Topuk Dikeni: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Topuk dikeni, kalsiyum birikintilerinin topuk kemiğinin plantar fasyaya bağlandığı yerde hareket kısıtlılığına neden olacak şekilde kemik çıkıntısı (yumru) ve kemik büyümesi oluşturmasıdır. Topuk dikeni, genellikle ayak bağlarında aşırı yüklenmeye bağlı oluşan stres sonucu meydana gelir. Topuk dikeninin ilk ve en erken belirtisi topukta meydana gelen ve akşama doğru daha da şiddetlenen ağrıdır. Sabahları ilk adımı atarken meydana gelen keskin bir ağrı da topuk dikeninin en karakteristik belirtisi olarak gösterilir.

Topuk Dikeni Nedir?

Topuk dikeni, obezite, düz taban ve topuk kemiğini ayak parmaklarındaki kemiklere (plantar fasya) bağlayan bağ iltihaplanması gibi nedenlerle ayak topuğunda kalsiyum birikmesine bağlı meydana gelen kemik çıkıntısı veya kemik büyümesidir. Dinlenme halindeyken sessiz kalan; ancak hareket edildiğinde kendini hissettiren ağrılarla belirti veren ve ağrının gün sonuna doğru şiddetini artırdığı ortopedik bir sorun olan topuk dikeni, günlük hayatta kişinin hareketlerini kısıtlayan bir sağlık sorunudur.

Topuk kısmında çivi ya da taş olduğu hissini veren topuk dikeninde yaygın görülen ilk belirti topukta meydana gelen ağrıdır. Bu ağrı genellikle gün sonuna doğru şiddetini artırır. Genellikle ayak bağlarına baskı yapılması ve kemiklerde oluşan stres ve zorlanma sonucu meydana gelen topuk dikeni, sert bir zeminde yalın ayak bir şekilde yürüme sonucunda da tetiklenir. Şiddetli bir ağrı yaşanmadığı sürece kişilerin fark etmediği topuk dikeni, erken teşhisle tedavyi mümkün kılan bir hastalıktır. Önemli olan, teşhis sonrası uygun tedavi yöntemi belirlenerek sürecin ilerlemesidir. 

İstirahat, buz kompresi, topuğu sabitleyici cihazlar, ağrı kesici kremler ve masaj, topuk dikenine iyi gelen yöntemler arasında sıralanabilir. Bu yöntemlerin doğru bir şekilde uygulanması, topuk dikeni şikayetlerinin hızlı bir şekilde azalmasını sağlar.

Topuk Dikeni Neden Olur?

Topuk dikenin nedeni derinin altında bulunan bağ doku olan fasyanın gerilmesi veya topuk kemiğini kaplayan zarın yırtılması ile oluşan iltihaptır. İltihaplanma ile artan kalsiyum birikintisi topuk dikeni olarak bilinen kemikli bir büyümeye neden olur. Ççok fazla hareket etmek ya da aşırı hareketsizlik, obezite, sert zeminde koşu yapma, ortopedik olmayan ayakkabı kullanımı, topuğa baskı uygulayan anormal yürüyüşler, düz taban veya yüksek kemerli ayağa sahip olmak ve uzun süreler ayakta durmak topuk dikeninin yaygın nedenleridir.

Topuk dikeni nedenleri şunlardır:

• Ayak kasları ve bağlarında gerginlik, zorlanma veya stres
• Sert zeminde yürüyüş veya koşu yapma
• Topuğa fazla baskı uygulatan anormal yürüyüşler
• Ortopedik ya da kemer desteği olmayan ayakkabı kullanımı
• Düz taban ya da yüksek kemerli ayağa sahip olma
• Çok sık parmak arası terlik kullanımı
• Gün içinde uzun süre ayakta durma
• Uzun süreler ayakta durma
• Plantar fasiit olarak bilinen topuk iltihaplanması
• Diyabet ve artrit gibi hastalıklar
• Obezite

Ayak kasları ve bağlarında gerginlik, zorlanma, stres

Ayak kaslarındaki bağlarda ve özellikle plantar fasyadaki gerginlik ve aşırı zorlanma topuk dikenine ve buna bağlı olarak şiddetli ağrılara sebep olabilir.

Sert zeminde yalın ayak yürümek

Sert yüzeylerde yürümek başta olmak üzere, koşmak veya atlamaktan kaynaklanan tekrarlayan zorlanma ve stres, topuk dikeninin yaygın bir nedenidir.

Ortopedik ya da kemer desteği olmayan ayakkabı kullanımı

Sert tabanlı bir ayakkabı tercih etmek, topuk kemiklerine zarar vererek topuk dikeni oluşumuna yol açabilir. Bu duruma örnek olarak kadınlarda babet, erkeklerde sert tabanlı kösele ayakkabılar verilebilir.

Egzersiz sırasında yanlış ayakkabı kullanımı

Egzersiz yaparken ayak bağları ve kasları zorlanır. Bu zorlanmanın üstüne yanlış ayakkabı kullanımı da eklenirse plantar fasya hasar alır ve topuk dikeni görülebilir.

Kilo alımı ve obezite

Fazla kilolar, topuk kemiğine çok fazla baskı uygular. Bu durum fibröz dokunun (plantar fasya) iltihaplanmasına yol açabilir ve beraberinde yoğun topuk ağrısı yaşatır.

Topukta meydana gelen yaralanmalar

Topukta, kemikte ve bağlarda meydana gelen yaralanmalar da topuk dikenini tetikleyen nedenler arasındadır.

Günün büyük bölümünü ayakta geçirmek 

Özellikle topuk bölgesine aniden yüklenme olduğunda veya uzun süre ayakta kalınması sonucu fasya adı verilen liflerde baskı oluşur ve topuk dikeni ortaya çıkar.

Topuk Dikeni Belirtileri Nelerdir?

Topuk dikeninin ilk ve en önemli belirtisi topukta ağrı görülmesidir. Özellikle sabah kalkınca ayak tabanı ağrısı ve topukta batma tarzında ağrı hissedilmesi, ve ayağın aşırı kullanımı sonrası gün sonunda topukta ağrıya neden olur. Bir diğer tipik belirtisi topuğun alt kısmında kemiksi bir çıkıntı meydana gelmesidir.

Topuk dikeni belirtileri şunları içerir:

• Sabah kalktıktan sonra ya da uzun dinlenme sonrası atılan ilk adımda şiddetli topuk ağrısı
• Ayağın topuğa yakın bölgesinde ağrı
• Topuğun alt kısmında veya arkasında küçük, kemiksi çıkıntı
• Topuk bölgesinde sıcaklık hissi
• Uzun yürüyüşler sonrası artan topuk ağrısı
• Topukta iltihaplanma
• Sinirlerin etkilendiği durumda uyuşma veya karıncalanma
• Egzersiz ve aktivite ile ağrıda artış
• Ağrıyla birlikte yürümenin zorlaşması

Topuk dikeni olup olmadığını nasıl anlarız?

Topuk dikeninin ilk ve en önemli belirtisi topukta ağrı görülmesidir. Topuk dikeni ağrısı iki şekilde ortaya çıkmaktadır. Birincisi sabah kalkınca ayak tabanı ağrısı ve topukta batma tarzında ağrı hissedilmesi, ikincisi ise ayağın aşırı kullanılması ile beraber gün sonunda topukta artan ağrıdır.

Topuk Dikeni Tanısı Nasıl Konulur?

Topuk dikeninin tanısında ortopedik muayene çok önemlidir. Devamlı ya da zaman zaman topukta oluşan ağrı sonucunda topuk dikeninden şüphelenilmesi durumunda mutlaka bir Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına danışılmalıdır. Genellikle hastanın şikayeti, muayene esnasında üstüne bastıktan sonra hastanın ayak topuğunda ağrı görülmesi ve topukta batma hissetmesi topuk dikeni ile ilgili fikir sahibi olunmasını sağlar. Bunlara ek olarak topuk dikeni röntgen görüntüsü, yani röntgen filmlerinde dikensi çıkıntıların olması teşhise kesinlik kazandırır. Nadiren bazı hastalardan ayak tabanı zarının topuk kemiğine yapıştığı yerdeki ödemi ya da var olabilecek yırtıkları görmek için MR da istenir. Ancak MR sıklıkla istenen bir tetkik değildir.  

Topuk Dikeni Tedavisi Nasıl Yapılır?

Topuk dikeni tedavisi için seçenekler arasında istirahat, egzersiz, kişiye özel ayak sabitleyici, antiinflamatuar ilaçlar ve kortizon enjeksiyonları yer alır. Bunlarla birlikte ağrısı kesici kremler ve masaj uygulamaları da topuk dikenine iyi gelen tedavi yöntemlerindendir. Bu tedavi yöntemleri başarısız olursa hastanın durumuna göre ameliyat gerekli olabilir.

Günde 4-5 sefer beş dakika boyunca ayak parmaklarını geriye doğru gerdirerek egzersiz yapmalı ve topuğa buzla masaj uygulanmalıdır.

Topuk dikenine iyi gelen tedavi yöntemleri aşağıdaki gibidir:

• Ağrıyı kötüleştiren aktiviteleri azaltmak için dinlenmek
• Buz paketleri ile kompres uygulamak
• Baldır ve plantar fasyayı geren esneme hareketleri uygulamak
• Kişiye özel topuk dikeni tabanlık ve ortez kullanmak
• Atel taktırmak
• Fizik tedavi
• Antiinflamatuar ilaçlar
• Kortizon enjeksiyonları
• Ağrı kesici kremler
• Masaj uygulamaları
• Topuk kısmı silikonlu terlikler
• Gerekirse ameliyat
• 
  

Topuk dikeninde iğne tedavisi nasıl uygulanır?

Birinci basamak tedaviden fayda görmeyen hastalara ikinci basamak tedavisinde yer alan topuk dikeni iğnesi uygulanır. Bu tedavide kortizon ve PRP olmak üzere iki farklı içerikle enjeksiyon yapılabilse de genellikle kortizon iğneleri kullanılır. İlk uygulama sonrasında ağrısı devam eden hastalara 10-15 gün sonra tekrar enjeksiyon yapılabilir. Ancak bu iğneler en fazla iki ya da üç kez tekrarlanır. Çünkü ilaca bağlı yan etkilerin yanı sıra kortizon, topuk dikeninde yırtıklara neden olabilir. Kortizondan fayda görmeyen hastalara PRP enjeksiyonu uygulanabilir. İğne tedavisi hastaları rahatlatırken, ağrıları uzun süre ortadan kaldırıp, tamamen de geçirebilir.

ESWT nedir?

İğne tedavisinden fayda görmeyen hastalara ESWT (Extracorporeal Shock Wave Therapy) tedavisi uygulanır. ESWT tedavisi şok dalgası, ses dalgası, halk arasında da “Topuk dikeni kırdırma ya da topuk dikeni kırma ” olarak da tabir edilen bir tedavi yöntemidir. Bu tedavideki hedef; topuk altında röntgen filminde görülen çıkıntıyı kırmak değil, yüksek enerjili ses dalgaları ile ayak tabanı zarının topuğa yapıştığı yerde iyileştirmeyi hızlandırmak için kontrollü bir zedelenme, yani mikro kanamalar yaratmaktır. 

Radyofrekans uygulaması nasıl yapılır?

Topuk dikeni tedavisinde kullanılan bir diğer tedavi yöntemi de radyofrekans uygulamasıdır. Bu uygulamada ses dalgaları ile o bölgedeki sinirleri hissizleştirmeye yönelik bir işlem yapılır. Daha büyük iğneler ile girilip, radyofrekans yöntemiyle kontrollü bir ısı yaratarak o bölgedeki duyu ve ağrı sinirleri hissizleştirilerek tedavi uygulanır.

Topuk dikeninin cerrahi tedavi yöntemi var mıdır?

Bütün bu tedavi yöntemlerinden fayda görmeyen hastalara topuk dikeni ameliyatı uygulanır. Bu ameliyatla taban zarının topuğa yapıştığı o bölge kesilerek gevşetilir ve hastanın rahatlaması sağlanır. Ancak cerrahi tedavi çok nadir olarak uygulanır.

Topuk Dikeni Nasıl Geçer?

Topuğun epsom tuzu ya da elma sirkesi içinde bekletilmesi, hindistan cevizi yağı ile ovalanması, balık yağı, omega-3 ve D vitamini içeren besin tüketimi ve takviye alımı topuk dikenini geçirmeye yardım eden doğal yöntemler arasında yer alırlar. 

Topuk dikenini geçirmeye yardım eden doğal yöntemler şunlardır:

• Buz kompresi uygulamak
• Ayağı epsom tuzu içerisinde bekletmek
• Topuğu su ile seyretilen elma sirkesi içine sokmak
• Hindistan cevizi yağı ile topuk masajı yapmak
• Omega-3, D vitamini, balık yağı ve magnezyum takviyesi almak
• Antiinflamatuar ilaçlar kullanmak
• Keten tohumu