Şah İsmailin Azerbaycan Türkçesinde yazılmış fermanı bulundu

Bir Anadolu Kızılbaşı, Bektaşisi olarak aranızdayım. Şah İsmail Hatayi Türk tarihinin gururudur. Farsçanın popüler edebiyat dili olduğu bir dönemde, Türkçeyi edebiyat dili anlamında güçlenmesi adına katkıda bulunmuş, bugünün tabiri ile Türkçeyi resmi dil yapmış, dışlanmış ve ağır vergilere muhatap olmuş Türkmenleri baştacı yapmış, saza, söze, sanata önem vermiş, büyük hakanımız, mürşidi kamilimizdir.

Din (mezhep) ve iktidar nedeniyle. Aslında Türk kimliği bizim onlara atfettiğimiz şekilde onlar için önemli değildi. Bilhassa klasik dönem Osmanlı için Türk terimi genelde aşağılayıcı anlamlar taşırdı ve daha çok Avrupalıların Osmanlılar için başvurduğu bir egzonimdi. Batıda gelişen ve dünyaya yayılan milliyetçi akımlardan sonra Türk terimi Osmanlı'da endonimleşti. Diğer bir deyişle Osmanlı'nın Türkçe konuşan Müslümanları kimlik tanımlama bazında "Türkleştiler". Yalnızca pragmatizm içerisinde Türkik iktidar unvanları ve mitlerine başvurmanın ötesine geçtiler. Osmanlılar haliyle içinde Jön-Türkler hareketi gibi Türk milliyetçisi doğdu. Buna mukabil bu sosyal evrimi henüz yaşamamış bulunan klasik Osmanlılar Safevileri milli kardeşleri gibi görmediler. Mezhep farkından dolayı birbirlerini karşılıklı zındık, münafık, bozguncu, fesat yayan sapkınlar olarak nitelediler. Özellikle de I.Selim'den - Yavuz'dan - beri Osmanlılar tüm İslam alemi üzerinde addettikleri ve evrensellik iddiasındaki teokratik iktidarlarına da Safevileri ciddi bir tehdit olarak algıladılar.

Tıpkı Osmanlılar gibi ortodoks - yani hakiki inanç - saydıkları bir mezhep temelindeki dinsel kimliklerini yani mezhepleri bazındaki Müslümanlıklarını birincil önemde kabul eden Safevilerin de zaten - hem egzonim hem de kısmen endonim şeklinde - Rumî, Rum, Romani, Romalı addettikleri Osmanlı hakkındaki tavrı söylediğimiz gibi aşağı yukarı Osmanlılarınkine paraleldi. Hatta Safevilerde Türk terimi daha çok Cengizid Moğolları anlatırdı. Safevi kaynaklarında Türk terimi ile Cengiz Han ve sülalesinin Türklerden gelen hanlık iktidar geleneğini devralan Moğol-Türk unsurları kastedilir. Bu çerçevede Safeviler için zamanında bölgeye istilaya gelmiş Moğollar ve Hülagu Han "Türktü". Osmanlılar (Rumîler) ise başkaydı ve Safevilerin nezdinde Osmanlılar / Rumîler Allah'ın kendilerini cezalandırmak için vakti zamanında Türkleri yani Cengizid Moğolları üzerine saldığı küffar mezhepsel geleneğin devam ettiricisi sapkınlardı. Osmanlı ise daha da ileri giderek Safevileri ayrı bir devlet veya hükümranlık olarak bile görmezdi. Osmanlı kaynakları Safevileri düpedüz asi, isyancı, çapulcu addediyor.

Tarihsel ana kaynakları incelemenizi tavsiye ederim. Zamanın din/mezhep endeksli hakim anlayışlarını ve meseleyi çok daha iyi anlarsınız. Günümüzde dahi İran-Hamas yakınlığı gibi bazı istisnalar hariç Ortadoğu'daki politikalar ve ittifak yapıları mezheple belirleniyor. Bir tarafta Suudilerin liderliğinde Sünni Körfez Ülkeleri Bloğu, öbür tarafta İran liderliğinde Şii Bloğu var. Aslında İslam tarihindeki - Sünni Osmanlı Şii Safevi bölünmesinin de bir parçası olduğu - mezhepsel bölünmenin yinelenmesinden ibaret. Bu mezhepsel bölünmenin kökleri aslında Ali - Muaviye kavgasının da öncesine gider. Tartışılmaz bir otoriteye sahip Muhammed Peygamber'in vefatıyla beraber kendisinin ruhani-siyasi otorite mirasına kimin hilafet taşıyıcısı olarak sahipleneceği üzerine hemencecik patlak verir. Takip eden tarihsel süreç içerisinde bilhassa belirleyici hadiseler - misal Kerbela Olayı - ve nüfuz kazanan doktrinler - misal 12 İmam öğretileri - temelinde kemikleşir ve kurumsallaşır. Osmanlı Safevi meselesini anlayabilmek için işte tüm bu dinsel tarihsel arka planı iyi özümsemek gerekir. Din ve dinsel figürler, bunların etrafında dönen doğru ve yanlış tüm hikayeler - bilhassa Müslüman cemiyetlerde - insanların çok hassas olduğu ve uğruna savaş verdikleri bir konu. Pekala bu çok önemli görünen tüm bu sosyal örüntülerin nihai biyolojik arka planı evrimsel bir kabileciliğin gelişiminden, evrimsel bir sürü psikolojisinin insan davranışı, sosyolojisi ve kültüründeki bir takım araçsallaşmış referanslar çerçevesinde yinelenmesinden ibaret. Ama koskoca bir Müslüman Alemi, yani milyonlarca hatta milyarlarca insan, bu gerçeklerin farkında değil. Kendilerinin inanç Ortodoksluklarını paylaşmayanları, kabilelerinin dışında addettiklerini saf dışı bırakma, aforoz etme derdindeler, pratikte karşılarındakiler de kendilerini Müslüman addetse de. :)

Osmanlılar Safeviler gibi gelenseksel ortaçağ toplumları şüphesiz bunun bir istisnası değildi. Esasında onlardan aksini beklemek pek de gerçekçi olmazdı. Anakronistik - yani dönem ve bağlam dışı - kaçardı

Bu zalim sahin hakkinda hurmetli padisahimiz Yavuz Sultan Selim han hazretleri gelmistir. Yoksa Dogu Anadolu bastan assagiya sii olacakti.