletler Arası İlişkiler ve Hukuk
1618-1648 arasında Avrupa’da yaşanan savaş ve karmaşa hâli ‘Otuz Yıl Savaşları’ olarak anılır. Savaş, ilk bakışta Katolik Alman devletleri ile Protestan Alman devletleri arasındaki mezhebe dayalı bir mücadeledir. Ne var ki mezhep çatışmasının yanında, Protestanlar kadar Katolik prensler de Kilisenin otoritesinden kurtulmayı amaçlıyorlardı. Dolayısıyla taraflar bir yandan birbirleriyle diğer yandan da Kilise ile mücadele ediyorlardı. Savaşlarda Fransa, İspanya, Danimarka, Hollanda ve İsveç gibi yeni ve eski güçlerin de çıkarları çatışıyordu. 30 Yıl Savaşları, 1648 tarihli Westphalia Barış Andlaşmasıyla sonlandı. Andlaşma, Avrupa’da Fransız devrim savaşlarından önceki en büyük savaşı sonlandırmaktan çok daha büyük önem taşır. Andlaşmayla sonuçlanan konferans öncekilerden farklı olarak dinî nitelikte değildir. Kilisenin gücü hem temsil açısından zayışamış hem de Katolikliğin yanında Protestanlık ve Kalvinizm de meşruiyet kazanmıştır. Almanya’nın prenslikleri 300 kadar devlet olarak uluslararası siyaset sahnesine çıkmıştır. Sander’in deyimiyle, Westphalia Barışından sonra “çeşitli ve çok sayıda devletin uluslararası sisteme katılması ve değişik din ve mezheplerin yan yana yaşaması, [artık] Avrupa’da normal karşılanacaktır” (Sander 2005, s. 101). Andlaşma, bütün tarafların Andlaşmanın hükümlerini diğerlerine karşı korumayı gerektiren kolektif bir güvenlik sistemi kurmuştur. Bu güvenlik sistemiyle ilgili hükümler hiçbir zaman hayata geçmemişse de Avrupa’yı bir süreliğine nispeten rahat ettirecek bir güç dengesinin yaratıldığını söylemek mümkündür. Nitekim bu dönemde Avrupa’daki devletlerarasındaki dengeye dayanan ilişkiler, Avrupa Kamu Hukuku adı verilen bir tür uluslar arası hukuk düşüncesinin ve uygulamasının ortaya çıkmasına neden olur. Her ne kadar Kilise Avrupa siyasetinde artık ağırlığını kaybetmişse de Katolik akılcı doğal hukuk düşüncesi, devletlerin haklarına ve birbirlerine karşı yükümlülüklerine dair daha önce varolmayan bir algı yaratmıştır.

Avrupalı Olmayan Devletlerle İlişkiler
15. yüzyılda Portekiz ve İspanya ile başlayan sömürgecilik, kısa sürede Hollanda, Fransa ve İngiltere’nin de katılımıyla Avrupalı devletlerin dünyanın geri kalan kısmını paylaşma mücadelesine dönüşmüştür. Sömürgecilik, uluslararası hukuk açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. Öncelikle sömürgeleştirme sürecinde Avrupalı devletler her açıdan kendilerinden farklı topluluklarla karşılaşmıştır. Sömürgeciliğin ilk dönemlerinde bu karşılaşma, Amerikan yerlilerinin insan olup olmadıkları, dolayısıyla hukuki ve siyasi haklarının olup olmadığı tartışmalarına bile neden olabilen bir şaşkınlık yaratmıştır. Bu şaşkınlığın sonucunun yerliler açısından en hafif nitelendirmeyle ‘trajik’ olduğu da bir gerçektir. Avrupalılar ilk başlarda güç yetirebildikleri durumda karşılaştıkları bu ‘tuhaf’ toplulukları köleleştirmişler ve topraklarını istila etmişler, aksi durumda ise siyasal varlıklarını tanıyarak ticari ilişkiler kurmuşlardır. Sanayi Devriminin Avrupalı devletleri ekonomik ve askeri açıdan dünyanın hâkim güçleri yapmasıyla, ‘beyaz adam’ın üstünlüğü uluslar arası ilişkilere de damgasını vuracaktır. 19. yüzyıl sonlarına gelindiğinde, uluslar arası hukuk sistemi, Avrupalı beyaz adama ait bir sistemdir ve Avrupalı olmayan devletler bu sisteme dâhil olabilmek, yani Avrupalı devletlerle eşit muameleye tabi olma iddiasında bulunabilmek için, öncelikle ‘uygar’ olduklarını kabul ettirmek zorunda kalacaklardır.

Klasik Dönemde Kuram
Klasik dönemde uluslararası hukuka getirilen kuramsal yaklaşımlar çeşitli sınıflandırmalar altında sunulmaktadır. Bu sınıflandırmalardan biri, doğal hukukçu ve pozitivist görüşler arasında yapılan ayrımdır. Bu sınıflandırma sadece uluslararası hukuk açısından değil, genel olarak hukukla ilgili olarak yapılır. Aşağıda kısaca değineceğimiz akım ve kişiler ise, uluslararası hukuk hakkında özel olarak görüş belirtmiş olanlardır. Bu dönemde ortaya koyulan kuramsal yaklaşımların dikkat çeken bir özelliği, kuramcıların görüşlerini salt bilimsel veya felsefi çalışmalar çerçevesinde değil, uluslararası alanda çıkan sorunlar üzerine, özellikle de mensubu bulundukları devletlerin çıkarları açısından dile getirmiş olmalarıdır. Ne var ki bu düşünürlerin salt kendi devletlerinin çıkarlarını meşrulaştırma amacını taşıdıklarını söylemek de abartılı bir ifade olur.

Klasik Dönemde Uluslararası Hukuktaki Gelişmeler
Klasik Dönem açısından, devletlerarası ilişkilerin bir hukuka ve düzene bağlı olarak yürüdüğünü söylemek mümkün değildir. Ancak bu dönemde uluslararası hukukun bazı temel ilke ve kuralları da ortaya çıkmaya başlamıştır. Devletlerin ülke toprakları üzerinde egemenliğe ve yargılama yetkisine sahip bulunduğu ilk yerleşen ilkelerdir. Bunun yanında açık denizlerin tek tek devletlerin egemenliğinde olmadığı, devletlerin yabancı devletlerin yargılamasından bağışık olduğu, pacta sunt servanda -ahde vefa- çerçevesinde devletlerin diğer devletlerle yaptığı andlaşmalara bağlı kalmaları gerektiği, yabancıların kişisel ve mali açılardan tabi oldukları devletçe korunabileceği gibi ilkeler de devletlerarasındaki uygulamalarda ve uluslararası hukuk incelemelerinde genel kabul görmüştür. Diplomatik ve konsolosluk ilişkilerine ilişkin bazı kuralların da bu dönemde geliştiğini eklemek gerekiyor. Klasik Dönemde uluslararası hukukun temel özelliklerinden biri, yukarıda da değindiğimiz egemenlik kavramı çerçevesinde devletlerin diğer devletlere karşı güç kullanımı konusunda kuramsal veya uygulama açısından bir sınırın kabul edilmemiş olmasıdır. Her ne kadar doğal hukukçu düşünürlerin geliştirdiği haklı savaş kuramı devletlerin savaş ilan edebilmesi için meşru müdafaa, bir zarara maruz kalma vs. gibi bazı koşulların varlığını aramışlarsa da pozitivistlerin devlet iradesini öne çıkaran görüşlerinin kabul edilmesiyle Klasik Dönemin son dönemlerinde devleti sınırlayacak bir neden kalmamıştır.

Modern Dönemde Uluslararası Hukuk
Birinci Dünya Savaşı Sonrası Devletler Arası İlişkiler ve Hukuk
Birinci Dünya Savaşı, Avrupa’daki dengeleri değiştirmekle kalmaz, aynı zamanda uluslararası hukuk sisteminde de esaslı bir değişikliğe yol açar. Versay Andlaşması’nın 231. maddesiyle savaşın sorumlusu ilan edilen Almanya, topraklarının bir kısmını kaybetmenin yanında savaş tazminatı ödemek durumunda bırakılacaktır. Savaş sonrasında Avrupalı devletlerin dünya siyasetinde sahip olduğu güç nispeten azalacak, Amerika Birleşik Devletleri yeni bir güç olarak ortaya çıkacaktır. Üstelik 1917’deki devrimle bir süreliğine kendi içine kapanan Sovyetler Birliği de bir süre sonra önemli bir güç olacaktır.

Milletler Cemiyeti
Versay Andlaşması’nın bir sonucu, uluslararası siyasette ve uluslararası hukuk düzeninde devrimsel bir adım olan Milletler Cemiyeti’nin kurulmasıdır. 1920’deki ilk genel kurulunu 41 devletin katılımıyla gerçekleştiren Cemiyet’in kuruluş amacı, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak, savaşın engellenmesi için bazı yükümlülükler getirmek, uluslararası uyuşmazlıkların uzlaşmayla çözümünü sağlamak olarak belirtilmiştir. Modern uluslararası hukuk kurumlarının ilk örneklerini bünyesinde barındıran Cemiyet, İkinci Dünya Savaşı’nın çıkmasını engelleyememiş olmasıyla, 1946’da varlığını sona erdirmiştir.

İkinci Dünya Savaşı Sonrasındaki Gelişmeler
Milletler Cemiyeti sistemi, İkinci Dünyası Savaşı’nın çıkmasını engelleyememiştir. Nazi Almanyası ancak çok büyük bir vahşetin işlenmesinin arkasından durdurulabilmiştir. Savaşta Alman ve Japon kentleri yoğun şekilde bombalanmış, siviller büyük zarar görmüştür. Savaşı bitiren hamle, 20. yüzyılın en büyük acılarından birinin yaşanmasına neden olmuştur: Amerika Birleşik Devletleri’nin Hiroşima ve Nagazaki’ye attığı atom bombaları neden olduğu ölümlerin ve sakatlanmaların yanında, nükleer silah kullanımının yegâne örneğini oluşturmuştur. Nüremberg ve Tokyo’da kurulan uluslararası mahkemeler, savaş suçlularını yargılamıştır. Savaş suçlularının yargılanması her ne kadar önemli bir gelişme olarak görünse de mahkemeler sadece mağluplar safındaki suçlular için kurulmuştur.

Birleşmiş Milletler
Günümüz uluslararası hukuk sistemi, Birleşmiş Milletler (BM) çatısı altında somutlaşmıştır. Savaşın atom bombalarıyla bitirilmesinden yaklaşık bir buçuk ay önce imzalanan BM Şartı, 1945 Ekiminde yürürlüğe girmiştir. BM’nin temel hedefi, uluslar arası ilişkilere hukuk ve düzen getirilmesi ve etkin bir kolektif güvenlik sistemi kurulmasıdır. Devletlerin güç kullanımı meşru müdafaa haricinde yasaklanmış, Milletler Cemiyeti sisteminde bulunmayan bir mekanizmayla, Güvenlik Konseyi’ne uluslararası barış ve güvenliğin bozulduğuna ve ekonomik ve askeri önlemler almaya karar verme yetkisi tanımıştır. Ne yazık ki BM’nin getirdiği mekanizma, Güvenlik Konseyi’nin yapısı nedeniyle özellikle Soğuk Savaş döneminde başarılı olamamıştır. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Çin, Rusya ve Fransa’nın daimi Güvenlik Konseyi üyelikleri ve sahip oldukları veto yetkisi, sözgelimi Vietnam Savaşı sırasında Güvenlik Konseyi’nin herhangi bir karar alamamasına neden olmuştur. Doğrusu, Güvenlik Konseyinin veto yetkisine sahip üyelerinden birinin hakkında karar alınacak bir devletle ilgili bir çıkarı söz konusu olduğunda, Konsey’den karar çıkarmak hâlen mümkün olmamaktadır.

Modern Dönemde Kuram
Klasik Dönemin kuramsal yaklaşımları doğal hukuk ve pozitivizm, modern dönemde de taraftarlarınca savunulmaya devam etmektedir. Bunun yanında uluslar arası hukukun olgunlaşması ve uluslararası siyasette daha önemli bir yere sahip olması, ayrıntıları bir ders kitabında aktarılamayacak sayıda düşüncenin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bunların en yakın zamanlı olanları, Amerika kaynaklı Eleştirel Hukuk Çalışmaları hareketi ile feminist görüşlerdir. Bu çerçevede ortaya koyulan düşüncelerin, genel olarak hukuk kavramının dayandığı temel düşünceleri sorguladığını, iktidar ve cinsiyet sorunları çerçevesinde uluslararası hukuk düşüncesini yeniden ele aldığı söylenebilir. Modern Dönemde uluslararası hukuk, uluslararası siyaset ilişkilerinin de etkisiyle, Uzakdoğu ülkelerinin, Çin’in ve Müslüman ülkelerin Avrupa kaynaklı uluslararası hukuk anlayışına getirdiği eleştirilerle de karşılaşmaktadır. Modern Dönemde uluslararası hukukun daha belirli hâle gelmesi, uluslar arası hukuk sistemine gittikçe artan oranda daha fazla devletin dâhil olması, özellikle insan hakları ve uluslararası ticaret alanlarında uluslararası hukukun ulusal hukuklarla bütünleşmeye başladığı bir dönemdir. Bu ünitenin sonunda, bu bütünleşme düşüncesini daha önceden, Modern Dönemin başları sayılabilecek tarihlerinde yansıtan, önemli bir hukuk filozofu Hans Kelsen’in (1881-1973) görüşlerine yer veriyoruz.

Tüm özetler için tıklayınız.

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

AÖF Anayasa Hukuku - Kısa Özet- HUK209U - 2. Ünite

2.Ünite – Türkiye’de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış
OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİ
Osmanlı İmparatorluğu’nda anayasal gelişmenin ilk adımı olarak, 1808 yılında merkezî hükûmetin temsilcileri ile âyan temsilcileri arasında kabul edilip imzalanan Sened-i İttifak gösterilir. Bu senette, devlet işlerine resmî sıfatı haiz memurlardan başkasının karışamayacağı, iktidarın kullanılmasına sadrazamın katılacağı ve bundan dolayı kendisinin sorumlu olacağı gibi hükümler yer almış, buna karşılık âyan temsilcileri, içlerinden birinin devlete karşı ayaklanması hâlinde bunun bastırılmasına yardımcı olmayı taahhüt etmişlerdir. Sened-i İttifak, bu niteliğiyle ilginç bir anayasal belge olmakla birlikte, hükümlerinin uygulanmasını sağlayacak bir mekanizma getirmemiştir. Gerçekte bu belge, merkezî hükûmetin ne kadar zayıflamış olduğunun bir kanıtıdır. Nitekim birkaç yıl içinde II. Mahmut merkezî otoriteyi güçlendirince, Sened-i İttifak hükümlerini tanımamıştır Osmanlı anayasal gelişmesinin ikinci aşaması, 1839 tarihli Tanzimat Fermanı’dır. Bu fermanda, devletin bütün uyrukları için can, mal ve ırz güvenliği vaad edilmiş, vergi ve askerlik işlerinin de bir düzene bağlanacağı söylenmiştir. Bu vaadler, 1856 Islahat Fermanı ile de doğrulanmış; ayrıca bu ferman, din farkı gözetilmeksizin bütün devlet uyruklarının eşit işlem görmesi ilkesini de getirmiştir. Tanzimat ve Islahat fermanlarında yer alan ilkeler, hukuk devletinin gelişimi bakımından önemli olmakla beraber, hâlâ bu ilkelerin etkinliğini sağlayacak ve padişahın yetkilerini sınırlandıracak mekanizmalar kurulmuş değildir. Ferman hükümlerine uyup uymamak, padişahın takdirine bağlıdır. Bu fermanlar ve Tanzimat adı verilen yenilik hareketleri, Batı’nın anayasal gelişmelerini izleyebilen küçük bir aydınlar zümresi içinde bir anayasacılık akımının doğmasını hazırlamıştır. Genç Osmanlılar adı verilen bu grup, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküntüden kurtulabilmesi için, meşruti (anayasalı) bir monarşiye geçilmesini, yani padişahın yetkilerinin kurulacak bir meclisle sınırlandırılmasını gerekli görüyordu. Bu akımın etkisiyle, 1876 yılında ilk Osmanlı Anayasası (Kânûn-i Esâsî) ilan edilmiştir.

MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ
TBMM Hükûmeti’nin dayandığı ilkeler, 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile daha açıklığa kavuşturuldu. 1876 Kânûn-i Esâsî’si henüz resmen yürürlükten kaldırılmadığı için, bu anayasa, sadece 24 maddelik kısa bir metin olarak kaleme alındı. Fakat 1921 Anayasası’nın artık Kânûn-i Esâsî’den çok farklı temellere dayanmakta ve yeni bir Türk Devleti’ni kurmakta olduğu açıktı. 1921 Anayasası’nın en önemli yeniliği ve en devrimci ilkesi, millî egemenlik ilkesidir (m.1). Bu anayasa, saltanatın kaldırılacağı yolunda bir hüküm taşımamakla beraber, millî egemenlik ilkesinin, kişisel egemenliğe dayanan monarşik bir yönetim sistemiyle bağdaşamayacağı açıktır. Anayasa, yasama ve yürütme kuvvetlerinin TBMM’de toplandığını (m.2), meclisin bakanlara yön gösterebileceğini ve gerektiğinde onları değiştirebileceğini (m.8) belirtmektedir. Nihayet 1921 Anayasası, il ve nahiyelerde halk idaresi, yani yerinden yönetim ilkesini kabul etmiştir. 1921 Anayasası’nın kurduğu bu hükûmet sistemi, meclis hükûmeti sisteminin tipik bir örneğidir.

Meclis Hükûmeti: Yasama ve yürütme kuvvetlerinin, yasama organında birleşmesi ile oluşan hükûmet biçimidir

CUMHURİYETİN İLANI
TBMM Hükûmeti, aslında Meclis’in açıldığı 23 Nisan 1920 tarihinden itibaren bir cumhuriyet sayılabilirdi. Çünkü bu hükûmet sisteminin dayandığı ulusal egemenlik ve meclis üstünlüğü ilkelerinin, temelde bir monarşik sistemle bağdaşmasına imkân yoktu. 1921 Anayasası da egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğunu belirtmek suretiyle cumhuriyetin dayanacağı temel ilkeyi ortaya koymuştu. Nihayet, TBMM’nin 307 ve 308 sayılı kararlarıyla padişahlık resmen sona erdirildikten sonra, artık rejimin cumhuriyetten başka bir şey olamayacağı konusunda kuşku kalmamıştı. Fakat iç siyasal nedenlerle, cumhuriyetin ilanı, yani rejimin adının resmen konulması, bir süre daha gecikmiştir. Bu kaçınılmaz adım, 29 Ekim 1923 tarihli Anayasa değişiklikleriyle atılmıştır. “Teşkilat-ı Esasiye Kanununun Bazı Maddelerinin Tavzihen Değiştirilmesine Dair Kanun” adını taşıyan bu kanunun 1. maddesi “Türkiye Devleti’nin hükûmet şekli Cumhuriyettir.” demekte, 10. madde ise şu şekilde değiştirilmektedir: “Türkiye Cumhurbaşkanı, TBMM Genel Kurulu tarafından ve kendi üyeleri arasında bir seçim dönemi için seçilir. Cumhurbaşkanlığı görevi yeni Cumhurbaşkanının seçilmesine kadar devam eder. Tekrar seçilmek caizdir”.

1924 ANAYASASI
II. TBMM, seçilmesinden az sonra, yeni bir anayasa hazırlama sorununa eğilmek durumundaydı. Çünkü 1876 Osmanlı Kânûn-i Esâsî’si henüz resmen yürürlükten kaldırılmadığı gibi, 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu da yeni devletin ihtiyaçlarına cevap verecek derecede uzun ve ayrıntılı bir metin değildi. Yeni Anayasa, 20 Nisan 1924’te TBMM tarafından kabul edilerek, 23 Nisan 1924’te yayınlandı. 1924 Anayasası’nın bazı temel ilkeleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
Hükûmet Sistemi: 1924 Anayasası’nın, meclis hükûmeti ile parlamenter rejim arasında karma bir sistem kurduğu söylenmiştir. Gerçekten anayasada, her iki hükûmet şekline has özellikler yer almaktadır. 1924 Anayasası’nın meclis hükûmetini andıran yönleri şunlardır:
A. Anayasaya göre, “Türk Milletini ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi temsil eder ve Millet adına egemenlik hakkını yalnız o kullanır” (m.4). “Yasama yetkisi ve yürütme erki Büyük Millet Meclisi’nde belirir ve onda toplanır” (m.5).
B. Meclis, hükûmeti her zaman denetleyebileceği ve düşürebileceği (m.7) hâlde,
hükûmetin meclisi feshetme yetkisi yoktur.

Anayasanın Sertliği: 1924 Anayasası, sert bir anayasaydı. Bu anayasanın 102. maddesine göre, anayasada değişiklik teklifinin meclis üye tam sayısının en az üçte biri tarafından imzalanması şarttır. Değişiklik tekliflerinin kabulü de üye tam sayısının en az üçte ikisinin oyuyla mümkündü. Gene, Anayasanın Devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki 1. maddesinde değişiklik ve başkalama yapılması hiçbir türlü teklif edilemezdi. 1924 Anayasası, bunun dışında “Anayasanın hiçbir maddesi hiçbir sebep ve bahane ile savsanamaz ve işlerlikten alıkonamaz. Hiçbir kanun Anayasaya aykırı olamaz.” (m.103) hükmünü de taşıyordu.

Laiklik: 1924 Anayasası’nın getirdiği en önemli yeniliklerden biri de laiklik ilkesidir. Gerçi bu ilke, 1924 Anayasası’nda baştan beri yer almış değildir. Anayasanın ilk şeklinde, “Türkiye Devletinin dini, Din-i İslamdır” ifadesi yer aldığı (m.2) gibi, Meclisin yetkileri arasında “ahkâm-ı şer’iyenin tenfizi” (şeriat hükümlerinin uygulanması) hususu da sayılmıştır (m.26). Bu hükümler, 1928 yılındaki anayasa değişikliği ile çıkarılmış, 1937 değişikliği ile de laiklik ilkesi resmen kabul olunmuştur

Kamu Hürriyetleri: 1924 Anayasası, hürriyetler konusunda, Fransız Devrimi’nden beri süregelmekte olan tabii hak anlayışını kabul etmiştir. Anayasa’nın 68. maddesine göre, “Her Türk hür doğar, hür yaşar. Hürriyet, başkasına zarar vermeyecek her şeyi yapabilmektir. Tabii haklardan olan hürriyetin herkes için sınırı, başkalarının hürriyeti sınırıdır. Bu sınırı ancak kanun çizer.”

1924 Anayasası’nın Uygulanması: 1924 Anayasası, iki kısa çok partili hayat denemesi (1925’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve 1930’da Serbest Fırka) bir yana bırakılırsa, 1946 yılına kadar tek partili; 1946’dan 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesine kadar da çok partili bir rejim içinde uygulanmıştır. Anayasa, aslında demokratik bir ruha sahip olmakla beraber, demokratik geleneklerin henüz sağlam şekilde yerleşmemiş olduğu bir ülkede, çok partili hayatın aksamadan işlemesini sağlayacak hukuki güvencelerden yoksundu. Bu sakıncalar, özellikle 1954-1960 döneminde açıkça ortaya çıkmış, Meclis çoğunluğunca kabul edilen çeşitli antidemokratik kanunlar, iktidar-muhalefet ilişkilerini kopma noktasına getirmiş, buna diğer bazı nedenlerin de eklenmesi, 27 Mayıs müdahalesinin ortamını hazırlamıştır. Çoğulcu demokrasi anlayışı, demokrasiyi mutlak ve sınırsız bir çoğunluk yönetimi olarak kabul etmez. Aritmetik bir çoğunluğun daima kamu iyiliğine yöneleceği, ispatlanması mümkün olmayan bir iddiadır. Demokrasi, elbette çoğunluğun yönetimi ilkesine dayanmakla beraber, bunu azınlığın temel haklarıyla da bağdaştıran bir rejimdir. Kamu iyiliği, ancak toplum içindeki çeşitli grupların varlığından ve bunlar arasındaki özgür tartışma ve pazarlıklardan doğar. Böyle olunca da çoğunluk iradesini sınırlayıcı tedbirler ve kurumlar, demokrasinin özüne aykırı değil, uygundur.
1961 ANAYASASI’NIN TEMEL NİTELİKLERİ
Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışından Çoğulcu Demokrasi Anlayışına Geçiş Anayasanın Üstünlüğü
1924 Anayasası’nın millet egemenliğini tek başına temsil eden üstün yetkili meclis anlayışına karşılık, 1961 Anayasası, egemenliğin kullanılışı bakımından hayli farklı bir formül benimsemiştir. Egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Milleti’nin olduğu yolundaki ifade korunmakla birlikte, milletin egemenliğini “Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organlar eliyle” kullanacağı belirtilmiştir (m.4). Böylece TBMM, egemenliğin kullanılışında tek yetkili organ olmaktan çıkarılmış, egemenliğin kullanılmasını anayasada belirtilen diğer devlet organları ile paylaşır olmuştur. Bütün bu organlar, millet egemenliğini ancak anayasanın koyduğu esaslara göre kullanabileceklerdir.

Gerçi 1924 Anayasası’nda da kanunların anayasaya aykırı olamayacağı hükmü (m.103) yer almıştır ama bu kuralın pratik müeyyidelerden yoksunluğu sebebiyle, 1924 Anayasası’nın gerçek anlamda anayasanın üstünlüğü ilkesini gerçekleştirmiş olduğu söylenemez. 1961 Anayasası ise tümüyle, anayasanın üstünlüğü ilkesi üzerine inşa edilmiştir. 1961 Anayasası, Anayasa’nın üstünlüğünü sadece teorik düzeyde ifade etmekle yetinmemiş, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi sistemini benimsemek suretiyle, anayasa üstünlüğünün gerçek güvencesini ve müeyyidesini sağlamıştır. 1961 Anayasası’na göre bu denetim, bazı durumlarda genel mahkemelerce de yapılabilmekle beraber, kanunların anayasaya uygunluğunun denetiminde esas görev, 1961 Anayasası ile kurulmuş olan Anayasa Mahkemesi’ne düşmektedir. Anayasa Mahkemesi’nin kurulmasını ve kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetiminin kabulünü, 1961 Anayasası’nın en önemli ve etkili yeniliklerinden biri saymak yanlış olmaz.

Kuvvetler Ayrılığı - Devlet İktidarının Paylaşılması: Kuvvetler ayrılığı deyiminden anlaşılan, devletin üç hukuki iktidarı olan yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin ayrı devlet organlarına verilmiş olmasıdır. 1924 Anayasası’nın yasama ve yürütme kuvvetlerini, teorik açıdan da olsa, TBMM’de toplamış olmasına karşılık, 1961 Anayasası, Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu raporundaki ifade ile “Kuvvetlerin yumuşak ayrılığı”nı benimsemiştir. Rapora göre “Bu tasarıda benimsenmiş olan parlamenter rejim, Millî hâkimiyete dayanan Devletimizin tarihinde tamamen bir yenilik ifade eder. Zira Meclis Hükûmeti’nin dayandığı kuvvetler karışımı değil, yumuşak bir kuvvetler ayrımını esas almıştır”. Anayasacılık akımının temelinde yattığını gördüğümüz, devlet iktidarının bölüşülmesi, paylaşılması ve sınırlandırılması ilkesi, sadece yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin ayrı organlara verilmesini değil, bazen tek bir kuvvetin çeşitli organlar arasında bölüşülmesini de içerebilir. Parlamenter rejimde yürütme kuvvetinin, sorumsuz devlet başkanı ile sorumlu başbakan ve Bakanlar Kurulu arasında bölüşülmesi, bunun bir örneğidir. Başka bir örnek, yasama yetkisinin iki ayrı meclis arasında bölüşülmesi anlamına gelen iki meclis sistemidir. 1961 Anayasası’nın yeniliklerinden biri de yasama organını, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak iki meclise bölmüş olmasıdır.

Çoğulcu Toplum Yapısının Geliştirilmesi: Devlet iktidarının etkin biçimde sınırlandırılabilmesi için sadece hukuki düzenlemeler, yani devlet yetkilerinin anayasal düzeyde bölüşülmesi yetmez. En az onun kadar önemli bir sınırlama faktörü de devletçe yaratılmamış olan, sivil toplumun kendi bünyesinden doğan çeşitli insan topluluklarının, meslek kuruluşlarının, gönüllü derneklerin, menfaat ve baskı gruplarının varlığı ve bunların siyasal kararlar üzerinde çeşitli yöntemlerle etkili olmalarıdır. İngiltere gibi yazılı bir anayasası bile olmayan ve İngiliz hukukuna göre parlamentonun egemen yetkilere sahip olduğu bir ülkede bile, bu çoğulcu toplum yapısı devlet iktidarını etkin şekilde sınırlandırmaya yetmektedir.

Temel Hakların Genişletilmesi ve Güçlendirilmesi: 1961 Anayasası, temel hak ve hürriyetlere, 1924 Anayasası’na oranla hem daha geniş, hem daha güvenceli bir yer vermiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin niteliklerini belirten 2. madde, bu nitelikler arasında “İnsan haklarına.... Dayanan....devlet” olma niteliğini de saymaktadır. Bu deyim, hürriyetçi (liberal) bir siyasal rejimi ifade etmektedir. 1961 Anayasası’nın, bir hürriyetler rejimini gerçekleştirmek amacıyla, 1924 Anayasası’ndan hayli farklı bir düzenleme yöntemi izlediği göze çarpmaktadır. Her şeyden önce, 1924 Anayasası’nda çoğu zaman hürriyetlerin sadece adının sayılmasıyla yetinildiği ve bunların sınırlarının kanunla çizileceği belirtildiği hâlde, 1961 Anayasası’nda hürriyetler çok daha ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir. Bununla, yasama organının, hürriyetleri düzenlerken neleri yapamayacağı belirtilmiş olmaktadır. Diğer bir deyimle yasama organı, belli bir hürriyeti düzenlerken, 1924 Anayasası döneminde olduğu gibi tam bir takdir serbestliğine sahip değildir. Mesela toplantı ve gösteri yürüyüşleri yapma hakkını düzenleyen 28. madde, “Herkes önceden izin almaksızın silahsız ve saldırısız toplanma ve gösteri yürüyüşü yapma hakkına sahiptir.” demiştir. Bu hüküm karşısında yasama organının, toplantı ve gösteri yürüyüşlerini önceden izin alma şartına bağlamasına imkân yoktur.

Sosyal Devlet: Sosyal devlet, devletin sosyal barışı ve sosyal adaleti sağlamak amacıyla, sosyal ve ekonomik hayata aktif şekilde müdahalesini meşru ve gerekli gören bir devlet anlayışı olarak tanımlanabilir. 1924 Anayasası, 1937’de geçirdiği değişiklikle, devletin nitelikleri arasında halkçılık ve devletçilik gibi sosyal devletle ilişkili sayılabilecek ilkeleri de saymış olmakla beraber, sosyal devlet ne sadece halkçılığa, ne de sadece devletçiliğe indirgenebilir. Sosyal devlet düşüncesi ve onun birlikte getirdiği kurumlar, 1961 Anayasası’nın en önemli yeniliklerinden birisi olmuştur.

1961 Anayasası’nda Vesayetçi İzler:
1961 Anayasası, çoğulcu demokrasi yönünde getirdiği bütün bu olumlu yeniliklerin yanı sıra, muhtemelen kendisinin bir askeri müdahale ürünü olmasının sonucu olarak, bazı vesayetçi izler de taşımıştır. Burada vesayetçilik kavramı ile siyaset ve siyasetçiye belli bir güvensizlik ifade eden ve çoğunluk iktidarını belli bürokratik denetim mekanizmaları ile denetlemeyi ve sınırlandırmayı amaçlayan bir devlet anlayışını kastediyoruz. 1961 Anayasası’nda vesayetçi anlayışın izleri birkaç noktada kendini göstermektedir:
A. Cumhuriyet Senatosu, tümüyle seçilmiş üyelerden oluşmamıştır. Askeri müdahaleyi gerçekleştiren MBK’nin 13 Aralık 1960 tarihindeki başkan ve üyeleri (23 kişi) “yaş kaydı gözetilmeksizin” (yani ömür boyu) Cumhuriyet Senatosu’nun tabii üyesidir. Ayrıca, Cumhurbaşkanı’na on beş üye seçme hakkı tanınmıştır (m.70). Anayasanın Cumhurbaşkanlığı’nı da esas itibarıyla bir vesayet makamı olarak tasarladığı düşünülürse, Senato’nun bu karma yapısı, anayasanın vesayetçi karakterini güçlendirmektedir. Gerçekten, 38 seçimsiz üye, 150 seçimli üye karşısında ciddi bir karşı ağırlık oluşturmaktadır.
B. 1961 Anayasası’nın Cumhurbaşkanlığı’na ilişkin hükümlerinde doğrudan doğruya vesayetçi anlayışı çağrıştıran bir nitelik olmamakla beraber, anayasanın Cumhurbaşkanlığı’nı mümkün olduğunca siyaset üstü, tarafsız bir denge makamı olarak düşündüğü, çeşitli hükümlerinden anlaşılmaktadır. 1961 Anayasası dönemindeki üç cumhurbaşkanının (Cemal Gürsel, Cevdet
Sunay, Fahri Korutürk) siyaset dışı ve asker kökenli oluşu, tamamen bir tesadüf eseri sayılamaz.

1961 Anayasası’nın Uygulanması: 1961 Anayasası hakkında 9 Temmuz 1961 tarihli halk oylamasının sonuçları, bu anayasaya karşı daha ilk günden itibaren Türk toplumunun bazı kesimlerinde hayli güçlü bir muhalefetin var olduğunu göstermiştir. Gerçekten, Kurucu Meclis tarafından kabul edilen anayasa tasarısı geçerli oyların yaklaşık %61,7’sinin evet oyu ile kabul edilmiştir.

Tüm özetler için tıklayınız.

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 11 yıl

AÖF Anayasa Hukuku- Kısa Özet- HUK209U - 1. Ünite

1. Ünite – Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri
ANAYASA KAVRAMI
Anayasa, en basit tanımıyla, bir devletin temel örgütleniş tarzını, organlarını, bu organlar arasındaki ilişkileri ve devletle birey arasındaki ilişkilerin temel kurallarını belirleyen üstün bir kanundur “Anayasa hukuku” da anayasa ve onunla yakından ilgili diğer hukuki mevzuatı açıklayan, yorumlayan ve sistemleştiren bir hukuk bilimi dalıdır. Bu tanımın da ifade ettiği gibi, anayasa hukukçusunun ilgi alanı sadece anayasa metnini değil, ülkenin anayasal ve siyasal hayatıyla çok yakından ilgili olan, seçim kanunları, siyasi partiler kanunları, yasama meclisleri içtüzükleri ve temel hakları düzenleyen kanunlar gibi diğer kanunları da içine alır. Bunların dışında, diğer hukuk dallarında olduğu üzere, yargı kararları (içtihatlar) ve bilimsel eserler (doktrin) anayasa hukukunun da önemli kaynaklarındandır.

ANAYASACILIK AKIMININ DOĞUŞU
Anayasa ve anayasacılık kavramları, Yakın Çağ’ın ürünleridir. Daha önceki çağlarda devlet düzenine ilişkin bazı hukuk kuralları bulunmakla birlikte, bugün tanımladığımız anlamda anayasalar yoktu. Dünyada ilk yazılı anayasa metni, İngiliz ihtilali sırasında kabul edilmiş ve ömrü pek kısa sürmüş olan “Instrument of Government” (Hükûmet Aracı) adlı bir belgedir. Bugünkü anlamında ilk anayasalar ise, 1787 ABD ve 1791 Fransa anayasalarıdır. 19. ve 20. yüzyıllarda anayasacılık akımı hız kazanmış ve pek çok devlet birer anayasa kabul etmiştir. Bilindiği gibi, ilk Osmanlı-Türk Anayasası da 1876 yılında kabul edilmiş olan “Kânûn-i Esâsî” dir. Avrupa’da Rönesans, Reform ve Aydınlanma hareketlerinin etkisiyle bu görüş, devletin kökeninin insan ya da toplum iradesine dayandığı yönünde değişmiş, diğer bir deyimle siyasal düşünce laikleşmiştir. 17. ve 18. yüzyıllarda devletin kökenini açıklamak üzere Hobbes, Locke ve Rousseau gibi önemli düşünürler tarafından “toplum sözleşmesi” teorileri ortaya atılmıştır. Bu düşünürlerin teorileri arasında önemli farklar olmakla birlikte, hepsinin ortak noktası, devletin ortaya çıkmasından önce insanların bir “tabiat hâli”nde yaşadıkları ve bu döneme zorunlu olarak fiziksel gücün hâkim olduğudur.Anayasacılık, devlet iktidarının yazılı bir anayasa ile sınırlandırılması amacını güden siyasal bir akımdır.

ANAYASAL DEVLET VE KUVVETLER AYRILIĞI
Anayasacılık akımının tarihsel kökeninde, hükümdarların mutlak iktidarını burjuvazinin hak ve hürriyetleri lehine sınırlandırma çabası yattığına göre, bunu gerçekleştirecek aracın, “kuvvetler ayrılığı” ilkesi olduğu düşünülmüştür. İngiliz düşünürü Locke ve Fransız düşünürü Montesquieu tarafından savunulmuş olan, fakat literatürde daha çok bu ikincisinin adıyla özdeşleştirilen teoriye göre, devletin yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç iktidarı vardır. Yasama iktidarı, genel ve objektif hukuk kuralları koyma iktidarı; yürütme iktidarı, bu kuralları somut ve bireysel durumlara uygulama iktidarı; yargı iktidarı da bu kuralların uygulanmasından doğan hukuki ihtilaşarı çözme iktidarıdır. Montesquieu ve onu izleyenlere göre, birey hak ve hürriyetlerinin korunabilmesi ve güvence altına alınabilmesi için, bu üç kuvvetin ayrı devlet organlarına verilmesi gereklidir. Bu kuvvetlerden ikisi, hele üçünün aynı elde toplanması hâlinde, bundan istibdat yönetimi doğar. Kuvvetlerin ayrılmış olduğu bir ülkede, bu kuvvetlerin birbirlerini frenlemesi ve dengelemesi (checks and balances) sayesinde, birey hürriyetleri devlete karşı korunmuş olur. Kuvvetler ayrılığı teorisinin ortaya çıktığı ilk dönemlerde yürütme organının hükümdara bağlı olması, yasama organının ise halkça seçilmiş temsilcilerden oluşması nedeniyle, bu iki organ arasında gerçek bir ayrılıktan söz etmek mümkündü.
Ancak çağımızdaki demokratik gelişme, özellikle parlamenter rejimi (yani hükûmetin parlamentoya karşı sorumlu olduğu bir yönetim biçimini) benimsemiş ülkeler bakımından, yasama-yürütme ayrılığını büyük ölçüde yapay hâle getirmiştir. Çünkü bu yönetim sisteminde hükûmet (Bakanlar Kurulu) parlamentoya karşı siyasal açıdan sorumludur. Anayasacılık akımının ortaya çıkmasındaki temel amaç, devletin mutlak iktidarını birey hürriyetleri lehine sınırlandırmak olduğuna göre, ancak bunu etkin şekilde gerçekleştirebilen devletler, “anayasal devlet” sayılabilirler. Bir anayasası olan her devlet, elbette anayasal devlet değildir. Bugün, otoriter veya totaliter devletlerin hemen hepsinin anayasası vardır. Ancak bu anayasalar, fonksiyonel anlamda değil, sadece biçimsel anlamda anayasalardır. Bu devletleri, bir anayasa yapmaya sevk eden saik, iç ve milletlerarası kamuoyunda bir meşruluk ve saygınlık görüntüsü verme isteğinden başka bir şey değildir. Anayasal devlet, devlet iktidarının etkin şekilde sınırlandırılmış olduğu devlettir. Nitekim “sınırlı devlet” deyimi, literatürde “anayasal devlet”in anlamdaşı olarak kullanılmaktadır.

FEDERALİZM VE YERİNDEN YÖNETİM
Kuvvetler ayrılığı, devlet iktidarının yatay düzeyde, yani aynı merkezî devlet yapısının üç unsuru arasında bölüşülmesi olarak tanımlanabilir. Öte yandan, devlet iktidarının dikey düzeyde, yani merkezî bir devletle onu oluşturan çeşitli üniteler arasında paylaşılması da söz konusu olabilir. Anayasacılık akımının temel amacı, devlet iktidarını sınırlandırmak, başka bir deyişle “sınırlı devlet”i yaratmaksa, dikey bölüşümün de yatay bölüşüm kadar etkili bir yöntem olduğunda kuşku yoktur. Dikey bölüşümün iki şekli, federalizm ve yerinden yönetimdir. Bu ikisi arasında bir orta yol olarak, bölgesel (regional) yönetimden de söz edilebilir. Dikey iktidar bölüşümünün en gelişmiş şekli, federalizmdir. Federal devlet, üniter (tekçi) devletin karşıtı olarak kullanılmaktadır. Gerçekten, iki yönetim sistemi arasında önemli farklar vardır:
a) Üniter devlette tek bir anayasa, tek birer yasama, yürütme ve yargı organı, ve ülkenin tümünde birörnek şekilde uygulanan tek bir hukuk sistemi mevcuttur. Federal devlette ise birliği oluşturan ünitelerden her birinin (ABD’de bunlara “states” yani devlet denilmektedir) kendisine özgü anayasası, yasama, yürütme ve yargı organları ve kendi hukuku vardır. Elbette bu ünitelerin kanunları, federal anayasaya ve federal kanunlara aykırı olamaz. Ancak bunlara aykırı olmamak şartıyla, her ünite, kendi iç işleyişini düzenlemekte serbesttir.
b) Üniter devlette merkezî yasama organı, kural olarak, yerel yönetim birimlerinin yetki ve görev alanlarını serbestçe belirleyebildiği hâlde, federal devlette merkezî devletle federe devletlerarasındaki yetki bölüşümü, federal anayasa ile düzenlenmiş, dolayısıyla federe devletlerin görev ve yetki alanları anayasal güvence altına alınmıştır
c) Federal devlette federe devletler, federal devlet iradesinin oluşumuna devlet olarak katılırlar. Bunun yolu, federal devletlerde yasama organının mutlaka iki meclisli olması, nüfus esasına göre halkı temsil eden birinci meclislerin yanında federe devletleri, çoğu zaman eşit şekilde devletler olarak temsil eden bir ikinci meclisin bulunmasıdır.

YAZILI-YAZISIZ VE SERT-YUMUŞAK ANAYASA AYRIMI
Demokratik devrimlerin amacı, devlet iktidarını bölerek sınırlandırmak olduğuna göre, bunun yazılı bir belgeyle tescil edilmesi ve kurumsallaştırılması tabiidir. Diğer bir deyişle, yazılı anayasa, anayasacılık akımının doğal sonucudur. Bugün yazılı bir anayasaya sahip olmayan devletler çok istisnaidir ve bu istisnalar, çok özel şartlarla açıklanabilir. İngiltere, yazılı bir anayasaya sahip olmamakla birlikte, çok güçlü anayasal gelenekleri, yaygın ve güçlü demokrasi kültürü ve etkin sivil toplum kuruluşları sayesinde bir anayasal devlettir. İsrail, Yahudi Devleti’nin niteliği üzerinde laik ve ortodoks Yahudiler arasındaki derin görüş farkı nedeniyle bir anayasa yapamamış, ancak çeşitli devlet kurumlarını olağan kanunlarla düzenlemiştir. Suudi Arabistan da tek meşru anayasanın şeriat olduğu ve beşerî irade ürünü bir anayasanın yapılamayacağı inancıyla, yazılı bir anayasa yapmamıştır. Daha önemli bir ayrım, yumuşak / esnek anayasalarla, sert / katı anayasalar arasındaki ayrımdır. Yumuşak anayasa, yapılması ve değiştirilmesi, tamamen olağan (adi) kanunlarla aynı yöntemlere tabi olan anayasadır. Günümüzde, bu tür anayasaların hemen hiçbir örneği yoktur. Gerçekten, devletin temel yapısını ve devlet içindeki iktidar bölüşümünü belirleyen ve bu niteliği itibarıyla bir çeşit toplum sözleşmesi mahiyeti taşıyan bir kanunun, olağan kanunlar gibi kolayca değiştirilebilmesi, anayasacılık düşüncesinin amacıyla çelişkilidir Çağdaş devletlerin hemen hepsinin benimsediği katı anayasa ise yapılması ve değiştirilmesi, olağan kanunlardan farklı ve daha güçleştirici yöntemlere tabi kılınan anayasa demektir. Bir anayasayı tümden yeniden yapma iktidarına “asli kurucu iktidar” o anayasayı kendi koyduğu değiştirilme kurallarına uygun olarak değiştirme iktidarına da “tali (türevsel) kurucu iktidar” adı verilir.

Asli kurucu iktidar, ya bu amaçla özel olarak kurulmuş bir kurucu meclis” veya olağan yöntemlerle seçilmiş bir yasama meclisi tarafından kullanılabilir ve çoğu zaman buna bir halk oylaması (referandum) aşaması da eklenir. Tali kurucu iktidarın anayasayı değiştirmesi konusunda ise ülkeler, katılığın derecesi yönünden farklı yöntemler kabul etmişlerdir. Bunlar arasında, yasama meclisinde (veya meclislerinde), 3/5, 2/3, 3/4 gibi nitelikli çoğunluklar aranması; bir kereden fazla görüşme şartı; zorunlu veya ihtiyarî (seçimlik) halk oylaması; birbirini izleyen iki yasama meclisi tarafından kabul şartı; anayasanın bazı bölümlerinin değiştirilmesinin daha da güçleştirici şartlara bağlanması; nihayet anayasanın bazı hükümlerinin değiştirilemez kılınması gibi, çeşitli yöntemler sayılabilir.

Tüm özetler için tıklayınız.

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

aof_uzman (AÖF Uzmanı) · Açık Öğretim ve Sınavları altına konu açtı. 12 yıl

Kamu Yönetimi - İŞL202U - 2013 Kredili Sistem Ders Özeti

1. Ünite – Temel Kavramlar

YÖNETiM
Genel olarak yönetim insanların birlikte yaşamalarının doğal bir sonucudur. Çünkü insan, sosyal bir varlıktır; tek başına hayatını sürdüremez; mutlaka başka insanlarla mal, hizmet, çalışma, yardımlaşma, güvenlik, bilgi ve benzeri konularda karşı lıklı ilişkiler içinde olur.

Yönetim Kavramı

Yönetim, literatürde ve halkın dilinde çeşitli tanımlara konu olmaktadır. Yönetim kavramı, “faaliyet/sevk ve idare”, “örgüt” ve “idari sistem” gibi çeşitli anlamlarda kullanılmaktadır.

Yönetim, belirli amaç veya amaçları gerçekleştirmek için iş birliği içinde yürütülen bir grup faaliyetidir.

Yönetim, bir kişinin tek başına yerinden kaldıramayacağı bir kayayı hareket ettirmek için iki veya daha fazla kişinin iş birliğ i yapması hâlidir.

Burada yönetiminin temel ögeleri ortaya çıkar. Bu ögeler, “insan-grup”, “etkileme ve iş birliği eylemi” ve “amaç” veya amaçlardır. Yönetimin birinci ögesi, insan ve grup unsurudur.

Yönetimin özellikleri

1. Yönetim, birden fazla kişinin yer aldığı bir grup içinde söz konusu olmaktadır. Bir insan, tek başına yapabileceği bir işi, kendine göre planlar ve bunu kendi yöntemiyle yürütmeye çalışır. Ancak işin hacmi büyüyerek birden fazla kişinin ortak çabasını gerekli hâle getirdiğinde işin örgütlenmesi zorunlu olur. Bu da planlama, iş bölümü, otorite hiyerarşisi, koordinasyon ve denetim gibi birtakım işlemleri gerekli hâle getirir.

2. Bir süreç olarak yönetim, yapılacak işleri belirleme ve planlama, örgütleme, gerekli kaynakları sağlama ve düzenleme, yönlendirme, koordinasyon ve denetim gibi faaliyet ya da ögelerden meydana gelir. Bu faaliyet ya da ögeler, her çeşit işte az ya da çok söz konusu olur. Planlama, amaçların tanımlanması, politikaların saptanması, bunların gerçekleştirilmesinde izlenecek yöntem ve işlemlerin (stratejilerin) kararlaştırılmasıdır.

3. Yönetim, biçimsel örgütlerde hiyerarşik bir düzen içinde meydana gelir. Biçimsel örgüt, bir faaliyete katılanların, söz konusu işte yerine getirecekleri rollerin önceden belirtildiği ve düzenlendiği bir yapıdır.

4. Yönetim, düzenli faaliyetlerden meydana gelen bir olgudur. Buradaki “düzen” kavramı, faaliyetlerin uyumlu ve sistemli olmasını ifade eder.

KAMU YÖNETiMiNiN TANIMI
Kamu yönetimi; yasaların öngördüğü işler ile kamu politikası kararlarını uygulamakla ilgili süreçleri ve faaliyetleri anlatır. Kamu yönetimiyle ilgili yasalar veya kurallar, bu süreç vasıtasıyla ferdi olayların çözümüne ilişkin özel kararlara dönüşmektedir

1. Kamu yönetimi, halkın temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik mal ve hizmetlerin üretimidir.

2. Kamu yönetimi, kamu politikalarının oluşturulması ve yürütülmesiyle ilgili tüm faaliyetleri ifade eder.

3. Kamu yönetimi, kamu hizmetlerinin sunumuna ilişkin mevzuatın öngördüğü işler ile idari kararları yerine getirmek üzere yönetim, siyaset ve hukuk teorilerinin ve prosedürlerin uygulanmasıdır.

Yapısal bir kavram olarak kamu yönetimi ise devletin yürütmeye ilişkin kolunun örgütsel görünümünü yansıtır. Her devlet, yasalarla belirlenen görevlerini yerine getirmek için ulusal ve yerel düzeyde çeşitli örgütlenmelere gider. Bu kamu örgütleri, hükümetlerin yönetiminde kamu politikası kararlarını ve yasaları uygulamakla görevlidir.

GELENEKSEL KAMU YÖNETiMi VE YENi KAMU YÖNETiMi

Geleneksel kamu yönetimi, 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak 20. Yüzyılın son çeyreğine kadar kamu yönetiminde geçerli olan hakim paradigmanın adıdır. Geleneksel kamu yönetimi anlayışının entellektüel temelleri, büyük ölçüde Woodrow Wilson, Max Weber ve Frederick Taylor’ın düşüncelerine dayanır.

Wilson, 19. yüzyılın son çeyreğinde yazdığı makalesinde kamu yönetimini, siyaset biliminden bağımsız bir disiplin hâline getirmek için “siyaset/yönetim ayrılığı” ilkesini savunmuştur. Yeni kamu yönetimi anlayışının gelişimini, hâkim özellik ve eğilimler olarak üç aşamada ele almak mümkündür.
Birinci aşama, 1979 yılından başlayarak 1980’li yılların ortalarına kadar süren, kamuda yasal yapısal serbestleşme (deregülasyon), kamu mal ve hizmetlerinde sübvansiyonların kaldırılması ve diğer tasarruf önlemleridir.

İkinci aşama, 1985 yılından itibaren yoğunlaşan kamu iktisadi girişimlerinin özelleştirilmesi, ingilizce kavramların baş harşerinden oluşan 3-E (Economy-tutumluluk, Efficiency-verimlilik, Effectiveness-etkinlik) politikalarıdır

Üçüncü aşama, kamu yönetiminde niteliği geliştirmeye yönelik açık uçlu bir süreçtir. Ülkeler bakımından fark yaratacak olan husus, her bir ülkenin veya yönetim biriminin bu alanda kaydedeceği gelişme düzeyidir.

Geleneksel Yönetim Yeni Yönetim
• Katı örgüt yapısı
• Merkeziyetçi
• Katı Hiyerarşi
• Hizmet Devleti
• Büyük Ölçekli Yapı
• Bürokrasi Yönelimli • Esnek Örgüt Yapısı
• Âdem-i Merkeziyetçi
• Yumuşak Hiyerarşi
• Minimal Devlet
• Küçük Ölçekli Yapı
• Piyasa Yönelimli

KAMU YÖNETiMiNiN ELEMANLARI

Kamu yönetiminin birinci elemanı insanlardır; yani halktır. Halk, bir ülkede yaşayan tüm bireylerden, çeşitli üretici ve tüketici gruplarından, siyasi liderler, yasama organı üyeleri ve baskı gruplarından oluşur. Kamu yönetiminin ikinci elemanı örgüttür. Örgüt, kamu mal ve hizmetlerinin üretilmesi ve halka sunulmasında temel araçtır; yönetim hizmetlerinin merkez elemanıdır

Kamu yönetiminin üçüncü elemanı, kamu politikasıdır. Kamu politikası, toplumsal sorunları tanımlama ve bunların çözümlerini belirlemedir Kamu yönetiminin dördüncü elemanı, norm düzenidir.

Norm düzeni, bir ülkede, anayasa, kanunlar, tüzükler, yönetmelikler ve idari kararlar ile bunlara ilişkin yargı makamlarının kararları ve içtihatlarından meydana gelir
Kamu yönetiminin beşinci elemanı mali kaynaktır. Kamu maliyesi, kamu yönetiminin yapacağı işlerin belirleyici unsurunu meydana getirir. Hizmetlerin düzeyi ve miktarı, eldeki mali kaynaklara bağlıdır.

YÖNETiŞiM
Yönetişim (governance), “yönetim” veya “yönetmek” (to govern) kavramından türetilmiştir.
Bu kavramı ilk defa Dünya Bankası, 1989 tarihli raporunda kullanmıştır.

Yönetişim: Toplum-devlet ilişkilerinde karşılıklı etkileşime dayalı yeni bir yönetim tarzıdır.

Yönetişim, kamu yönetimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarını içine alan karmaşık bir sistem ve bunların kendi aralarındaki ilişkiler ağı ve karşılıklı etkileşimlerini ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Burada, merkezî yönetim ve yerel yönetim kuruluşlarından başka, sivil toplum örgütleri, özel girişimciler ve kâr amacı gütmeyen kuruluşları kapsayan geniş bir aktörler yelpazesinin varlığı ve bunların yönetim sistemine dâhil edilmesi söz konusu olmaktadır.

KAMU YÖNETiMi VE ÖZEL YÖNETiM
Kamu yönetimi kavramı, yönetimin kamu kurumlarıyla ilgili dalını; özel yönetim ise kamu kurumları dışındaki özel işletmelerde uygulanan yönünü anlatmak için kullanılır.

Benzerlikler
Dünyadaki genel değişmelere bağlı olarak kamu yönetimi ve özel yönetim arasında önemli bir yakınlaşma ve iş birliği görülmektedir. Çalışma yöntemleri bakımından iki kesimin giderek birbirine benzemekte olduğu söylenebilir. iki yönetim arasında iş birliğinin arttığını gösteren en önemli olay, kamu yönetiminin çoğu proje ve faaliyetlerini ihale ya da başka yöntemlerle özel sektöre yaptırması, özelleştirme ve bazı işletmelerini kiraya vermesi; toplam kalite yönetimi, stratejik yönetim, performans yönetimi, insan kaynakları yönetimi gibi kavram ve anlayışların kamuda da benimsenmesidir

Farklılıklar
Birtakım benzerliklere rağmen kamu yönetimi ve özel yönetim arasında yapı ve işleyişten kaynaklanan temel bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklar, nitelik bakımından ve dönemler itibarıyla bazı değişikliklere uğrasa da azalma eğilimi göstermekle birlikte bir ölçüde devam edeceğe benzemektedir. Bu farklılıkları şöyle belirterek değerlendirmek mümkündür.

1. Siyasal çevre: Kamu yönetimi, siyasal sistemin yürütmeye ilişkin kolunu oluşturmaktadır. Bu nedenle kamu yönetimi, siyasal sistem içinde alınan kamu politikası kararlarını uygulamakla ilgilenir. Kamu yöneticileri, yürüttükleri faaliyetler konusunda siyasal yönetici ve organlara karşı sorumludurlar;

2. Kamu yararı: Kamu yönetimi, kâr amacına göre değil, esas itibarıyla kamu yararına yönelik olarak hizmetlerini yürütür. Kamu kesiminin ürettiği mal ve hizmetlerin büyük bir kısmı “kamusal” niteliktedir. Kamu kurumlarında “kâr”ın yerini “sosyal fayda” kavramı alır. Özel firma ve kişiler, halkın genel arzularına uyup uymamakta ya da başkalarının değerlerine önem verip vermemekte tamamıyla serbesttir.

4. Hesap verme sorumluluğu: Kamu yöneticileri, kamu kaynaklarının ve yetkilerin kullanımı konusunda siyasi organ ve kişilere, idari üstlerine, mali denetim birimine (Sayıştay), yargı organlarına, kamuoyu, ombudsman ve başka kamusal denetim birimlerine karşı hesap vermek zorundadır

STRATEJiK YÖNETiM
Stratejik yönetim, günlük kararların alınmasında ve işlerin yürütülmesinde stratejik plana bağlı bir yönetim yaklaşımıdır. Stratejik plan ise bir örgütün ulaşmak istediği amaçları, bunlarla ilgili yol ve yöntemleri ifade eden resmî belgedir Stratejik yönetim yaklaşımının altı temel özelliği bulunmaktadır:

1. Gelecekte ulaşılmak istenilen amaçların belirlenmesi (ki bu genellikle öz olarak vizyon tanımlamasında yer alır),

2. Belirlenen amaçların gerçekleştirilmesiyle ilgili bir zaman planlamasının oluşturulması,

3. Örgütün mevcut durumunun, özellikle kapasite yönünden incelenmesi v değerlendirilmesi,

4. Örgütün içinde yer aldığı çevrenin, bugünü ve geleceği dikkate alınarak nesnel olarak analiz edilmesi,

Stratejik yönetim, kamu idarelerine bir vizyon anlayışı getirmekte orta ve uzun vadeli amaçlar belirlenmesini sağlamakta performans esasına göre işleri yürütmeyi öngörmekte ve hesap verme sorumluluğunu nesnel ve ölçülebilir hâle getirmektedir.

DEVLETiN NiTELiĞi VE DÖNÜŞÜMÜ
Modern devlet, toplumun çeşitli aşamalar geçirerek büyümesi ve karmaşık bir yapıya erişmesinin sonucudur. Devlet, insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen ve bu ilişkilerin normlara uygun olarak yürümesini sağlayan; anlaşmazlıkları çözümleyen; kamusal mal ve hizmetleri üreten veya yöneten en üst egemen meşru gücü temsil etmektedir.
Devletin fonksiyonları, geçirdiği aşamalar dikkate alınarak “klasik”, “kaynakları harekete geçirici”, “sosyal” ve “hakemlik” olmak üzere dört grupta toplanabilir.
Klasik fonksiyonlar; vergi toplama, adalet, güvenlik, savunma ve dış ilişkiler (diplomasi) gibi bir devletin varlığı için zorunlu olan işlevlerdir Bunlar olmadan devletin varlığından söz edilemez.

Devletin, kaynakları harekete geçirici fonksiyonu ise tarım, sanayi ve ulaştırma gibi belirli bazı sektörlere mali teşviklerle yardım etmesi, destek olmasıdır. Bu amaçla devlet, çoğu kere vergi politikası araçlarını kullanır. Devletin ekonomik alandaki rolü, koşullara bağlı olarak “müdahalecilik” ve “serbestlik” (laissez-faire) arasında gidip gelmektedir. Önceleri, planlayıcı, müdahaleci ve işletmeci devlet anlayışı egemen iken 1980’li yılların başından itibaren devlet yönetiminde liberal düşünce önem kazanmış, bütün ülkelerde piyasa ekonomisine doğru güçlü bir eğilim ortaya çıkmıştır. Bu eğilimin temel politikası “özelleştirme” dir. Özelleştirme, esas itibarıyla devleti küçültmeyi ve piyasa sistemini güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

Ders özetlerinin tamamı kolayaof.com adresinde

Yanıt Yok

Yanıtla

Favorilere Ekle

Hakkında

Forum İmzası:

Bu sitede çıkmış sorular alanlara... Ders Özetleri bedava
http://www.kolayaof.com/
Kredili Sisteme Uygun Güncel Sorular Özetler

Resimler

https://forum.donanimhaber.com/cache-v2?path=https%3a%2f%2fforum.donanimhaber.com%2fstore%2f07%2fb8%2fee%2f07b8ee36134caa1b18690fd27c1d2de9.jpg&t=1&text=0&width=87

https://forum.donanimhaber.com/cache-v2?path=https%3a%2f%2fforum.donanimhaber.com%2fstore%2fe4%2f57%2f8e%2fe4578e2d921e3ba367b44bb97cf1cf22.jpg&t=1&text=0&width=87

2 Galeride Göster

Temel Bilgiler ve İstatistikler

Aktiflik: Şu anda DH'de değil
Son Giriş: 11 yıl önce
Son Mesaj Zamanı: 11 yıl
Mesaj Sayısı: 0
Gerçek Toplam Mesaj Sayısı: 31
İkinci El Bölümü Mesajları: 0
Konularının görüntülenme sayısı: 5.758 (Bu ay: 44)
Toplam aldığı artı oy sayısı: 0 (Bu hafta: 0)
En çok mesaj yazdığı forum bölümü: Eğitim ve Sınavlar

Mesajları

İkinci El Referansları