Tarihi uzay yolculuğunda Canan Dağdeviren'in buluşu uzaya çıktı

ABD'deki Massachusetts Institute of Technology'de (MIT) görev yapan Türk bilim insanı Doç. Dr. Canan Dağdeviren’in geliştirdiği giyilebilir ultrason cihazı uzaya çıktı. Elektronik sütyen şeklinde tasarlanan bu cihaz, meme kanserini erken teşhis etmeyi ve meme kanserine yakalanan kadınlarda verileri uzun süre analiz ederek tedaviyi mümkün kılmayı başarıyor. Dağdeviren, bu buluşu meme kanserinden hayatını kaybeden teyzesinin anısına geliştirdi.

Ayrıca Bkz.Dünyaca ünlü Türk bilim insanları ve çalışmaları

Meme kanseri teşhisinde mamografi yöntemi en yaygın yöntem olarak kullanılıyor. Etkili bir yöntem olmasına karşın kadınlar mamografi testinı sık sık yapamadığı için meme kanserinin erken teşhisi yapılamıyor. Yapılan araştırmalara göre kadınların yüzde 55’i iki mamografi arasında kansere yakalanıyor. Canan Dağdeviren’in elektronik sütyen projesinde ise kadınlar her gün ultrason taraması yapabiliyor. Erken teşhis imkanı sayesinde bu buluşun yılda 11 milyon kadının hayatını kurtarması bekleniyor.

Canan Dağdeviren, X hesabından yaptığı paylaşımda şu sözlere yer verdi:

"Tarihe not düşülsün: Bugün, 14 Nisan 2025. Atatürk Cumhuriyeti’nin herkes için eşit olan sisteminde eğitim alan bir birey olarak, yıllar önce üzerinde çalışmaya başladığım giyilebilir ultrason cihazımı uzaya gönderdim—tarihte ilk kez tamamı kadınlardan oluşan ilk uzay ekibi ile.Bu bir başlangıç. Sivas’tan yola çıkan dedelerimin ve nenelerimin, kimsesizlerin kimsesiydi cumhuriyet. İcat ettiğimiz teknolojiyi haksızlığa ve zulme uğrayan tüm canlılara armağan ediyorum; yalnız değilsiniz.Mücadeleniz, yıldızlar gibi ışık olmaya ve yol göstermeye devam edecek. Evet, İstikbal göklerdedir."

Amazon'un kurucusu Jeff Bezos'un sahibi olduğu uzay şirketi Blue Origin tarafından planlanan yolculukta; ABD’li şarkıcı Katy Perry, Jeff Bezos’un nişanlısı eski gazeteci Lauren Sanchez, gazeteci Gayle King, eski NASA rokat bilimcisi Aisha Bowe, bilim insanı Amanda Nguyen ve film yapımcısı Kerianne Flynn’den oluşan tamamı kadın ekip Teksas’tan uzaya çıktı ve geri döndü.

Doç. Dr. Canan Dağdeviren kimdir?

Doktora süresince fizik, elektronik, kimya, malzeme, mekanik ve tıp alanlarının kapsamına giren esnek ve katlanabilir, vücut içine ve deri üstüne giyilebilir elektronik aletler üzerine çalışmalar yaptı. Giyilebilir kalp pili, pilsiz çalışan kalp çipi, cilt kanseri testi, beyin iğnesi, sindirilebilir sensör bunlardan bazıları.

Şu an Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) Media Lab’da kendi laboratuvarını kuran ilk Türk bilim insanı olarak çalışmalarını sürdüren Dağdeviren’in Harvard Üniversitesi’nde genç akademi üyeliği bulunuyor. Dr. Dağdeviren geçmişteki çalışmalarıyla Forbes dergisinin “30 yaşından küçük 30 bilim insanı” listesine de girmişti. Gençlerin Nobel’i olarak bilinen Science & SciLifeLab ödülünü tıp alanında kazandı.

Canan Dağdeviren'in çığır açan buluşları neler?

1. PZT Tabanlı Esnek Kalp Pili (Flexible Piezoelectric Energy Harvester)

📌 Amaç:

• Kalp atışlarını elektrik enerjisine çevirerek kalp pilinin kendi enerjisini üretmesini sağlamak.

📐 Nasıl çalışır?

• PZT (Kurşun Zirkonat Titanyat) adı verilen piezoelektrik malzeme kullanılıyor.


• Bu malzeme, üzerine mekanik baskı uygulandığında elektrik üretme özelliğine sahiptir.


• Dağdeviren'in tasarladığı bu cihaz, kalbin atışıyla oluşan titreşimleri algılar ve elektrik enerjisine çevirir.


• Bu enerji kalp pili gibi implantlara güç sağlar.

🧠 Neden devrimsel?

• Kalp pili gibi cihazların pilleri genellikle 5-10 yılda bir değiştirilmek zorundadır. Bu da tekrar ameliyat anlamına gelir.


• Bu buluş sayesinde pil ömrü sınırsız hale gelebilir.

2. Giyilebilir & Esnek Biyosensörler (Conformable Sensor Technologies)

📌 Amaç:

• Vücutla tam uyumlu, cilt üzerine yapıştırılabilen sensörlerle sağlık verilerinin gerçek zamanlı olarak izlenmesi.

📐 Özellikler:

• Deri gibi kıvrımlı yüzeylere tam oturabilen, ultra ince ve esnek yapıda.


• Nabız, sıcaklık, ter içeriği gibi fizyolojik parametreleri algılayabiliyor.


• Kablosuz veri aktarımı yapabiliyor, yani telefon veya bilgisayara anlık veri gönderebiliyor.

🧠 Kullanım Alanları:

• Parkinson hastalığı: Titreşimleri hassas şekilde ölçerek tanı ve tedaviye destek olur.


• Kanser tedavisi: Vücuttaki tepkiyi ölçmek için kullanılabilir.


• Günlük sağlık takibi: Sporcular, yaşlılar, hatta bebeklerde kullanılabilir.

3. Akıllı İlaç Salımı Yapan Cihazlar

📌 Amaç:

• İlacın doğrudan hastalıklı bölgeye (örneğin kanserli dokuya) verilmesini sağlayan, kontrol edilebilir sistemler geliştirmek.

📐 Nasıl çalışır?

• İmplant olarak vücuda yerleştirilebilen esnek cihazlar geliştirildi.


• Bu cihazlar, belirli bir sıcaklık, elektriksel uyarı ya da zamanlayıcı ile ilacı aktif hale getiriyor.


• İlacın yalnızca gerekli olduğunda, gereken dozda ve doğru yere ulaşmasını sağlıyor.

🧠 Faydası:

• Sistemik yan etkiler (örneğin kemoterapide saç dökülmesi, mide bulantısı) azalıyor.


• İlaç çok daha etkili kullanılabiliyor.

4. Cilt Üzerine Yapıştırılabilen Elektronik Dövmeler

📌 Amaç:

• Deri üzerine yapıştırılan ultra ince elektronik "dövme" gibi cihazlarla sürekli sağlık izleme yapılması.

📐 Detaylar:

• Esnek, şeffaf ve ince olması nedeniyle ciltle neredeyse tamamen bütünleşiyor.


• Uzun süreli kullanımda konforlu ve biyouyumlu.


• Giyilebilir teknolojilere entegre edilebiliyor (örneğin tişört ya da saatle beraber çalışabilir).