Türkiye ile Polonya'nın havacılık sanayii geçmişine bir Polonyalı akademisyen bakışı

bu fabrıkayı kım kapatmıs acaba merak ettım yada nurı demıragın onunu kesen kım sanırım kendı gızlı saklı ucak yapıyordu yasak felan varmıs

Uçak fabrikası ve gök okulu[değiştir | kaynağı değiştir]

“Avrupa’dan, Amerika’dan lisanslar alıp uçak yapmak kopyacılıktan ibarettir. Demode tipler için lisans verilmektedir. Yeni icat edilenler ise bir sır gibi, büyük bir kıskançlıkla saklanmaktadır. Binaenaleyh kopyacılıkla devam edilirse, demode şeylerle beyhude yere vakit geçirilecektir. Şu halde Avrupa’dan ve Amerika’nın son sistem tayyarelerine mukabil, yepyeni bir Türk tipi vücuda getirilmelidir.[6]„

Devrin en zengin iş adamı olan Demirağ.[4], 1936 yılında uçak fabrikasına kurma girişimine başladı. O yıllarda ordunun uçak ihtiyacı halktan ve zengin işadamlarından toplanan bağışlarla karşılanmaktaydı. Kendisinden uçak satın almak için başlatılan bir bağış kampanyasına katılması istendiğinde “Benden bu millet için bir șey istiyorsanız, en mükemmelini istemelisiniz. Madem ki bir millet tayyaresiz yaşayamaz, öyleyse bu yaşama vasıtasını başkalarının lütfundan beklememeliyiz. Ben bu uçakların fabrikasını yapmaya talibim” sözleriyle karşılık vermişti.[4].

Fabrikayı memleketi Divriği’de kurmayı planlamıştı. Ancak öncelikle İstanbul’da bir deneme atölyesi kurulacaktı. Bu amaçla Çekoslovak bir şirketle anlaştı. İstanbul’da Barbaros Hayrettin Paşa İskelesi’nin yanında atölye binası inşa edildi (Deniz Müzesi’nin solunda bulunan büyük sarı bina). Deneme uçuşlarını yapabilmek için Yeşilköy’deki Elmas Paşa Çiftliği’ni satın aldı ve üzerinde büyük bir uçuş sahası, hangarlar ve uçak tamir atölyesini yaptırdı. Uçuş sahası, Avrupa’nın en büyük havalimanı olan Amsterdam Havalimanı büyüklüğünde idi.[4] Bu alan, günümüzde Uluslararası İstanbul Atatürk Havalimanı olarak kullanılır.

Uçakları kullanacak Türk pilotların yetişmesi için bir havacılık okulu kurmak gerekiyordu. Pistin bulunduğu arazide Gök Okulu kuruldu. Okul, 1943 yılında kadar 290 pilot yetiştirdi. Yeşilköy’deki Gök Okulu’ndan önce Divriği’de de bir Gök Ortaokulu açtı. Sivas’ın hiçbir ilçesinde ortaokul yokken açılmış bu okulda öğrencilerin tüm masrafları karşılanıyor; öğrenciler havacılığa özenmeleri için İstanbul’a getirtilip uçuş dersleri veriliyordu.[3]

Beşiktaş’taki uçak fabrikasında üretilecek uçak ve planörlerin planını Türkiye’nin ilk uçak mühendislerinden Selahattin Reşit Alan çizdi. 1936’da ilk tek motorlu uçak üretildi ve Nu.D-36 adı verildi. 1938’de Nu.D-38 adlı çift motorlu altı kişilik yolcu uçağı yapıldı. NuD-38, 1944 yılında Dünya havacılığı yolcu uçakları A sınıfına alındı. İlk uçak siparişini 1938 yılında Türk Hava Kurumu (THK) verdi.

Nuri Demirağ, havacılık alanında çalışmalarına 1939’da Türkiye’nin ilk yerli paraşüt üretimini gerçekleştirerek devam etti. 1941’de tamamen Türk yapımı ilk uçak İstanbul’dan Divriği’ye uçtu. Nuri Demirağ’ın oğlu ve Gök Okulu’nun ilk mezunlarından olan Galip Demirağ, bu uçuşta pilot idi.[4].

THK tarafından sipariş edilen 65 planör kısa sürede teslim edildikten sonra; NuD-36 adlı 24 eğitim uçağı tamamlanmış, deneme uçuşları İstanbul’da gerçekleşmişti.

Uçak fabrikasının kapanması[değiştir | kaynağı değiştir]

THK’nın siparişi olan ve son olarak İstanbul’dan Eskişehir’e uçan uçakların teslimi için Eskişehir’de bir kez daha test uçuşu yapılması talep edilmiştir. Selahattin Reşit Alan, 1938’de Nu.D-36 uçağıyla iniş yaparken, çevredeki hayvanlar hava alanına girmesin diye pistte açılan hendeği görmez ve hendeğe düşer. Reşit Alan bu kazada vefat eder. Bu kazadan sonra THK siparişi iptal etti. Nuri Demirağ, mahkemeye verdiği THK ile yıllar süren bir mahkeme sürecine girdi. Mahkeme THK lehine sonuçlandı. Ayrıca uçakların yurt dışına satılamaması için bir de kanun çıkartılır. Bu yüzden sipariş alamayan fabrika 1950’li yıllarda kapanır. Beşiktaş’ta üretilen uçakların uçuş deneme testleri ve gök okulu için yapılan pistler, hangarlar, üzerlerindeki bütün yapılı binalar o yıllarda dünyanın en büyük havalimanı Amsterdam Havalimanı büyüklüğündeki bütün kurulu tesisler istimlak edildi. Bu havalimanı günümüzdeki Atatürk Havalimanı’dır.

İspanya, İran ve Irak’tan alınan siparişler engellendi; elde kalan uçaklar hurdacıya satıldı.[7] Nuri Demirağ’ın davayı kaybettikten sonra hükûmet üyeleri ve cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye mektuplar yazarak yanlışlığın düzeltilmesi için yaptığı girişimler başarısız oldu; fabrika tekrar açılamadı.

Bilimsel teknolojik tarihimizi ne yazık ki Türk akedemisyenler, yazarlar, haberciler tam paylaşmadığı için böyle yabancılar tarafından bazı şeyler fark ediliyor. Hem dış hem iç müdahaleler sebebiyle Türk havacılığı 2.dünya savaşı sonrası gelişen olaylarla beraber "bitirildi." Bu acı gerçeği hala kabullenemiyoruz.

https://www.linkedin.com/in/dr-emir-öngüner-89840848/detail/recent-activity/shares/ (Bu araştırmacının güzel yazıları var kaynakçaları ile)

https://esatis.tubitak.gov.tr/books/22003;jsessionid=2546B381DE4C6A2FAD0FE26AD02A4BD9 (Tubitak tarafından yayınlanan Nuri Demirağ Kitabı)

(Kaynak: Tubitak Bilim Teknik: https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf?dergiKodu=4&cilt=45&sayi=538&sayfa=24&yil=2012&ay=9&yaziid=33611 )

Başka bir üyeye yazdığım cevap:

Öncelikle 1924te Türkiyede ilk uçak üreten kişi Vecihi Hürkuş'tur. Seri imalat olarak üretebilen ise ilk Junkers Kayseri Fabrikasıdır. 1928de kapanmıştır ama 1932de "Kayseri Uçak Fabrikası" olarak faaliyetlerine devam etmiştir. 1950'de ise "Kayseri Hava İkmal Bakım Merkezine" dönüştürülmüştür. Tabi unutmamamız gereken önemli diğer kişi ise Nuri Demirağ'dır. Oda 1920lerde 1930larda Sivas'ta uçak fabrikaları, gök okulları kurmuştur. İstanbul'da etüd örnekleme merkezi kurmuştur. Fakat yine Nuri Demirağ uçak fabrikaları 1950lerde kapatılır çünkü THK uçak siparişlerini iptal etmiştir. Bu durumda Türk Hava Kurumuna suç atanlar oluyor ama 300'den fazla mühendis, teknikerin çalıştığı THK Etimesgut uçak fabrikasıda 1950'de kapatılmıştır.

(Kaynak: Tubitak Bilim Teknik: https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf?dergiKodu=4&cilt=45&sayi=538&sayfa=24&yil=2012&ay=9&yaziid=33611 )

-Ek olarak bilimsel ve teknolojik araştırmalar için TUBİTAK gibi önemli bir devlet kurumu 1963 yılında kurulmuştur. Aselsan gibi kurum ve şirketlerin kuruluş yıllarıda 1970'lerdir. TAI- Türk havacılık uzay sanayii ise 1984tür. Şuan bütün bu kurumlar sayesinde Türkiye tekrardan üretebiliyor.

-Ek2 Zamanında 50 Polonyalı mühendisin yararı olmuştur tabi ama mesela dönemin ileri görüşlü devlet adamları havacılık için alman profesör Richard von Mises'ide getirmiştir. Bu adam havacılığın ilk akedemik kitabını yazan akedemisyendir. Öte yandan Nuri Demirağ'ın bazı amerikan mühendislerini de istihdam ettiğini okumuştum. Yani kaliteli kim varsa Türkiyeye getirilmeye çalışılmış zamanında.

Tarihi Kronoloji İçin Diğer Kaynaklar:

https://www.savunmasanayiidergilik.com/tr/HaberDergilik/Turkiye-nin-ilk-ucak-fabrikasi-TOMTAs

https://www.savunmasanayiidergilik.com/tr/HaberDergilik/THK-Etimesgut-Ucak-Fabrikasi-nin-ilk-ucagi-78-yil-once-bugun-havalandi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Nuri_Demirağ#:~:text=Nuri%20Demirağ%2C%20mahkemeye%20verdiği%20THK,fabrika%201950%27li%20yıllarda%20kapanır.

bu tarz haberler beni hep üzmüştür. zamanına göre bu tarz gelişmiş fabrikalar bir bir kapatılmış.bugünlerimiz o günlerden şekillendirilmiştir. öyle veya böyle sahip çıkılmamış bu fabrikalara.

inşallah bu kapatılmalar bütün herkese örnek olur,ders olur ve üretim hatlarına sahip çıkabiliriz bugün ve gelecekte.

zaten sahip çıkmadığımız zaman sömürülen köleler oluyoruz ve başlıyoruz avrupada arabalar 1000 euro, asgari ücret avrupada 1500 euro demeye.hayat avrupada çok güzel diye ballandıra ballandıra anlatıp dururlar.çeşitli videolarla fenomen edip avrupayı özendirirler. halbuki yukarıdaki haberler gibi ders niteliğindeki olaylar videolarla fenomen yapılmalıdır ve gençlere okullarda gösterilmelidir,ders diye okutulmalıdır.

son olarak buradan polonyalı hocaya ve burada haberi yapan arkadaşa saygılar sevgiler. emeklerinize sağlık.

Böyle bir fabrikanın kapatılması akla mantığa gram uymuyor