Şimdi Ara

■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■ (71. sayfa)

Daha Fazla
Bu Konudaki Kullanıcılar: Daha Az
2 Misafir - 2 Masaüstü
5 sn
1.563
Cevap
37
Favori
66.527
Tıklama
Daha Fazla
İstatistik
  • Konu İstatistikleri Yükleniyor
0 oy
Öne Çıkar
Sayfa: önceki 6970717273
Sayfaya Git
Git
sonraki
Giriş
Mesaj
  • quote:

    Orijinalden alıntı: skid_row

    TCK 134. Md :) açık ve net olarak Özel Hayat tanımını içeriyor, umuma açık bir yer olan sokakların özel hayat olup olmadığı aşikar. Yine de bu konuyu uzmanlar yorumlasın derim, insanları yanlış yönlendirmeyelim.
    Diğer taraftan yasalar ile korunmasa bile fotoğrafının çekilmesini istememek her insanın hakkı. Dolayısı ile istemeyen veya tepki gösteren insanların fotoğraflarını yayınlamamak yerinde olur.

    sokaklar uçaklar otobusler isterse uzayda olsun kişinin fotosu kişisel hiçbir sebeple çekilemez. (izinsiz) Çekmek ayrı suç yayınlamak ayrı suç. Uzmanlar zaten cevaplamış biraz araştırırsanız görürsünüz

    bu eylemi gerçekleştiren kişi tarafından sizin görüntülerinizin hukuka aykırı biçimde kullanılması halinde eylemi gerçekleştiren kişinin cezai bir sorumluluğu doğabilecektir.
    Özel hayatın gizliliğini ihlal

    MADDE 134. - (1) Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal eden kimse, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Gizliliğin görüntü veya seslerin kayda alınması suretiyle ihlal edilmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.

    (2) Kişilerin özel hayatına ilişkin görüntü veya sesleri ifşa eden kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiilin basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır.
    Kişilerin huzur ve sükununu bozma
    MADDE 123. - (1) Sırf huzur ve sükûnunu bozmak maksadıyla bir kimseye ısrarla; telefon edilmesi, gürültü yapılması ya da aynı maksatla hukuka aykırı başka bir davranışta bulunulması halinde, mağdurun şikayeti üzerine faile üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.


    Kişisel verilerin kaydedilmesi
    MADDE 135. - (1) Hukuka aykırı olarak kişisel verileri kaydeden kimseye altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.

    (2) Kişilerin siyasi, felsefi veya dini görüşlerine, ırki kökenlerine; hukuka aykırı olarak ahlaki eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya sendikal bağlantılarına ilişkin bilgileri kişisel veri olarak kaydeden kimse, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.

    Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme
    MADDE 136. - (1) Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

    http://www.hukuki.net/showthread.php?23319-izinsiz-fotograf-cekimi


    quote:

    Orijinalden alıntı: First_Person

    Her ATM'de, her AVM'de, süpermarkette video kaydımız yok mu sanki? O ne pek iyi, onay soruyorlar mı bize, kadın pedi alan var, condom alan var. Abisinden gizli sinemaya gelen var, her şey kayıt altında. "Abisi onu görmez, kimseye vermiyorlar" di mi? Ya abisi güvenlikte çalışan adamın kankası ise ne olacak, "kardeşini bizim avm'de bir oğlanla sinemada gördüm kameradan" demeyecek mi? Kızın özel hayatı ne oldu?




    Süpermarket senin video kaydını internette paylaşırsa o zaman özel hayatı ihlale giriyor...

    (2) Kişilerin özel hayatına ilişkin görüntü veya sesleri ifşa eden kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiilin basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır.




  • kendi fotoğrafının çekilmesini sevmeyen ve bu sebeple sokak fotoğrafına çok eleştirel yaklaşan kişiler genellikle kendiyle barışık olmayan kişiler oluyor

    şimdi fotoğrafı bir estetik açıdan yorumlamak var. bir de "neyin fotoğrafını çekmiş" diye pragmatik bir açıdan yorumlamak var. örnekleyelim;

    örnek 1;

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
    Christmas Market by Tiến Vũ, on Flickr

    1.Yorum: Gece ışıklarında kalabalık bir caddede kalabalıktan ayrılan bir subje, kendi ışık kaynağıyla, doğal bir halde çevresinden koparmadan resmedilmiş. Karenin renkleri güzel, kare estetik sayılabilir.
    2.Yorum: Gitmiş elin kadınını çekmiş.

    örnek 2;

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
    Billet Wharf, Boxing Day 2014 by S P Collins, on Flickr

    1.Yorum: Öndeki ve arkadaki subjelerin maskelerinden arındıkları ve en doğal insani tepkilerini verdikleri çok güzel bir enstantane yakalanmış. İnsanın baktıkça onlar gibi gülesi geliyor.
    2.Yorum: Yaşlı kadın fotoğrafı niye çekiyon? Kadının dişleri mişleri ortalıkta

    örnek 3;

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
    Untitled by emrecift, on Flickr

    1.Yorum: Subjenin düşüncelere daldığı bir an yumuşak bir ışık ve sinematik bir sunumla resmedilmiş.
    2.Yorum: Yaşlı adam bi deri bi kemik. Ne özelliği var bu resmin

    örnek 4;

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
    Untitled by Tatsuo Suzuki, on Flickr

    1.Yorum: Işıklar, gölgeler ve yansımalar karede farklı katmanların oluşmasına sebep olmuş. Farklı katmanlar iç içe geçerek tek bir düzlemde birleşmişler gibi.
    2.Yorum: Yarım yamalak neyi çekmiş belli değil, sağda adam kafası var

    örnek 5;

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
    **** by Rudy Boyer, on Flickr

    1.Yorum: Soğuk ve sıcak renkler bir araya gelmiş, ters ışık, siluet ve dumanlar güzel bir sahne oluşturmuş
    2.Yorum: Kız bisiklete biniyo işte




    2. yorumları kendine daha yakın bulan kişiler fotoğrafla ilgilenmeyi direkt bırakabilir

    Sokak fotoğrafının olayı Ahmet'i Mehmet'i, elin adamını kadınını çekmek değildir. İnsanlar ve içinde bulundukları ortamlardan anlam ifade eden sahneler oluşturmak ve bunları sunmaktır.

    Türk filmlerinde/dizilerinde sokakta geçen sahnelerde arka planlarda rasgele bulunan ve çıkan insanların mahremiyetleri için de TV kanallarına mail atıyor musunuz?

    Bir manzara fotoğrafı çektiğinizde içinde sağda-solda insanlar olduğunda yanlarına gidip "merhaba fotoğrafımda çıktınız hakkınızı helal edin" diyor musunuz?

    Bir kedinin fotoğrafını çektiğinizde o kediden helallik istiyor musunuz?

    Bir mimari yapıyı çektiğinizde gidip o yapının ustasından veya sahibinden olur alıyor musunuz?

    Haftasonu gezmeye çıktığınızda kalabalık yerlerde yüzünüzü yüzlerce kişi görüyor, ay mahremiyetim gitti diye korkuyor musunuz?

    Mahremiyete bu kadar önem veriyorsanız, cep telefonu numaranızı pazarlayabilecek yerlere vermemeye, tarayıcınızda cookie tutmamaya, web aktivitenizin takip edilmesini engellemeye, facebook vs. gibi sosyal mecralara özel bilgiler girmemeye vs. özen gösteriyor musunuz? Mahremiyeti korumak "facebook'a pek bişey girmiyom" demekle olur mu, bu biraz yüzeysel kalmaz mı?

    alın size farklı bir bakış açısı.



    < Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi Ed - -- 18 Nisan 2015; 3:25:51 >




  • :) o bilgiler gorus bana gore sana gore vs(zaten okumustum). Konuyu internetten elemine edilmis basliklardan alintilar yaparak degil, bir uzmana gidip danismanin daha dogru bir elyem olacagini "n" defa belirtmemin nedeni bu konuda kimseyi yanlis yonlendirmememiz.Yasal metinler olay ile birleserek yorumlarinir. "bu yasaktir nokta" gibi yaklasimlar ile insanlari ancak bu isten soguturuz baska bir sey olmaz. Ha tabi :) bu sizin isinize gelebilir, akademik noktadan bakinca tabi ki(saka saka:))
    Bir de size ozel bir soru sormak istiyorum, siz akademik kariyere tam da bu alanda sahipsiniz, basliga dahil olusunuz agir bir elestirisel cumle ile olmustu fakat arkadaslar :) bu fotograflar suc teskil ediyor demediniz. Bu balsiga ilgi duymaniz sokak fotografciligina ilgi duymanizdan kaynaklaniyor sanirim. Bu varsayimlarima dayanarak; sokak fotografciligi savundugunuz kanun metni ile surdurulebilir, var olabilir mi?

    @Ed - arkadasimizin belirttigi uzere eylemin dogurdugu netice yoruma acik, kisiye gore degiskendir. Bu bakimdan kisi gorur ve kullanamazsin derse, fotograf silinir olur biter.
    @ValarMorghulis 'in de belirttigi uzere konu ile alakadar yargitay kararlari var, fakat hepsinde de izinsiz dergi ve reklmalarda fotograflarin kullanimindan kaynakli taleplerden olusmus sonuclar var.

    @bersis576 evet internet sonsuz bir network fakat insanlar bunu kotuye kullanabiliyor. Biz de belirttiginiz uzere araci oluyoruz.
    Tipki evinizdeki bicak, dogalgaz, elektrik, yedigimiz ve %100 kansorejen iceren gidalar, silahlar vs kullanilabildigi gibi. Bunlari uretenler ve kullandirtanlar da o zaman suca aracilik etmis olmuyor mu?
    Uzatmadan her eylem ve her esya aractir, bildiginiz gibi bunu nasil kullanacaginiz size kalmistir. Orf ve adetler demissiniz mesela:) hangi orf ve adetler surekli gunumuz sartlarina ihtiyaclarina gore sekillenen orf ve adetler mi:)..ihtimaller uzerine dusunursek su an aldiginiz nefes bile sizi oldurebilir:) yani ihtimaler boyle konular yerine daha hayati konular ile alakadar goz onunde tutulmali diye dusunuyorum.
    Iciniz rahat olsun:) bana zarar verecek bir sey yapmadiniz cunku ben yanlis bir sey yapmadim.
    Bu fotogoraf karesinin hikayesini anlatim size;
    Istiklalde aksam yururken bu hanimefendiyi gordum boyle biraz dusunceliydi o an degisik geldi kaotik bir ortam var insanlar saga sola kosturuyor bildiginiz istiklal binlerce hayat binlerce hikaye, bu hanimin durumu beni etkiledi epey de yakin mesafeden cektim zaten kendisi de o sirada kafasini bsna dogru kaldirdi ve olumsuz bir tepki de vermedi yoluna devam etti. Bunun gibi birkac defa cekme diyen veya yuzunu kapatmak icin elini kaldiran insanlar da fotografladim. Her bir tanesini aninda sildim:) ha ayri insanlarin haberi olmadan da cekilenler olmustur ve vardir, nitekim bunlarda da ozel hayatin ihlaline:), etik olarak uygunsuz, aile yapisina uygun olmayacak, kucuk dusurucu vs fotograflar cekmedim ki siz soyleyene kadar aklimin ucundan bile gecmedi:). Usenmedim galerime baktim tebrik ve begeni disinda insanlara da kotu yorum yapilmis tek bir an bile yok. Cevremden veya herhangi bir forumdan da ayni durum soz konusu idi taa ki siz bunu sorana kadar. Hal boyle olunca x kanun z maddesi boyle diyor diyip kimse sokak fotografi cekmesin mi? O zaman arkadaslar profesyonel fotograf makineleri fotograf egitimi olanlar disinda kimseye satilmasin veya ruhsatlandirilirsin belli bir teknik ozelligin uzerindeki ekipmanlara silah gibi muamele edilsin:), cep telefonlarinda 10mp ustu kameralar yasaklansin, roportajlar sokakta yapilmasin vs vs vs



    < Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi skid_row -- 18 Nisan 2015; 10:17:18 >
    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >




  • First_Person kullanıcısına yanıt
    Ona kimse takilmaz cunku yapmaya mecbur herkes, alternatif yok:)
    Ortalikta gezen ve kakarakikiri gulunen videolarin cogu ya gizli kamera yada guvenlik kayitlari:) ama gulmek de ihtiyac o da olabilir(!)
    Sonucta sokakta fotograf ceken rahatsiz tipler(!) Gibi itici degil gulelim diye yapilmis.

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • quote:

    Orijinalden alıntı: skid_row

    :) o bilgiler gorus bana gore sana gore vs(zaten okumustum). Konuyu internetten elemine edilmis basliklardan alintilar yaparak degil, bir uzmana gidip danismanin daha dogru bir elyem olacagini "n" defa belirtmemin nedeni bu konuda kimseyi yanlis yonlendirmememiz.Yasal metinler olay ile birleserek yorumlarinir. "bu yasaktir nokta" gibi yaklasimlar ile insanlari ancak bu isten soguturuz baska bir sey olmaz. Ha tabi :) bu sizin isinize gelebilir, akademik noktadan bakinca tabi ki(saka saka:))
    Bir de size ozel bir soru sormak istiyorum, siz akademik kariyere tam da bu alanda sahipsiniz, basliga dahil olusunuz agir bir elestirisel cumle ile olmustu fakat arkadaslar :) bu fotograflar suc teskil ediyor demediniz. Bu balsiga ilgi duymaniz sokak fotografciligina ilgi duymanizdan kaynaklaniyor sanirim. Bu varsayimlarima dayanarak; sokak fotografciligi savundugunuz kanun metni ile surdurulebilir, var olabilir mi?

    @Ed - arkadasimizin belirttigi uzere eylemin dogurdugu netice yoruma acik, kisiye gore degiskendir. Bu bakimdan kisi gorur ve kullanamazsin derse, fotograf silinir olur biter.
    @ValarMorghulis 'in de belirttigi uzere konu ile alakadar yargitay kararlari var, fakat hepsinde de izinsiz dergi ve reklmalarda fotograflarin kullanimindan kaynakli taleplerden olusmus sonuclar var.

    @bersis576 evet internet sonsuz bir network fakat insanlar bunu kotuye kullanabiliyor. Biz de belirttiginiz uzere araci oluyoruz.
    Tipki evinizdeki bicak, dogalgaz, elektrik, yedigimiz ve %100 kansorejen iceren gidalar, silahlar vs kullanilabildigi gibi. Bunlari uretenler ve kullandirtanlar da o zaman suca aracilik etmis olmuyor mu?
    Uzatmadan her eylem ve her esya aractir, bildiginiz gibi bunu nasil kullanacaginiz size kalmistir. Orf ve adetler demissiniz mesela:) hangi orf ve adetler surekli gunumuz sartlarina ihtiyaclarina gore sekillenen orf ve adetler mi:)..ihtimaller uzerine dusunursek su an aldiginiz nefes bile sizi oldurebilir:) yani ihtimaler boyle konular yerine daha hayati konular ile alakadar goz onunde tutulmali diye dusunuyorum.
    Iciniz rahat olsun:) bana zarar verecek bir sey yapmadiniz cunku ben yanlis bir sey yapmadim.
    Bu fotogoraf karesinin hikayesini anlatim size;
    Istiklalde aksam yururken bu hanimefendiyi gordum boyle biraz dusunceliydi o an degisik geldi kaotik bir ortam var insanlar saga sola kosturuyor bildiginiz istiklal binlerce hayat binlerce hikaye, bu hanimin durumu beni etkiledi epey de yakin mesafeden cektim zaten kendisi de o sirada kafasini bsna dogru kaldirdi ve olumsuz bir tepki de vermedi yoluna devam etti. Bunun gibi birkac defa cekme diyen veya yuzunu kapatmak icin elini kaldiran insanlar da fotografladim. Her bir tanesini aninda sildim:) ha ayri insanlarin haberi olmadan da cekilenler olmustur ve vardir, nitekim bunlarda da ozel hayatin ihlaline:), etik olarak uygunsuz, aile yapisina uygun olmayacak, kucuk dusurucu vs fotograflar cekmedim ki siz soyleyene kadar aklimin ucundan bile gecmedi:). Usenmedim galerime baktim tebrik ve begeni disinda insanlara da kotu yorum yapilmis tek bir an bile yok. Cevremden veya herhangi bir forumdan da ayni durum soz konusu idi taa ki siz bunu sorana kadar. Hal boyle olunca x kanun z maddesi boyle diyor diyip kimse sokak fotografi cekmesin mi? O zaman arkadaslar profesyonel fotograf makineleri fotograf egitimi olanlar disinda kimseye satilmasin veya ruhsatlandirilirsin belli bir teknik ozelligin uzerindeki ekipmanlara silah gibi muamele edilsin:), cep telefonlarinda 10mp ustu kameralar yasaklansin, roportajlar sokakta yapilmasin vs vs vs


    hyr sokak fotoğrafçılıgına özel bir ilgi duymuyorum daha çok studyo fotoğrafçılığı biraz doğa ve insan genel olarak ilgi alanım (portre , nü vs) Sokak fotoğrafçılığı için bol bol gezmek lazım ben iri ve tembel bir adam olduğum için bana biraz uzak İşim dolayısı ile 4 senedir falan elime almadım makinalarımı ama 2 ay sonra işi bırakıyorum biraz yan gelip yatıcam yoruldum sanırım tekrardan başlayabilirim.İst arkadaşlar varsa beraber de çıkabiliriz.Eleştrim sert değildi.Sert veya yanlış oldugunu düşünen olursa "yav he he" der geçer zaten sorun değil :) Bunun uzmanına gerek yok hocam en basit kursa bile gitsen sana izin almadan fotograf çekmemen gerektiğini söylerler.Birsürü av. arkadaşım var senin için sorarım ama ben cevabı biliyorum zaten.Kişilerin fotoğraflarını izinsiz ç-e-k-e-m-e-s-s-i-n :) Yani bu ne demek şimdi onu anlatayım

    Bunlar da izin almaya gerek yok

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■


     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■


    Bunlar da izin almak gerekli

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■


     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■



    Bunun tartışılacak bir yanı yok.Fotoğrafı çektikten sonra basit bir "kullanmak için izin verirmisiniz" sorusu yeterli... Çok zor birşey değil hocam izin almak bunu sokak fotoğrafçılığı ölüre falan getirmek anlamsız




  • Devian kullanıcısına yanıt
    benimkinde de pek cok insan vardi hepsi kaybolmus bir de keske dediginiz gibi olsa fotografinizi cektim demek de yetmiyor yayinlamak icin sozlesme zorunlu:) nese ama nolur bu konuyu uzatmayalim. Fotograf konusalim, be bilim sizin isiniz bitince burada pek cok arkadas var bulusur cikar gezer tozariz firsat oldukca:) nedir bu ya icim disim mevzuat oldu:)

    Elestiriniz konusunda anlam butunlugune burada herkes katiliyor, ama siz de kabul edin biraz sert oldu yahu:)

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • quote:

    Orijinalden alıntı: skid_row

    benimkinde de pek cok insan vardi hepsi kaybolmus bir de keske dediginiz gibi olsa fotografinizi cektim demek de yetmiyor yayinlamak icin sozlesme zorunlu:) nese ama nolur bu konuyu uzatmayalim. Fotograf konusalim, be bilim sizin isiniz bitince burada pek cok arkadas var bulusur cikar gezer tozariz firsat oldukca:) nedir bu ya icim disim mevzuat oldu:)

    Elestiriniz konusunda anlam butunlugune burada herkes katiliyor, ama siz de kabul edin biraz sert oldu yahu:)

    Tabiki eğer bir yarışmaya katılacaksan , medya da kullanacaksan vs sözleşme yapmak gerekli... Biz ödev için sokağa fotograf cekmeye cıktıgımızda ajans veya model ile anlaşırdık... 1 saat 100 tl atıyorum... O zaman sorun olmaz .. veya arkadaş bulacaksın ... Onuda yabancı gibi fotograflayabilirsin... Bende çok çektim izinsiz... Ama dogru olan o değil... Yapma ama bil Sert gelebilir doğrudur :)




  • Devian kullanıcısına yanıt

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • Bence de sorulmalı fotoğraf çekerken

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • malumatfuruş kullanıcısına yanıt
    tabi bir de kime sorulacağı seçilmeli dimi
  •  ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
  • skid_row kullanıcısına yanıt
    Tabii ki sonuç her zaman iyi olmayabilir

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • @Stainless..

    @malumatfuruş
    sen daima sonuca bakiyorsun zaten:)) var mi yenilikler? FF'ten sonra pek bir fotofraflarini goremedim, kendine mi sakliyorsun

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • skid_row kullanıcısına yanıt
    Açıkçası pek vakit ayıramıyorum ama havalar ısındıkça çok çalışıp tekrar forma girmeyi umuyorum

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • malumatfuruş kullanıcısına yanıt
    @Tirilye...
     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■ ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■ ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■ ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■




  •  ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
  •  ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
    Violin Recital by Bekir K, on Flickr



    < Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi barahirr -- 22 Nisan 2015; 15:03:34 >




  •  ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■
  • Telefonla çekip biraz kropladım malum optik zoom olmayınca. Siyah-beyaz filtrelerde de biraz cahilim ama umarım olmuştur.

    Bu arada dedemizden izin alamadım çünkü çok güzel uyuyordu uyandıramadım :D

     ■■■Sadece SOKAK Fotoğrafları Paylaşım Başlığı■■■



    < Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi VYC Majoris -- 30 Nisan 2015; 19:19:23 >
  • VYC Majoris kullanıcısına yanıt

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • 
Sayfa: önceki 6970717273
Sayfaya Git
Git
sonraki
- x
Bildirim
mesajınız kopyalandı (ctrl+v) yapıştırmak istediğiniz yere yapıştırabilirsiniz.