Kötülük Problemi: Tanrı ile Kötülükler Arasında Mantıksal Bir Çelişki Var Mıdır? (2. sayfa)

Guest-F54F98451 · 2019-05-07T19:08:08.0000000+03:00

1. Giriş Kötülük problemi, tarihte ilk kez Epikür tarafından ortaya atılmıştır. Teist geleneğin Tanrısı mutlak iyi olma sıfatını taşır. Pek çok ateist düşünür, teist Tanrı lehine kötülük problemini kullanmıştır. Çağdaş din felsefesi literatüründe kötülük probleminde bir ayrıma gidilmiştir: Mantıksal kötülük problemi ve delilci kötülük problemi. Mantıksal kötülük problemi teistik Tanrı ile kötülükler arasında mantıksal bir çelişki olduğu iddiasındadır.¹ Delilci kötülük problemi Tanrı ve kötülükler arasında mantıksal bir çelişki olduğu iddiasında değildir. Sadece evrendeki kötülüklerin Tanrı’nın olmamasıyla daha makul bir şekilde açıklandığını söyler. Mantıksal çelişkiler din felsefesi literatürüne mutlak kudret paradoksu üzerinde tanınır. Bu problem savunucuları “Tanrı kaldırmayacağı bir büyüklükte taşı kaldırabilir mi?” diye sormuşlardır. Bu soruya Descartes gibi filozoflar Tanrı mantık yasaları dışındadır, bize mantıksız gelen şeyleri yaratabilir demiştir. Ancak teist filozoflar arasında genellikle Tanrı’nın mantık yasalarına dahil olduğu, sadece mantık dahilindeki şeyleri yaratabileceği görüşü hakimdir. Bu elbette Tanrı’nın her şeye gücü yetme sıfatına bir zarar vermez. Çünkü, Tanrı’nın her şeye gücü yetme sıfatı sadece mantık dahilindeki şeylere güç yetirmeyi kapsar.² Yazıya geçmeden önce konunun anlaşılması için bazı temel kavramları tanıtmak istiyorum. Kötülük problemi çerçevesinde çokça kullanılan iki kavramı vardır: Teodise ve savunma. Savunmalar Tanrı ile kötülükler arasında mantıksal bir çelişkiye karşı bir senaryo ortaya koymaktır. Mantıksal çelişkileri çözmek için senaryo kurmak yeterlidir. Bu yazı Alvin Plantinga’nın özgür irade savunusunu içerecek.³ Teodiseler ise Tanrı ile kötülükleri beraber açıklamaya Tanrı’nın kötülüklere neden izin verdiğini çözmeye yöneliktir. 2. Mantıksal Kötülük Problemi ve Mackie’nin Formülasyonu Giriş bölümünde mantıksal kötülük probleminin ne olduğundan bahsettim. Mantıksal kötülük problemi savunucuları mutlak iyi bir Tanrı ile kötülük arasında mantıksal bir çelişki olduğu iddiasındadırlar. Tıpkı hem evli hem de bekar bir insan olamayacağı gibi. Çünkü, bu mantık yasası olan çelişmezlik ilkesine aykırıdır. Tanrı hem var hem yok diyemeyeceğimiz için Tanrı'nın mantık yasaları dışındadır dememiz çok absürt kaçacaktır. Çağdaş literatürde Mackie bu problem üzerine kafa yormuştur. Mackie’nin formülasyonu şu şekildedir: 1. Tanrı; her şeye gücü yeten, her şeyi bilen ve mutlak iyidir. 2. Tanrı’nın her şeye gücü yetiyorsa kötülüğü yok edebilir. 3. Tanrı her şeyi biliyorsa kötülüğü bilir. 4. Tanrı mutlak iyiyse kötülüğü yok etmek ister. 5. Tanrı bu 3 sıfata sahipse kötülüğü yok etmelidir. 6. Kötülük vardır. Olması mantıksal bir zorunluluk gerektirmez. 7. Tanrı yoktur. Bu argümanı çürütmek için kötülük ve Tanrı’nın bir arada olabildiği hayali bir senaryo kurmak mantıksal kötülüğün olmadığını göstermek için yeterlidir. Birazdan değineceğim üzere Plantinga, konu üzerine özgür irade savunmasını mümkün dünyalara uygulayarak bu problemi çözmüştür. Bu konuda hem ateist hem de teist felsefeciler ortak bir görüşe sahiptirler. İlk 5 öncül teist Tanrı’nın sıfatlarını taşıdığı için itiraz edilemez. Elbette teizmin farklı versiyonları olsa da bunlar ciddiye alınmamaktır. Kutsal kitaplarda belirtildiği üzere İslam, Hristiyanlık ve Yahudilikte Tanrı her şeye gücü yeten, her şeyi bilen ve mutlak iyi bir varlıktır. Plantinga’nın özgür irade savunması 6. öncülün doğru olmadığını göstermeye çalışmaktadır. Argüman tümdengelimsel formatta kurulduğu için öncüllerden biri yanlış olduğunda 7. öncül de yanlışlanacaktır. 3. Plantinga’nın Özgür İrade Savunması Plantinga’nın savunusuna girmeden önce liberteryen özgür irade ve bağdaşırcı özgür irade farkını yapmak gerekiyor. Çünkü, Plantinga’nın savunusu liberteryen özgür irade için geçerlidir. Bağdaşırcı özgür iradeyi kabul ettiğimiz takdirde Tanrı’nın sürekli iyilik yapan özgür iradeli varlıklar yaratabileceğini kabul etmiş oluruz. Dolayısıyla Plantinga’nın savunusu bağdaşırcı özgür irade kabul edildiğinde çalışmayacaktır. Elbette bağdaşırcılığı özür irade savunmasına uygulamaya çalışanlar olmuştur fakat bu ayrı bir yazının konusudur. 3.1. Liberteryen ve Bağdaşırcı Özgür İrade Liberteryen özgür irade için şu koşullar gereklidir: a) Bağdaşmazcılık doğrudur. b) Kişinin düşünce ve eylemleri, ancak ve ancak, nihai olarak kendi iradesinin ve aklının ürünüyse özgür olabilir. c) Bir kişinin bir davranışından sorumlu olması için, eylem anında o davranışından başka bir davranışta bulunma yahut en azından o davranışı yapmama kabiliyetine de sahip olması gerekir. Liberteryen özgür irade savunucularının yukarıdaki 3 maddeyi kabul etmesi gerekir. Bağdaşırcılığa göre determinizm ve özgür irade birbirleriyle uyuşur ve özgür olmamız için eylemin kişiden kaynaklanması yeterlidir. Düşüncelerimiz, duygularımız, arzularımız gibi şeylerin bir araya geldiği bir fonksiyon (bu her ne kadar belirlenmiş olsa da) eylemlerimizi doğurur. Ancak eylemin kaynağı biz (beynimiz) olduğu için eylemimizin bir şeyin kuklasıymışçasına yaptığımız bir şey olduğunu söyleyemeyiz. 3.2. Mümkün Dünyalar Kavramı Mümkün dünyalar kavramı gerçekleşmesi mümkün olan durumları ifade eder. Örneğin benim 2 metre boyunda olduğum bir durum veya benim cadı olduğum bir durum mümkündür. Çünkü, 2 metre boyunda olmak ve cadı olmak mantıksal çelişki doğurmayan şeylerdir. Ancak benim hem bekar hem de evli olduğum bir mümkün dünya olamaz. Çünkü bu çelişmezlik ilkesine ters bir durumdur. Bunların yanı sıra bazı şeyler örneğin “2+2=4” olması gibi kurallar zorunlu olarak mümkün dünyalarda vardır. Buna ek olarak Tanrı da zorunlu varlık olduğu için bir mümkün dünyada varsa diğer mümkün dünyalarda da olması zorunlu olacaktır.⁴ 3.3. Plantinga’nın Argümanı Plantinga, Tanrı’nın özgür iradesiyle iyilik ve kötülük yapan varlıklar yaratmasının özgür iradesiz sürekli iyilik yapan varlıklar yaratmasından daha iyi olduğunu söyleyerek argümanını kurmaya başlar. ⁵ Mutlak iyi bir Tanrı yapabileceği en iyi şeyi gerçekleştirecektir. Eğer ki en iyi mümkün dünya yoksa (En iyi olduğu iddia edilen mümkün dünyaya her seferinde 1 iyi insan koyduğumuzda bu kavramı savunmak oldukça güçtür.) Tanrı alternatifler dünyalar arasından birini yaratacaktır. Ahlâki sorumluluk özgür iradeyi zorunlu kılar. İyi şeyleri ahlâki sorumluluğu olmayan şekilde seçmektense, ahlâki bir biçimde seçmek elbette daha iyidir. Plantinga özgür irade hakkında şunları söyler: “Önemli ölçüde özgür olan (ve kötü eylemlerden daha çok iyilerini özgürce icra eden) yaratıklar bulunduran bir dünya, başka herşey eşit olduğunda, hiçbir özgür varlık bulundurmayan bir dünyadan daha değerlidir. Şimdi Tanrı özgür yaratıklar yaratabilir, fakat onların sadece doğru olanı yapmalarına neden olamaz veya karar veremez. Zira eğer öyle yaparsa, o zaman herşeye rağmen onlar önemli ölçüde özgür değillerdir; doğru olanı özgürce yapamazlar. O halde, ahlâki kötülük yapabilen yaratıklar yaratmalıdır ve O bu yaratıklara hem kötülük yapma özgürlüğü verirken hem de aynı zamanda onların böyle yapmasına engel olamaz. Yeterince üzücü bir biçimde, sonuçta ortaya çıktığı üzere, Tanrı’nın yarattığı özgür yaratıklardan bazıları özgürlüklerini kullanırken yanlış yola sapmışlardır, ahlâki kötülüğün kaynağı budur. Ne var ki özgür yaratıkların bazen yanlış yola sapması olgusu, ne Tanrı’nın herşeye gücü yetmesine ne de O’nun iyiliğine karşı sayılır; zira O ahlâki kötülüğün meydana gelişini ancak ahlâki iyilik imkânını da ortadan kaldırarak engelleyebilirdi.” ⁶ Bu yanıt ahlâki kötülükler için geçerlidir. Plantinga doğal kötülüklere karşı şöyle bir argüman kurar: “Cinler, özgür iradeleriyle doğuştan gelen hastalıklara, olan doğal afetlere vs. sebep olmaktadır. Yani, bizlerin doğal kötülük dediği şeyler de aslında cinlerin ahlâki kötülüklerdir.” ⁷ Plantinga, burada doğal kötülüklerin cinler tarafından meydana geldiğine inanmamakta. Tanrı ile kötülükler arasında mantıksal bir çelişki olmadığını göstermek için Tanrı ve kötülükleri bir arada hayal edebilmek yeterlidir. Plantinga da bunu yapmakta sadece. Mackie, Plantinga’nın liberteryen özgür iradeyi kabul ettiğini es geçerek Plantinga’ya Tanrı’nın neden özgür iradeli sürekli iyilik yapan varlıklar yaratmadığını sorar. Fakat Plantinga’nın argümanı zaten Tanrı’nın sürekli, özgürce iyilik yapan varlıkların yaratılmasının mümkün olmadığına dayanır. ⁸ Tanrı bizlere özgür irade verip aynı zamanda nasıl seçimlerde bulanacağımızı belirleyemez. Zira bu liberteryen özgür iradenin a maddesindeki tanımını çiğnemek olur. Yani mantıken mümkün dünyalardan bazılarını yaratmak, yaratılan varlıklar da özgür irade olduğu durumda, Tanrı için mümkün değildir. Bunu örnek verecek olursak: Ben karşımda duran çocuğa yumruk atabilirim veya çocuktan uzaklaşabilirim. Benim karşımda duran çocuğa yumruk atmam veya uzaklaşmam mantıksal olarak mümkündür. Fakat ben iki durumu aynı anda gerçekleştiremem. Çocuğa ya yumruk atacağım ya da oradan uzaklaşacağım. Tanrı bu durumda benim özgür iradem arasında seçime zorlayamayacaktır. (Çünkü a şıkkı gereği bağdaşmazcılığın doğru olduğunu kabul ediyoruz.) Konunun esas odaklandığı yerler alakası olmasa da şunu belirteyim: Tanrı burada eylemi gerçekleştirmeme engel olabilir bu onun için mümkündür. Yani Tanrı’nın benim seçimlerime karışması mümkün olmasa da eylemlerimi fiile dökmemi engelleyebilir. Tabii ki bu Plantinga’nın savunusunu zedelemez. Çünkü, kötülüğü seçmekte kötülüktür. Buna aşağıda biraz daha detaylı değineceğim. Sonuç olarak Tanrı bunu engelleyemez. Çünkü, böyle bir şeyi yapmak onun için mümkün değildir. 4. Plantinga’nın Argümanı Ahlâki Kötülükleri Çözer Mi? Plantinga’nın argümanı Tanrı ile kötülükler arasında mantıksal bir çelişkinin olmadığını açıkça gösterebilmektedir. Peki kötülükler özgür iradenin zorunlu sonucuysa bu onları delilci kötülük probleminde tartışmamız gerektiğini mi gösterir? İlk bakışta böyle gösterse de aslında böyle değildir. Her ne kadar kötülükler özgür irademizin sonucu olsa da Tanrı’nın verdiği özgür irade sadece kötülükleri seçmemizi mümkün hale getirir. Tanrı kötülüğü seçmemizi engelleyemese de kötülükler olmak zorunda değildir. Kişi kötülüğü seçtiği anda Tanrı müdahale edip kötülüğü faaliyete geçirmesini engelleyebilir. Tanrı ile kötülükler arasında mantıksal bir çelişki olduğunu savunmuyorum. Zira kötülüğü seçmekte başlı başına kötülüktür. Benim eleştirdiğim nokta ahlâki kötülüklerin özgür irade ile çözüldüğünü söyleyenlere yöneliktir. Plantinga’nın argümanı mantıksal çelişki sorununu ortadan kaldırsa da ahlâki kötülüklerin delilci kötülük problemi kapsamında tartışılmasına engel değildir. Teistler ahlâki kötülükler için de teodiseler geliştirmeli, delilci kötülük problemi kapsamında çözmeye çalışmaları gerekmektedir. Plantinga’nın savunusu da teodise haline getirilmiştir ve bu teodiseye göre bir miktar ahlâki kötülüklerin olması normaldir. Fakat bu ahlâki kötülükleri tamamen çözemez. 5. Bazı İtirazların Değerlendirilmesi Plantinga’nın argümanın başarılı olduğuna dair ateist ve teistler arasında ortak görüş vardır. Akademiden bihaber kişiler için ufak itirazları da değinelim. Bazıları özgür irademizin olmadığını söyleyip Plantinga’nın argümanının başarısız olduğunu iddia edecektir. Burada yapılan hata şudur: Plantinga’nın argümanı mantıksal çelişkiyi çözmeye çalışmakta. Tanrı ile kötülükleri bir arada hayal edebiliyorsak mantıksal çelişki olmadığını göstermiş oluruz. Dolayısıyla özgür irademizin olup olmaması önem arz etmeyecektir. Bir diğer itiraz ise Tanrı’nın bizlere az iyi, iyi ve çok iyi arasında seçim yapmayı sağlayan özgür irade vermesinin mümkün olduğunu dolayısıyla kötülüğün gereksiz olduğunu savunurlar. Bu itiraz diğerine göre daha ciddiye alınır bir itirazdır. Buradaki sıkıntı şudur: Bazı iyiliklerin hiçbir derecesi olmayacaktır. Örneğin ya tecavüz edersin ya da etmezsin. Tecavüz etmemek tecavüz etmekten iyidir. Tecavüz etmek ise ahlaki kötüdür. Üçüncü bir olanak hali gözükmüyor bu durumda. Tanrıyı kabul etmek iyidir Tanrıyı reddetmek kötüdür. Tanrı özgür iradeyi verdiğinde insanların Tanrıyı reddetmesini de mümkün kılacaktır. 6. Sonuç Yazı bir nevi Plantinga’nın özgür irade savunusu değerlendirme oldu. Benim kanaatime göre Plantinga’nın savunusu liberteryen özgür irade savunucusu için mantıksal kötülük sorununu çözmüştür. Çoğu ateist filozofta böyle düşünmektedir. Yazının başında belirtildiği gibi bu savunu kötülüklerin neden var olduklarını açıklayamaz. Plantinga’nın savunusu teodise haline getirilirse-bunu yapanlar filozoflar vardır- kötülüklerin neden var olduklarına karşı açıklama sunabilirler. Benim bu yazıda göstermek istediğim liberteryen özgür iradeyi kabul eden bir kişi için mantıksal kötülük probleminin savunulabilir olmayacağıydı. Elbette tartışılması gereken çok daha detaylı yerler olsa da ben bu problemi anlaşılır ve genel hatlarıyla aktardığımı düşünmekteyim. Dipnot: 1. Mantıksal çelişkiler tanımı gereği kendisini dışlayan şeylerdir. Örneğin 4 köşeli üçgen mantıksal bir çelişki doğurur. Çünkü, üçgen tanımı gereği 3 kenarlı olmayı içerir. Burada basit bir mantık yasası olan çelişmezlik ilkesine ters bir durum vardır. Çelişmezlik ilkesine bir şey aynı anda hem kendisi hem de kendisinden başka bir şey olamaz. Hem evli hem de bekar bir adam mantıksal bir çelişki doğuracaktır. 2. Bkz. Thomas Aquinas, Summa Theologica 3. Bkz. Plantinga, God Freedom and Evil 4. Alvin Plantinga, “Is Theism Really A Miracle?”, Faith and Philosophy, C. 3, No:2, Nisan 1986. 5. Plantinga, God, Freedom and Evil, s, 30. 6. Plantinga, God Freedom and Evil, s. 30. (Plantinga’nın eserinden alıntılanan bu pasajın çevirisi, Cafer Sadık Yaran’ın Kötülük ve Teodise adlı eserinden alıntılanmıştır. s. 45.) 7. Plantinga, God, Freedom and Evil, s. 58; God, Evil and the Metaphysics of Freedom, s. 107-108 8. Plantinga, God, Freedom and Evil, s. 45 Sırasıyla şu videoları da izleyebilirsiniz: $.getJSON("https://gdata.youtube.com/feeds/api/videos/g9I-yTZV_70?v=2&alt=jsonc&callback=?", function(json){$("#ytbaslik_g9I-yTZV_70_138197351").html(json.data.title);$("#ytsure_g9I-yTZV_70_138197351").html(sToMinutes(json.data.duration));}); $.getJSON("https://gdata.youtube.com/feeds/api/videos/orHMT-sHwxI?v=2&alt=jsonc&callback=?", function(json){$("#ytbaslik_orHMT-sHwxI_138197351").html(json.data.title);$("#ytsure_orHMT-sHwxI_138197351").html(sToMinutes(json.data.duration));});

Sıcak Fırsatlarda Tıklananlar

Editörün Seçtiği Fırsatlar

Samsung Galaxy S25: Yapay Zeka Parmaklarınızın Ucunda https://amzn.to/40CnvTY

JACK WOLFSKIN KARIBA 0.5 TERMOS : Amazon.com.tr: Spor ve Outdoor https://www.amazon.com.tr/dp/B085PK37NB 2 yıl önce paylaşıldı

Dove Beauty Cream Bar Katı Güzellik Sabunu Original Nemledirici Etkili, 90 g : Amazon.com.tr: Kişisel Bakım ve Kozmetik https://www.amazon.com.tr/dp/B0B34VTFR5 2 yıl önce paylaşıldı

Daha Fazla

Bu Konudaki Kullanıcılar: Daha Az

2 Misafir - 2 Masaüstü

5 sn

55
Cevap

3
Favori

2.043
Tıklama

Daha Fazla
İstatistik

Konu İstatistikleri Yükleniyor

Konuya Özel

3 oy

Öne Çıkar

Cevapla

Sayfa:

önceki 1 2 3

Giriş

Mesaj

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Asus gl702

kullanıcısına yanıt

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Communist

kullanıcısına yanıt

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Asus gl702

kullanıcısına yanıt

HADO77

Yarbay

5876 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Communist

kullanıcısına yanıt

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Asus gl702

kullanıcısına yanıt

Guest-F54F98451

Yüzbaşı

807 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Communist

kullanıcısına yanıt

HADO77

Yarbay

5876 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

İnsanlara basitçe ve dürüstçe yaklaşın.

Basit daha basit en basit. Hatta abdulbasıt olarak.

Kişi dnasal kod gereği türediği an karşısındakinin kendisini doğuran yani tabir gereği annesi olduğunu anlar. Kadın çocuğu emzirdiğinde bunun eşi dediği kişi de olduğunu bilir kendisi olduğunu da bunu kabul etmezse daha büyük tanım sorunları çıkar.

Şimdi ben ilahın elçisiyim ve dedim ki annenle cinsi munasebet kurma. Bunu meydanda söylesen ya gülerler ya döverler.

Bu dünyanın en basit şeyidir. Yani bunu yapamayacak adama namazı orucu zekatı emretmek yanlıştır hamakattır.

Bunu bile yapamayacak halde olan kişinin yaratıcı karşısındaki durumu muallaktır.

.......

Boşlukta bir söz ver. Bu konu bile olamaz benimle alay mı ediyorsun de veyahut muhakkak ki sen şeytansın beni hem kandırıp hem de yoldan çıkaracaksın veya muhakkak ki sen azgın bir kimsesi de hayrı değil şerri talep ediyorsun.

El cevap.

Basitçe ve dürüstçe sen bu işi bile yapamayacak aciz iradesiz nefsini ilah etmiş hevanı aynı kefeye koymuş ve asırlardır bunu ispatlamış bir kimsesin.

Basitçe ve dürüstçe karşındakini tanımak ondan olası taleplerini sınırlandırır. Yani karşındakine zul etmezsin ve onun halini ona anlatırsın. Senden koca ilah değil ben dahi bir şey istemiyorum dersin.

......

İnsanın bunu başaramadığını gördüğünüz an pek az olan düşüncenizi biraz çoğaltıp düşünmeye başlarsınız.

Yani insan sizi şaşırtmaması gereken bir varlık olarak verdiği sözlerin basitliğine ve iddiasına rağmen bunu ilaha karşı vermiş gibi bir halle karşılaşmıştır.

Yani ilah annenle kızkardeşin ile evlenemezsin derken seni tanımış demek ki demelisin.

Namaz oruç zekat insana ödenebilir şeyler iken neden ödenip de baki bir sermayeye dönüşüp cennete sebebiyet vermiyoru anlamak lazım.

........

Yaratıcıya atfettiğiniz şey alay edercesine komik durmuş iken karşınızda aşılması mümkün olmayan bir dağa mı dönüştü? İşte bu esnada aranan tecelli in yaptığınız şeylere karşılık olması bakımından kötülüğün anlamı üzerine çok deruni bir düşünüş sebeb olması gerekir.

Basitçe ve dürüstçe insanı uyarmak elçiliktir. Bu durumu çarpıtmak ise ilaha iftiraya kadar gider ki ilaha iftira atan felah bulamaz.

< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi HADO77 -- 7 Mayıs 2019; 22:28:15 >
< Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >

Sayfa:

önceki 1 2 3

Ip işlemleri

Bu mesaj IP'si ile atılan mesajları ara Bu kullanıcının son IP'si ile atılan mesajları ara Bu mesaj IP'si ile kullanıcı ara Bu kullanıcının son IP'si ile kullanıcı ara

KAPAT X

%40
Kazan

%2,8
Kazan

%6,5
Kazan

%25
Kazan

%1,6
Kazan

%3,2
Kazan

%5,5
Kazan

%3,2
Kazan

%5
Kazan

%3,2
Kazan

%5
Kazan

%2
Kazan

Alışveriş Yaptıkça Para Kazan Harekete Geç »