USB-C'DEN HARİCİ EKRANLARA VİDEO AKTARIMLARI

1.USB-C'de Bant Genişlikleri

"C" sadece biçimdir, konnektör tipidir. Hızı belirlemez.

Veri aktarımlarında temel mesele şu: İstediğimiz veri aktarımı için gereken bant genişliğini, o arabirim karşılıyor mu karşılamıyor mu?

USB'lerde vaat edilen hızlara bakarsak;

USB 3.2 Gen 1'de 5 gigabit/saniye (USB 3.0)

USB 3.2 Gen 2'de 10 gigabit/saniye (USB 3.1)

USB 3.2 Gen 2x2'de 20 gigabit/saniye (USB 3.2)

USB 4.0'de 40 gigabit/saniye

Yalnız bunların hepsi teorik hızlar. Pratikte daha düşük hızlar elde ediliyor.

5 gigabit dedikleri USB 3.0 için, bütün disklerimde 100 megabayt/s yani 800 megabit okuma hızları aldım. (480 megabit dedikleri USB 2.0'da da 15 megabayt/s, yani 120 megabit/s ölçtüm hep)

10 gigabit denilen USB 3.1 (USB 3.2 Gen 2) için 360 megabayt/s yani 2880 megabit/s, yani yaklaşık 2.8 gigabit/s hız ölçmüşler. Vaat edilen hızın yine yaklaşık dörtte biri.

20 gigabit denilen USB 3.2 (USB 3.2 Gen 2x2) için ise 2000 megabayt/s ölçmüşler, bu da yaklaşık 16 gigabit/s ediyor. 

Bir USB-C portunun standardı USB 3.0/3.1/3.2/4.0 olabilir. (Klasik USB-A portlarında ise USB 3.2 ve 4.0 söz konusu değil. Maksimum USB 3.1, yani 10 gigabit/s teorik hız)

2.USB-C'de Alternatif Modlar

Bir USB-C portundan görüntü aktarımları yapabilmek için, ilgili port, uygun bir alternatif modu da desteklemelidir. Alt Mod'lar ilgili arabirimi USB-C'ye entegre ediyor.

USB-C'lerin hepsi bu özelliklerle gelmez, üretici tarafından eklenen ekstra özelliklerdir. USB-C için şu Alt Mod'lar mevcut:

- DisplayPort (DP 1.2, 1.4 ve 2.0)

- HDMI (1.4b)

- Thunderbolt 3/4 (DP 1.2 ve DP 1.4)

- Mobile High-Definition Link (MHL)

HDMI Alt Modu'nda USB-C'den HDMI'a doğrudan (adaptörsüz) bağlantı yapılabilir.

DP Alt Modu'nda USB-C'den DP'ye doğrudan bağlantı yapılabilir.

Thunderbolt Alt Modu, DP Alt Modu da kapsar... "Thunderbolt", Intel ve Apple tarafından geliştirilen, PCIe ve Display Port'u harmanlayan bir arabirim. USB'nin de eklendiği Thunderbolt-3'ten itibaren, tüm USB-C cihazlar Thunderbolt portunda da aynı hızında çalışabiliyor. Bir Thunderbolt cihaz ise, bir USB-C portuna takılırsa USB 3.0/3.1/3.2 hızlarına düşüyor.

Thunderbolt/DP Alt Mod destekli olan USB-C'lerden HDMI'a aktarım yapabilmek için, DP sinyallerini HDMI sinyallerine çevirecek bir adaptörün/dönüştürücü çipin de olması gerekiyor (Yazının sonunda bir örneği var).

HDMI Alt Modu, hem üreticiler tarafından fazla desteklenmediği için, hem de bu mod HDMI 1.4b'den ötesini desteklemediği için (HDMI 2.0/2.1 yok, maksimum 4K-30 fps aktarım imkanı), bu konudaki asıl mesele DP Alt Mod oluyor.

3. USB-C İşaretleri

Bir bilgisayarda 4 farklı işaretli USB-C portu olabilir:

1. USB-C portunun yanında "yıldırım" işareti varsa, Thunderbolt portudur. Bu porttan cihaz şarj edilebilir ve video sinyalleri harici monitöre taşınabilir. DP Alt Mod desteklenir.

2. USB-C portunun yanında "içinde P olan bir D" işareti varsa, bu porttan video sinyalleri taşınabilir.

3.USB-C portunun yanında "SS", "SS-5" gibi işaret varsa (SuperSpeed-5 Gbps), bu "USB 3.0" standardında bir porttur. DP Alt Modu desteklemez.

4.USB-C portunun yanında "pil" işareti varsa, bu porttan sadece şarj olur. DP Alt Modu desteklemez.

4.Videolar İçin Bant Genişliği Hesaplaması

Örnek olarak seçtiğim 1920x1080 çözünürlükteki 8 bit renk derinliğindeki 144 FPS'lik bir videonun istediği bant genişliği, yaklaşık 9 gigabit/saniyedir. Şu linkten hesaplanabilir:

https://k.kramerav.com/support/bwcalculator.asp

Bant genişliği tablosu şu şekildedir:

Tablodan anlaşılacağı üzere, 9 gigabit/saniyelik bu veri akışı için, en az Thunderbolt-2, DisplayPort 1.2 veya HDMI 2.0 gerekiyor. Thunderbolt-1, DP 1.1 ve HDMI 1.4 yetersiz kalıyor.

Böyle bir aktarım için, içinde bunların olduğu bir köprü (çıkış cihazı-ara kablo-giriş cihazı) kurulmak zorunda. Hem bilgisayar hem harici monitörde gereken standartlar desteklenmek zorunda. Bir tek bileşen bile bir alt revizyonda olursa, köprü bir vites geriye düşecektir, bant genişliği daralacaktır. Böyle durumlarda, daha düşük çözünürlüklü ve daha düşük FPS'li videolar aktarılabilecektir.

Thunderbolt-2'deki konnektör tipi USB-C değil, Mini Display Port konnektörü var. Thunderbolt-3 ve 4'te, USB-C konnektör var.

Thunderbolt 3/4, hem USB-C kullanır, hem de daha yüksek bant genişliği sunar. Her eve lazımdır.

5.Kablo Çözümü

Monitör 1920x1080 çözünürlük için 144 Hz destekliyse 1 saniyede kendini 144 kere yenileyecek, videodan her saniye için 144 kare gelecek, birlikte geçinip gideceklerdir (Grafik işlemcisinin ilgili videoyu sorunsuz çözdüğünü de varsayarak elbette)

Bilgisayar ve harici monitör, gereken şartları taşıyorsa, geriye sadece kablo meselesi kalır.

Tam teşekküllü bir kablo edinmek gerekir:

https://www.paugge.com.tr/paugge-hdmi-20b-4k-60hz-hdr-usb-c-to-hdmi-thunderbolt3-kablo-chd20b-pro/

Thunderbolt-3'ün yanısıra HDR ve HDCP desteği de olan böyle bir kablo, bilgisayarın ya da akıllı telefonun "DP Alt Mod" uyumlu USB-C çıkışından, bir 4K ekranın HDMI girişine video-ses taşıyarak, Netflix gibi servislerin izlenmesini de sağlar. Netflix gibi korumalı içeriklerin aktarımında HDCP desteği elzemdir.

"Alternatif modlar" kısmında bahsettiğim üzere, DP Alt Mod'dan faydalanarak HDMI'ya veri taşıyan bu kabloda, DP'yi HDMI'a çeviren bir adaptör mevcut (HDMI tarafındaki iriliğe dikkat).