Sos, Laticede tuzlu anlamına gelen ve yemekleri / yiyecekleri tüketime yöneltecek tatlara kavuşturan katkılar / karışımlar / yiyecekler anlamında Fransızca bir kelimedir.

Soslar, yemeklerin daha iştah açıcı olmasını, daha iyi görünmesini-kokmasını, daha kolay sindirilmesini ve daha faydalı olmasını sağlayan yarı sıvı veya sıvı yiyecekler şeklinde tanımlanır. Sadece katkı demek doğru olmayabilir, çünkü tamamı olmasa da soslar tek başına da tüketilebilir. En bilinen ve sık kullanılan soslar mayonez ve başemaldir.

Özellikle et yemeklerinde yemeğin tadını başka bir boyuta taşıma özelliğine sahip olan soslar, eski tarihlerden beri kullanıldıklarını yazılı kayıtlarda yerlerini alarak ispatlamaktadırlar. Bildiğimiz kadarıyla kayıtlardaki en eski sos, Antik Roma’da çokça kullanılan balık sosu garum’dur.

Sosların kullanılmaya başlamasının ana sebebinin, yemeklerde pişirme işleminin ilk başladığı zamanlarda soğutma teknolojisinin olmaması sebepli uzun süre dayanmayan ürünlerin tüketim ömrünü uzatmak, kötü tat ve kokuyu gizlemek olduğu düşünülmektedir.

Bazı soslar temel soslar olarak geçer ve tek başlarına kullanılabildikleri gibi, kimi sosların da temelini oluşturur. Soslarda tarih boyunca çeşitlenme ve farklılaşmanın ana sebepleri, ülkelerin ileri gelenleri arasında yapılan evlilikler sebepli, evlenen kişi ile özel aşçılarının da ülke değiştirmesi, yeni girdikleri mutfaklara sos çeşitlerini katmalarıdır. Bir diğer sebep ise, birlikte zaman içerisinde göçlerle çeşitlenen hammaddelerin sos çeşitlerine eklenmesi gösterilmektedir.

Çinliler soya sosunu 2000 yıldır kullanmaktayken, Hindistan’da yine uzun yıllardır birçok yemeğe bol baharatlı koyulaştırıcı soslar eklenmektedir. Ancak mutfağını tüm dünyaya bir değer olarak pazarlamayı başaran Fransızlar, soslarını bir sanat gibi sunabilmişlerdir. Bu sebeple genelde sos denilince akla ilk Fransız mutfağı gelmektedir.

Günümüzde teknoloji, gıda bilimi ve lojistiğin gelişmesi ile birlikte artık sosların büyük bir kısmı fabrikalarda üretilmekte ve tüketici için ulaşılması kolay olmaktadır.

Türk mutfağında sos olmadığı ileri sürülse de, bu doğru değildir. Sadece çok sayıda çorba ve yemeği koyulaştırmak için kullanılan yağda unun kavrulması ile elde edilen “meyane” bile bir sostur. Kaldı ki Türk mutfağında sos yok demek, birçok yemeğe ilave edilen salçalı sosların, fırın yemekleri için kullanılan yine salçalı, domatesli, baharatlı sosların yok sayılması anlamına gelir.

Bir yemeğin ana malzemelerine eşlik eden sıvılar tanımıyla bilinen soslar, et, sebze ve tahıl yemekleri için kullanılabilmektedir. Yemeğe damakta yoğun tat bırakması, yemeğe daha fazla  ve uzun süren lezzet katması, ana yemek malzemesinin kurumasını önlemesi, yemeğin iştah açıcı görünmesini sağlaması, dayanım süresini uzatması gibi sebeplerle katılmaktadır.

Soslar, birbirini tamamlayan tatların bir araya gelmesi ile elde edilebileceği gibi, kimi zaman da zıt tatların keyifli bir uyumu olarak da karşımıza çıkmaktadır. Sosların yapımında kullanılan malzeme çeşitliliği inanılmazdır. Tuz, şeker, un, süt, yoğurt, yağ, sebze, meyve, baharat, turşu, sirke, yumurta, kuruyemiş, kurumeyve, hardal gibi farklı soslar, hatta balık, sakatat…

Geçmişten gelen bilgilerle günümüz imkanlarını birleştiren sos yaratıcılarının ortaya koyduğu ilginç tariflere internet dünyasında bol miktarda rastlıyoruz. Arama motoruna sadece sos tarifi yazmanız bile karşınıza sınırsız sayıda sayfa çıkarmaktadır. Ancak siz kendi damak tadınıza ve el becerinize güveniyorsanız, basit bir makarna için bile mutfağınızda bulunan malzemelerle çok çeşitli soslar hazırlayabilir ve o basit makarnayı bir lezzet şölenine dönüştürebilirsiniz…

Kaynak:

https://www.almeri.com.tr/makale/soslarin-yapiminda-kullanilan-malzemeler-m15