benzinli araçlarda araç çalışırken aküyü sökersek?

.IsTanBul. · 2010-04-09T22:10:53.0000000+03:00

araç çalıiışmaya devam eder mi??

Taner Göde

Yarbay

18660 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

http://www.obitet.gazi.edu.tr/obitet/atesleme_sistemi/atesleme_donanim.htm

Biraz uzun ama bence değerli bir bilgi kaynağı. Resimleri eklemedim. Yukarıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

quote:

Orijinalden alıntı: orhun58

quote:

Orijinalden alıntı: impress

araca zararı vardır. aşırı bir voltaj yükselmesi yapar. farlarınız açıksa patlatır. akü bu enerjiyi dengeliyor. vw golf II dizel aracım vardı. yolda kutup başı çıktı ve 2 günlük H1 ampulleri patır patır patlattı. o sırada yanan bütün ampulleri değişmek zorunda kaldım. benzinli elektronik sistem araçlarda stop eder. eski sistemde de kısa bir süre çalışır. eski dizelde hiç farketmez uzun yola bile çıkarsın çalışsın yeter

Enerji yi akü dengelemiyor sanırsam onun ayrı bir parçası var adını unuttum.

ATEŞLEME DONANIMI

Bu donanımın görevi, silindirler içerisinde sıkıştırılmış bulunan karışımı zamanında ateşleyerek motoru çalıştırmaktır.

BÖLÜMLERİ

a) Akım kaynağı (batarya ve dinamo),
b) Kontak anahtarı,
c) Voltaj yükseltici (endüksiyon bobini),
d) Akım dağıtıcı (distribitör),
e) Bujiler,
f) Birinci ve ikinci devre ileticileri (kabloları).

Kondansatör v.b.

Motorlarda ateşleme, sıkıştırma hücresi içinde bir kıvılcımın meydana getirilmesiyle karışımın ateşlenmesi olayıdır. Bu kıvılcımın karışımı tutuşturabilmesi için ise sıkıştırma odası basıncının cm2'ye 7, 17 kg. basınçta olması ve voltajında 15.000, 20.000 arasında bulunması gerekir.

Akım saklayıcı (batarya, akümülatör), elektrik enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürerek saklayan ve gerektiğinde de bu enerjiyi veren bir araçtır. Akım verici (dinamo), motor ana milinden devinim alarak mekanik enerjiyi, yüksek voltajlı elektrik enerjisine çevirerek taşıtın gerekli bölümlerine gönderen bir akım üretecidir. Ayrıca bataryayı da doldurmaya (şarj'a) yarar.

Kontak anahtarı, birinci devre üzerine konmuş olup, şoför yerinde devreyi açıp kapamaya yarayan bir anahtardır.

Voltaj yükseltici, yalıtılmış çelik bir kap içerisine hava sızmayacak şekilde yerleştirilmiş bir yüksek gerilim aracıdır.

Akım dağıtıcı, birinci devreyi açıp kapayarak, motora gerekli ateşleme avansını verir ve oluşturduğu yüksek gerilimli voltajı bujilere dağıtır.

Bujiler, çelik bir gövdesi olup, porselen yalıtkan ve iki elektrottan ibarettir.

Şekil 1.

Şemanın Açıklanması (1) :

Akım saklayıcı (akü), ilk devinim motorunu çalıştıran birleşi (role) yolu ile amper göstergesine, oradan akım ayarlayıcıya ve akım üretecine bağlıdır.

Akım üretecine bağlanan akım yolundan bir elektrik teli (cablot) de anahtar alanındaki 30 nolu bağlantıya gelir. 50 numara bağlantısı birleşi akım noktasına gelir. 11/54 nolu bağlantı noktasından voltaj yükselticisine, oradan kornaya, cam sileceğine, l nolu ısıtıcı (lamba) açıt'ına, II nolu sistem ısıtıcısı açıt'ına akım verir.

l nolu ısıtıcı açıt'mın 56 H noktasından ısıt (selektör) m 56 nolu gidişine, oradan akım 56 a, 56 b diye iki kola bölünerek uzun ışık (uzun far), kısa ışık'ı sağlayan ana ısıtıcı (far) ya gelir. Yine 30 A nın birisi arkada taşıt numarasını gösteren görü (plaka) ısıtıcısına, diğeri ise merkez pompasındaki ucundan duruş (stop) ısıtıcısına bağlanır.

Bütün bu akım bağlantıları uygun bir yerinden gövde (şasi) ye bağlanır. Demir ya da saç gövdeye geçen akım tükenmiş olarak yine devrini akım saklayıcının gövde ucundan bütünler. Böylece bütün elektrik donanımı işlemiş olur.

KONDANSATÖR

Kondansatör (meksefe), ateşleme donanımının sürekli olarak çalışabilmesi amacıyla platinin yalıtılmış ,ucu ile, şasi arasına ve akım dağıtıcısının içine ya da dışına yerleştirilmiş bir araçtır.

Motor çalışırken platinler açıldığı halde birinci devre akımı platinlerde ark yaparak atlamak isteyeceğinden platinler çabuk yanar. Ayrıca, akım yükseltici içindeki çekirdeğin mıknatıslanma oranını azaltacağından, ikinci devre yüksek voltajını düşürerek motorun çalışmasını durdurur. İşte, kondansatör platinlar açıldığı anda bu zararlı fazla (şelf endüksiyon) voltajını üzerinde topluyarak ikinci devrede yüksek voltajın doğmasını sağlar.

Yapısı

Birbirleri üzerine yuvarlatılarak sarılmış ya da üst üste konmuş, araları yalıtılmış mika ya da kağıt ile ayrılmış ince kalay levhalardır.

Arızası, platinler arasında fazla kıvılcım varsa, meksefe bozuktur ya da bağlantıları gevşek ve kirlidir. Gevşeklik ve kirlilik giderildiğinde de yine platinler arasında kıvılcım görülürse meksefe yenisi ile değiştirilmelidir.

Şekil 2.

Sökülmüş bir kondansatör; 1-Kondansatörün şasi ucu. 2-Parafinli kağıtlar. 3-iki kalay levhasından birisi.(Bu iki kalay levhasından birisi, birinci devreye sağ taraftaki ucu ile öteki ucu 1 numaradan şasiye paralel bağlanır.)

ATEŞLEME AVANSLARI

Bujilerin karışımı erken ateşlemesine avans, geç ateşlemesine de rotor denmektedir. Akım dağıtıcılarında (distribütör) bu düzensizliği önlemek için a) Mekanik, b) Vakumlu avans düzenleri vardır.

a) Mekanik avans: Düzeneği merkezkaç güçle çalışır. Bu düzenekte iki ağırlık olup, bunlar yaylar aracılığı ile merkeze doğru çekilirler. Motor çalışırken ise, hız çoğaldıkça bu ağırlıklar yay çekim gücünü yenerek dışa doğru açılmış olurlar. Bu durumda dağıtıcı köşeli mili dönüş hızını daha da hızlandırarak bujiler erken ateşlemesini sağlamış olur. Erken ateşlemenin yararı ise, yüksek devirlerde yanma süresinin azalmasını önleyerek düzgün ateşlemeyi sağlamaktadır.

b) Vakum avansı: Akım dağıtıcısındaki platin tablasını döndürecek biçimde bağlanmış olup, diğer ucu bir boru ile karışımlık kabına bağlanmış bir vakum diyaframıdır. Motor alçak dönü ile çalışırken (gaz kelebeği kapalı bulunacağından) vakum borusundan diyaframa vakum ulaşmaz. Bu durumda diyaframa bağlı yay, platin tablasını ileri iterek gaz kelebeğini birazcık açar. Bu durumda motora gerekli, avans verilmiş olur.

Belirli Arızaları

a) Vakum diyaframı delinmiştir, b) Vakum borusu tıkanmış ya da parçalanmıştır, c) Yay gerilimi azalmıştır, d) Yatak boşlukları vardır. Bu durumlarda gerekli yenileştirmeler yapılmalıdır.

Ateşlemeyi avans ya da rötor'a almak :

İlkin akım dağıtıcı gevşetilir. Saat yelkovanı dönüş yönüne göre, biraz sağa çevrilirse rotar'a alınmış; biraz sola çevrilirse avans'a alınmış olur. Akım dağıtıcı bağlantı vidası sıkılır.

Piston ikinci sıkıştırma zamanını bitirmek üzeredir. Pistonun, tam üst ölü noktasına varması için, daha 300 derece dönmesi gerekirken bujide görülen kıvılcım sıkıştırılan karışımını erken (avanslı) ateşlememiş olur. Bu resimde motorun düzen tekeri üzerinden ölçülen avans 300 dir.

Akım kesicide, örs ve çekicin normal, avanslı durumları arkada; Akım dağıtıcı avans kolu, rotorun döndüğü tarafın aksine döndürülürse, akım dağıtıcı kutusuna bağlı çekiç de, yer değiştirir. Noktalı çizgi ile gösterilen durumu alır. Çekicin fiber parçası kam dirseklerine yaklaşma, kontakların daha önce açılmasını (avans) sağlar. Avans kolu, rotorun döndüğü yöne itilirse, kontakların açılması gerekir. Böylece ateşleme anı sonraya alınır.

Ateşleme Zaman Ayarının Yapılması

Bu ayar, döneç (volan) ya da anamilin önündeki kasnakta bulunan özel işaretlere göre yapılır. Katalog değerinden fazla avans vermek, alçak dönüde motorun normal çalışmasını aksattığı gibi, gücünü de düşürür.

Vuruntu (detonasyon), taşıt 35, 45 km. hızla giderken gaza sonuna kadar basıldığında bu ses duyulur. Hız biraz daha artırılırsa ses düzelir. Bu dengesiz sesi giderebilmek için normal zaman ayarı birkaç derece rötara alınmalıdır. Bazan da bu vuruntu benzinin yeter değerde olmayışı (oktan sayısı azlığı) yüzünden olabilir.

Neon Işığı İle Zaman Ayarı :

Bu ayarda ilk yapılacak iş, ayar işaret yerlerini tebeşirle çizmektir. Sonra motor çaşıştırılarak çalışma sıcaklığına kadar yükseltilir. Karışımlık kabından alçak dönü (relanti) ayarı yapılır. Neon ışığı birinci devre uçlarından kırmızı olanı akünün artı ucuna, siyah olan ucu ise akünün eksi (şasi) ucuna bağlanır.

Neon ikinci devre mavi iletken ucu ise bir nolu bujiye bağlanır.

Bu bağlantılardan sonra ise tetik çekilerek ışık ateşleme ayar işaretine tutulur. Bu işlemden sonra ise, akım dağıtıcı (distribitör) gevşetilerek işaretli yer neon ısıtıcısında görülene dek akım dağıtıcı çevrilir ve yeniden bağlanır.

Şekil 4.

AKIM AYARLAYlCI

Akım ayarlayıcıya (regülatör ve bazen konjonktür) düzengeç de denmektedir. Görevi, akım üretecinin verdiği akımı düzenleyerek aküye vermektir.

Akım ayarlayıcılarmm genel olarak üç bölümü bulunur, a) Devre kesici, (akım devresini akünün akım ihtiyacına göre keser ya da verir.); b) Voltaj ayarlayıcı, (aküye verilecek voltajı ayarlar.); c) Akım ayarlayıcı, aküye verilecek akımı ayarlar.)

Akım ayarlayıcılar, motor (dinamo ve akü) gücüne göre 6 ve 12 voltluk olurlar.

Kontak temizliği için cam kağıdı, zımpara bezi kullanılması doğru değildir. Özel ince bir eğe kullanılmalıdır. Kontak yüzeyleri oyuklaşmış ise kaşık şeklindeki ince özel eğeler kullanılır.

Kontakları katalog değerine göre ayarlarken aküyü ayarlayıcıdan ayırmak gereklidir. Her ayardan ve söküp takmadan sonra ise akım üretecini kutuplandırmayı (polarize) unutmamalıdır. Yoksa kontaklar yeniden oksitleşir, yanar. Bu işlem için; akım üretecinin her iki.ucunu (motor durdurularak ve bütün kablolar bağlı olduğu halde) birkaç saniye birbirlerine bağlanmalıdır.

Şekil 5.

Delco - Remy akım ayarlayıcı şeması : 1 - Akım üreteci. 2 - Akım göstergesi. 3 - Akü. 4 - Akım kesici (konjonktör). 5 - Amper ayarlayıcı. 6-Voltaj ayarlayıcı. 7 - Voltaj ayarlayıcı akım üreteci endüktör akımını taşıyan seri sargı. Bu sargı amperaj, voltaj kontaklarından geçerek şasilenir. 8 - Akım kesicide akım üreteci akımı devresinde kontakları kapayan şönt sargı. 9 - Akım, üreteci akımını taşıyan, amper ayarlayıcıyla akım kesici çekirdeklerinin seri sargıları. 10 - Voltaj ayarlayıcının şönt sargısı. Bu sargı, üretecinin voltajı normalden fazla yükselirse, paletini çeker, kontaklarını açar, devreye 11 numaralı iki dirençten, alt tarafta bulunanı sokar akım voltajını düşürür. 11 -Endüktör devresinin ikinci direnci. Bu. rezistans, üreteç amperi gerakli sınırı geçtiği zaman, amper ayarlayıcının kontakları açılınca devreye girerek, akımın amperini ayarlar. A - Akım üretecinin akım veren ucu, F -Endüktör ucu. Bu ucun akım ayarlayıcıya A ucunun akım ayarlayıcıya bağlandığı vida. GEN - Akım ayarlayıcı A ucunun akım ayarlayıcı kutusuna bağlandığı vida. BAT - Aküye şarj akımını veren akım kesici ucu.

Paslanmış, kirlenmiş kontaklar kısa devre (kıvılcım) yaparak çabuk yanarlar. Bunun sonucunda ise akım üreteci akımı azalarak aküyü gereği gibi dolduramaz.

AKIM ÜRETECİ

Akım üretecinin diğer bir ismi de şarj dinamosudur. Akım üreteci, otomobil bataryasına, otomobilin diğer aydınlatma araçlarına doğru akım veren bir makinadır. Çalışan bir motorda vantilatör kayışı aynı zamanda akım üreteci kayış kasnağını da çevirerek üreteci çalıştırır. Böylece artık mıknatıslı bulunan uyarı (ikaz) bobinleri arasında dönen endüvi sargılarında ilk dönüşlerde zayıf bir akım doğmuş olur. Bu akım, uyarı bobinleri sargısına geçerek göbekteki çekirdek mıknatıslanma şiddetini çoğaltır. Bundan sonra endüvi sargılarında akım daha da çoğalarak istenilen akım doğmuş olur.

Şekil 6.

Akım üreteci çalışırken çok ısı meydana getireceğinden kendi kasnağı üzerinde bulunan bir vantilatör tarafından havalandırılır. Bu soğutma olayı akım verimini daha da arttırır. Akım ayarlayıcısı (regülatör) istenilen değere getirilerek de akım üretecisinin ömrü arttırılmış olur.

Yardımcı kömürlü Bosch akım üreteci : 1 - Akım üretecinin dış görünüşü. 2 - Aynı akım üretecinin uzunluğuna kesiti. 203 - Gövde. 204 - Endüvi. 201 - Endüktör sargısı. 202 - Endüktör göbeği, çekirdek (elektro - mıknatıslı). 206 - Toplaç (kollektör). 204e - Ön yatak. 217 -Kuşaklı kapak. 51 - Akım üreteci şarj ucu. 3 - Aynı akım üretecinin A - B çizgisinden kesiti. Bu resimde, toplaç üzerine oturan her üç kömür görülüyor. 4 - iki kömürlü bir akım üretecinin iç, dış devrelerin paralel durumları. (- Eksi) akım üretecinin şasi ucu, (+ Artı) akım üretecinin dış devreye, aynı zamanda A endüktör sargılarına akım veren ucu.

Akım üreteci, a) endüvi, b) gövde, c) gövdeye içten sarılı uyarı bobinleri ile fırçalardan meydana gelmiştir.

Endüvi iki yatak üzerinde kolayca döner. Endüvi döndükçe endüvi sargılarında doğan manyetik alan bir voltaj akımı meydana getirir. Bu akım ilk olarak toplaç'a (kollektör) • oradan fırçalara, oradan da üretecin A ucuna gelir. Uyarı

bobinlerinden gelen akım ucu ise F ucundan A ucu kablosu ile birlikte akım ayarlayıcısma giderler.

Akım üreteçleri üç tipe ayrılır.

1) Paralel devreli (şönt tipi) akım üreteci:

Bu tip üreteçlerde oluşan mıknatıs akımı devresi üreteç fırçalarına paralel bağlanmıştır,. Akım sargıları ince uzun olduklarından direnç fazlalığının birazı da bu devrelerden geçer.

2) Sıralı (seri) tip üreteç:

Bu tip üreteçlerin mıknatıs devresi ise ürteç fırçalarına seri bağlıdır. Bu sargılar kalın ve kısa olduklarından direnci azdır. Bu tip akım üreteçleri taşıtlar için gerekli voltajı veremeyeceklerinden daha çok elektrik motorlarında kullanılırlar.

3) Karışık tip üreteçler:

Bu. tip üreteçler ise, sıralı ve paralel akım üreteçlerinin bileşiğidir. Mıknatıs akımı sargıları biri ince sarım, diğeri ise kalın sarımdan meydana gelmiştir. İnce sarımdan az akım, kalın sarımdan ise, akımın bütünü geçer.

Akım üreteci göbeği (endüvi) birçok helezon sargı denen iletkenlerden meydana gelmiştir. Bu iletkenlerin dışları yanıtılmıştır. Göbek çekirdeğini meydana getiren ince demir plakaların arasından iletken geçirilerek endüvi gövdesi meydana getirilmiştir. Bu iletkenlerin uçları toplaç'ın bakır dilimlerine bağlanmıştır. Demirin manyetik geçirgenlik özelliği diğer madenlere göre daha fazla olduğundan endüvi gövdesi demirden yapılmıştır. Demiri hava ile karşılaştırırsak demir manyetik kuvvet hatlarını havadan 2600 defa daha fazla geçirir.

Endüvi çalışması anında oluşan anafor şeklindeki zararlı akımlardan korumak için endüvi gövdesi ince demir plakalardan yapılmıştır. Bu plakalar az çok birbirlerinden yalıtılmışlardır. Bu yalıtma ile anafor akımı etkisiz duruma getirilmiştir.

Akım üretecinin verimi, manyetik alanın kuvveti, iletkenlerin manyetik hatları kesme hızı, manyetik alan içinde dönen sıralı (seri bağlı) iletkenlerin sayıları ile orantılıdır.

Her dinamonun meydana getirdiği akımın volt ve amperi endüvinin, dönüş hızı ile içinde döndüğü manyetik akımının değeri ile orantılıdır. Hızlı dönüşlerde manyetik akım fazlalaşır.

Vantilatör kayışı gevşekse, akım üreteci kayışı kayıyorsa, endüvi yeter hızda dönmüyorsa, amper göstergesi bozuksa ya da hiç akım göstermiyorsa üreteç kaynağı ekseninden kaymışsa, devre kesici kontakları kapanmıyorsa, akım üreteci kasnağı büyük ya da küçük çapta .ise, motorun yavaş dönü (relanti) hızı çok yavaşsa, akım ayarlayıcı bozuk çalışıyorsa; toplaç yanık, yağlı, kömürleşmişse, fırçalar aşınmış, çok kısalmış, toplaca düzgün oturmuyorsa, fırçalar çok gergin ya da çok yağlı ise, endüvi sargıları kopuk, kısa devre yapmış ya da yanmışsa, yardımcı fırçalı akım üreteçlerinde üçüncü kömür ayarsız, iç dış devre uçları, şasi ucu gevşek ya da kirli ise arızalar AKIM ÜRETECİ VERİMİNİ SÜRELİ OLARAK DÜŞÜRÜR

Araç tozlu, rutubetli bir bölgede çalışıyorsa akım üreteçleri sık sık gözden geçirilmelidir, (ortalama 8000 km. de bir). Önce vantilatör kayışının gevşek olup olmaH'ğma bakılır. Gevşek bağlantı ve somunlar sıkılır. Kablolu «rı gevşekse sıkılır. Kopuk kablolar değiştirilir. Akım üreteci toz kapağı çıkarılarak iç arızalar bir bir gözden geçirilir. Noksanlar giderilir. Toplaç dilimleri üzerinde yanıklar varsa uygun bir şekilde 00 zampara ile döndürülerek temizlenir. Toplaç üzerindeki dilimler 1/32 inç kadar derinleştirilir.

AKIM ÜRETECİ ARIZALARI

1) Akım Üreteci Akım Vermiyor:
a) Akım ayarlayıcısı çalışmıyor.
b) Üreteçte kısa devre vardır.
c) Fırçalar ayarsız, yenmiş, yağlanmış, kirlenmiş, sökülmüş, baskı yayları zayıf, toplaç yanık, kirli, oyuk, kısa devreli, yalıtkanlıkları bozulmuş lehimleri erimiştir.
d) Vantilatör kayışı ayarsızdır.
e) Kablolar kopuk, kısa devrelidir.
f) Endüvi yatakları bozuk, dengesizdir.

2) Akım Üretecinde Ses Var :
a) Toplaçta kir, tutukluk vardır.
b) Toplaç mikası dışarı çıkmış, fırçalar toplaç yüzeyine %90 oturmuyordur.
c) Fırçalar yenmiş, gevşemiş, kirlidir.
d) Akım üreteci bağlantıları gevşek, kapaklar çıkmıştır.
e) Mil eğri, aşıntılı, yataklar yağsız, bozuktur.
f) Dinamo kayışı bozuk, ayarsızdır.
g) Fırçalar çok sert ya da çok yumuşaktır.
h) Fıça yayları çok gergin, basınçları yetersizdir.

3) Fırçalarda Ses:
a) Toplaç düzgünlüğü bozulmuştur.
b) Fırçalar ayarsız, yenmiş, aşınmış, kirlenmiş, gevşek ya da serttir.
c) Baskı yayları bozuk, toplaçtaki yalıtkan mikaları yükselmiştir.
d) Mil eksenliği ve düzgünlüğü bozulmuştur.

4) Gıcırdama Sesi:
a) Endüvi mil yatakları yağsız kalmış ya da ayarsızdır.
b) Yataklar aşınmış ya da ayarsızdır.

5) Darbe Sesi:
a) Kasnak ekseninden kaymış, üreteç bağlantıları çözülmüştür.
b) Kasnak çatlamıştır.

Not : Kasnak çatlamalarında motorun az hızında darbe sesi ya da hızlı artan kesik darbeler duyulur.

6)
- Islık Sesi: Akım üreteci ve vantilatör kasnakları aynı eksende değildir. Bu durumda aradaki kasnak kayışı sıkışacağından ıslıksesi duyulur.
- Üreteç Akım Vermiyor: Motor çalıştırılarak gaza biraz basılır. Üreteç (dinamo) F ucu bir iletkenle bir iki saniye kadar üreteç gövdesine değdlrilir. Bu anda amper göstergesinde gösterge (ibre) akım gösteriyorsa akım ayarlayıcısında bozukluk vardır. Göstergede akım görülmüyorsa bozukluk üreteçtedir.
- Üretecin Akım Vermeme Nedenleri : Üreteç kızıyor ve içinden yanık kokuları geliyor:

a) Bağlantı uçlarında gevşeklik ve sürtünme vardır.
b) Fırçalar (kömürler) ayarsız, çok yağlı, çok kısa ya da düzgün oturmamıştır.
c) Sargılar kopuk, yanmış, kısa devrelidir.
d) Toplaç (kollektör) yanık, yağlı, kömürleşmiştir.
e) Vantilatör kayışı kaymış, ayarsız, üreteç mili ve kasnağı yerinden oynamıştır.
f) Kasnak büyük ya da küçük çaplı; akım ayarlayıcı bozuk, ayarsızdır.

Üreteç'te Ses:
a) Yataklar yağsız, aşınmış; kasnak çatlak eksenden kaçık ve boşluklar vardır.
b) Bağlantılarda gevşeklik, kopukluk vardır. Kayış, üreteç, vantilatör kasnakları aynı doğrultu (eksen)de değildir.

Fırçalar'da Ses:
a) Toplaç'ta kir, yanık, yağ, tutukluk, mika çıkıntısı vardır.
b) Fırçalar gevşek (ya da sert), yerlerine düzgün oturmamıştır. Yaylar ayarsız, kutup demirlerinde sürtünme vardır.

AKIM SAKLAYICI
Akım saklayıcıya akümülatör, akü, batarya ya da akım saklaçı denmektedir.
Akım saklayıcı, elektrik gücünü, kimyevi güç şeklinde toplayarak istenildiğinde yeniden elektrik gücüne dönüştüren bir araçtır.

Görevi
a) Ateşleme, aydınlatma, korna gibi almaçları çalıtırmak.
b) Motorun ilk devinimi için akım vermek.

Şekil 7.
Bosch marka akım saklayıcı kesiti : 602 - Artı kurşun levhası. 604, 605 - Kurşun levhalarını birbirine değdirmeyen ayırıcılar (seperatörler). 603 - Eksi (-) kurşun levhaları. 601 - Artı, eksi kurşun levhalarını taşıyan köprüler. 609 - Kutupları birbirine bağlayan kurşun bağlantılar. 610 - Kapak.

c) Belirli bir zaman süresince akım üretici (şarj dinamosu)nin verdiği fazla akımı kendisinde depo etmek.
d) Elektrikli yüklerin artmasıyla akım üretecinin amperaj'ına yardım etmek.

Tam dolmuş (şarjlı) bir bataryanın verebileceği kuvvet toplamı, batarya plakalarının büyüklüğü ve plaka sayıları ile orantılıdır. Batarya akım saklayıcıları .dış kapları asite dayanıklı, yalıtkan ebonit ve seloitten yapılırlar. Artı ve eksi plakaları vardır. En çok kurşun plakalar kullanılır. Bu plakalar elektrik akımını kimyevi verime çevirerek üzerlerinde tutarlar. Artı plakalar (+ Pb.02) olup, esmer, çikolata renginde; eksi plaka (- Pb) olup, açık kurşun rengindedir.

Ayırıcılar (seperatör) artı ve eksi plakalar arasına konur. Bunlar yalıtkandırlar. Bu yalıtkanlar selvi ağacı ya da delikli abonitten yapılmış levhalardır.

Akım saklayıcıların içerisine konan eriyik (mayi) ise, arık (saf) su ile, arık asit sülfirük (H2SO4) eriği karışımıdır.

15'plakalı bir aküde 7si artı, 8i eksi plakadır. Daima eksi plaka bir fazladır.

Tam dolmuş bir akım saklayıcıdan elde edilen verim, amper saat olarak nitelendirilir. 120 amper saatlik bir batarya, 100 amper saatlik bataryaya göre daha fazla iş görür. Çünkü, 120 amper saatlik batarya plakaları daha fazla, daha geniş, daha büyüktürler.

Akım saklayıcıların amper saat verimi akım saklayıcı kutularının üzerine işaretlenmiştir. Bir taşıt aracında kullanılan bir akım saklayıcının tam iş görebilmesi için tam dolmuş durumunun 3/4 den daha aşağıya düşmemesi gerekir. Eğer bir akım saklayıcı akımı bu orandan daha aşağıya düşerse akım saklayıcıyı doldurmak gerekir.

Yeni bir akım saklayıcının tam verimle çalışabilmesi için otomobil üzerinde 60 ile 80 gün geçmesi gereklidir. Ancak bu süreden sonradır ki, akım saklayıcıdan istenilen verim beklenilebilir. Akım saklayıcı normal ömründe ya da çok fazla çalıştırıldığı zaman plakalardaki devinimli (aktif) maddelerin bir bölümünü zamanla kaybederler. Akım saklayıcının zamanlı, zamansız çok çalıştırılması sonucu ömrü daha da kısalır. Bu şekilde yıpranmış olanlar tam doldurulmuş (şarj) olsalar da tam verim elde edilemez. Bu tip akım saklayıcılar yıpranmış sayılırlar.

Normal akım saklayıcıların üstleri süreli temiz ve kuru tutulmalı, üstlerinde kir, pislik, elektrot (saf su, asit sülfürik karışımı) döküntüsü bulunmamalıdır. Akım saklayıcıyı tutan çerçevenin sağlam olması gereklidir.

Akım saklayıcıyı zaman zaman muayene ederek ihtiyaca göre saf su (rnai mukattar) ilave etmelidir. Suyun seviyesi, plakaların üst kenarlarından takriben bir santim kadar yukarıda olmalıdırlar. Akını saklayıcı kutup kablolarını zaman zaman sökerek iyice temizlemelidir. Temizlenen kabloları yerlerine yerleştirmeden önce, kutuplara hafifçe vazelin sürmek faydalıdır. Taşıtları uzunca bir süre için taşıt evi (garaj)a çekmek gerektiğinde kabloları artı eksi kutupları üzerinden çıkarmak gereklidir.

VOLTAJ YÜKSELTİCİ

Voltaj yükseltici (endüksiyon bobini), aküden gelen 6-12 voltluk alçak voltajlı elektrik akımını 18,20 bin voltluk yüksek voltajlı akıma yükselten bir araçtır.

BÖLÜMLERİ

1) yumuşak ham demir (nüve), 2) Kalın ve kısa birinci (primer) devre sargıları, 3) ince, uzun ikinci (sekonder) devre sargıları, 4) Birinci devre yalıtkanı, 5) Birinci devre giriş - çıkış uçları, 6) Bobin kapağı (bakalit) ve bu kapak üzerinde yüksek gerilim kablo ucu yatağı, 7) ikinci devre çıkış ucu, 8) Mıknatıslı gövde, 9) Porselen yalıtkan (izalatör), 10) Kelepçe v.b.

Voltaj yükseltici içerisinde iki çeşit sargı vardır. Birincisi alçak gerilimli sargı olup, bir ucu kontaklardan aküye, diğer ucu ise, akım dağıtıcı platinleri ile şasiye bağlıdır. Akünün 6 ya da 12 voltluk alçak gerilimi bu devreden geçerek ikinci devreye gelir. Bu durumda çekirdekteki mıknatıslanma çoğalarak ikinci devrede bulunan ince yüksek gerilim sargılarını etkiler, gerilimi yükseltir. Bu olay platinler açıldığında meydana gelerek yüksek gerilim kablosundan (yüksek voltaj) bujilere gönderilir.

Şekil 8. Bir voltaj yükseltici kesiti

Birinci devre sargısı üzerinde sarım adedine göre 100 ile 300 voltluk bir gerilim doğmaktadır.

Altı voltluk bir akü bobini alçak gerilim sargı adedi genel olarak 240 sarımlı bakır tel olup, ikinci yüksek voltaj sarım adedi ise 21 000 dir.

Genel Arızaları:

a) Voltaj yükseltici giriş, çıkış kablo bağlantıları gevşektir.
b) Voltaj yükseltici içerisindeki 1. ve 2.c devre sargılarında kısa devre vardır.
c) Voltaj yükseltici kapağında çatlaklıklar vardır.
d) Voltaj yükselticiye gelen akü voltajı çok yüksektir.
e) Voltaj yükselticiye gelen akü voltajı çok azdır.
f) Voltaj ayarlayıcı ayarsız ya da bozuktur.
g) Voltaj yükseltici ıslanmıştır.
h) Voltaj yükseltici giriş, çıkış kablo bağlantılarında gevşeklik, kopukluk, kısa devre vardır.
i) Motordan akım yükselticisine fazla ısı gelmektedir.

AKIM DAĞITICI

Akım dağıtıcı (distribütör), yüksek voltajlı akımı motorun çalışma sırasına göre bujilere gönderen bir araçtır. Akım dağıtıcısında bir gövde, mil, kapak, kapak içerisinde buji sayısı kadar bakır, iletken, voltaj dağıtım makarası ya da kömür, kondansatör v.b. vardır.

Akım dağıtıcı kapağındaki bakır iletkenlere bujilerden gelen kabloların birer uçları takılır. Voltaj yükselticisinden (endüksiyon bobini) kalın bir kablo ile gelen yüksek voltajlı akım, dağıtıcı kapağının ortasından dağıtım makarası yolu ile sırası gelen buji kablolarına verilerek motor çalıştırılmış olur.

Şekil 9.

Altı silindirli bir motorun akım dağıtıcısı : 105 - Kondansatör. 107 -Çekiç. 109 - Gresör. 112 - Rotor. 113 - Akım dağıtıcı kapağı. 130 -Ava/ıs ağırlıklarından birisi. 132 - Akım dağıtıcı ekseni. 133a – Kesici kamları.

Soldaki resimde, akım dağıtıcı ekseni, avans parçalarıyla dışarı alınmıştır. Ucunda kam ve rotorun oturtulacağı uç görülmektedir.

Kondansatörün kısa devre yapıp yapmadığını şöyle anlarız:

a) Kondansatörü dağıtıcı üzerinden söküp almadan kontak anahtarını çalışır duruma getirin.
b) Hız kutusu (vites kutusu) kolunu ölü noktaya (boşa) alın.
c) Akım dağıtıcı kapağını çıkararak motoru kolçak (ilk devim kolu) ile çevirin.
d) Bu anda platinler arasında atlayan kıvılcımı (şerare) inceleyin. (Bu kıvılcım çok kuvvetli ise kondansatörün bozuk olduğu anlaşılır. Eğer bozuk olmasaydı kıvılcımın çok az olması gerekirdi. Bozuk kondansatör kesinlikle yenisi ile değiştirilmelidir.)

İLK DEVİNİM MOTORU

İlk devinim motoruna, "marş motoru"da denmektedir. İlk devinim motoru, akım saklayıcı (akü)dan aldığı akımla motor düzenteker (volan)ini, dolayısıyla motoru ilk çalıştırmaya yarayan bir araçtır.

Parçaları

a) Dış gövde, b) Dinamo göbeği (endüvi), c) Toplaç (kollektör), d) Uyarı (ikaz) sargıları v.b.

Dinamo göbeği, yumuşak bir demir çekirdek içerisine yerleştirilmiş bir mil ile, bu yumuşak demir üzerinde yalıtılmış ve kanallar içerisine yerleştirilmiş düşük dirençli kalın bakır sargı iletkenlerden meydana gelmiştir, iletkenler kendi aralarında ve aynı zamanda dinamo göbeği milinden yalıtılmıştır, ilk devinim motoruna akım verildiğinde akım bu iletkenlerin hepsinden geçerek bir mıknatıs alan meydana getirir. Fırçalar yolu ile uyarı bobinleri de kuvvetli bir şekilde mıknatıslanır. Bu oluşan mağnetik alanlar yardımı ile akım yönü kuzey kutuptan güney kutbu arasında ilk devinim göbeğini hızla çevirir. Bu anda ilk devinim dişlisi ileri doğru fırlayarak düzenteker dişlisine geçer.

Döndürülen düzenteker ile de motor çalıştırılmış olur. Dinamo göbeği yataklar üzerinde kolaylıkla döner. Eğer bu yataklar düzgün bir şekilde dönemezlerse göbekte vuruntular işitilir.

İlk devinim motorunu 30 saniyeden fazla çalıştırmamalıdır. Çünkü, ilk devinim dişlisi zedelenip koptuğu gibi, oluşan fazla ısı dolayısıyla ilk devinim motoru yanabilir. Eğer ilk devinim motorunu 30 saniyeden fazla bir süre çalıştırmak gerekiyorsa, 2, 3 dakikalık bir dinlendirme ve soğutmadan sonra yine çalıştırmalıdır.

İlk devinim motoru fırçalarının %ŞO dan fazlası bakır olup, toplaç yüzeyine °/690 sürtünür ve değerler. Eğer bu sürtünme oranı daha az olursa ilk devinim motoru çalışmaz ve toplaç dilimlerinde yanıklar görülür. Ortalama her 8000 km. de bir ilk devinim motorlarını iyi bir bakımdan geçirmelidir.

Şekil 10. İlk devinim motoru

1.İlk devinim motor sargıları, İ) Göbek, 3) Gövde, 4) Dinamo göbeği, 5) Bendix dişlisi, 6) Bendix vidası, 7) Bendix yayı, 8) Toplaç, 9) ilk devinim kablosu bağlantı yeri, 10) Koruma, bileziği.

Suyu az, soğutma, yağlama donanımı yetersiz motorlarda fazla ısınmadan dolayı pistonlar şişerek silindirler içerisinde sıkışırlar.

Ayrıca, yağlama yağının bozukluğu, mumlaşması, silindir, piston pasları yanma odalarının su ile dolmuş bulunması, suyun donması, motorun içerisinde bir madeni parçanın unutulması, içeride bir parçanın kırılmış olması motorun çalışmasını durdurur.

7 - Setlimi), anamll, piston kolu yatakları çok sıkı, yağsız, pistonlar silindirlere ayarlı değil ve halkalar sıkı ise ilk devinim motoru çalışır fakat düzentekeri döndürmez.

8 - ilk devinim motoru dişlisi çalışmıyorsa, endüvi mili kırık, eğik, kirli, dişli çatlak, kanalları sıyrık, düzenteker dengesiz, yay, yay civatası kırılmıştır.

9 - ilk devinim motoru dişlisi, düzenteker dişlisinden geç ayrılıyor ya da sıkışıp kalıyorsa; ilk devinim motoru bağlantıları bozuk, dengesiz; dişlilerde kırıklık, yeniklik, kirlilik, milde eğiklik, sıkılık, devinimsizlik, paslılık vardır.

Not:

Motorda geri tepme olayı, ilk devinim ^motoru dişlisinin (pinyon) düzenteker dişlisi üzerinde sıkışmasıdır. Bu durumda ilk devinim motorunun tüm bağlantıları gevşetilir ya da düzenteker çevrilerek ilk devinim dişlisi kurtarılır...

BUJİLER

Bujinin görevi, akım dağıtıcısından almış olduğu yüksek gerilimli voltajlı, tırnakları arasında kıvılcım (şerare) şeklinde atlatarak silindirler içerisinde yüksek basınçta sıkışmış bulunan karışımı ateşlemektir.

Bujiler, 18 000, 20 000 voltluk bir voltajla çalışırlar, ve saniyede, 30, 35 defa kıvılcım meydana getirirler. Bujiler, araları porselenle yalıtılmış iki elektrottan ibarettir. Bu elektrotlardan ortadakine merkez elektrotu denir. Bu elektrotun çevresi bir porselenle yalıtılmıştır. Şasiye bağlı bulunan eğri elektrota da tırnak denir. Bu iki elektrot arasındaki tırnak açıklığı zaman zaman (katalog değerlerine göre) bir sentille ayarlanır. Bu değer (akülü donanımda) ortalama 0.020 inç kadardır.

BÖLÜMLERİ

Buji gövdesi (porselenli), buji bağlantı ucu, buji somunu, orta elektrot ve tırnaktır. Akım üretecinden gelen buji kablosu, merkez elektrotuna bağlı uca gelir. Buraya gelen akım şasi ucundan devresini tamamlayarak karışımı ateşler.

Şekil 11.

Buji üç şekilde kontak yapar : 1 - Elektrodlar arasında kısa devre varsa 2 - Buji porseleni içte buji gövdesiyle kısa devre yaparsa. 3 - Porselen çatlak ise. Kıvılcım bujinin orta elektrodundan şasiye atlar. Bu gibi arızalar motoru düzensiz çalıştırır.

Şekil 12.

Bujilerin sıcaklık, soğukluk özellikleri. 1 - Sıcak buji. 2 -. Normal buji. 3 -Soğuk buji. Bu üç buji birbiriyle karşılaştırılırsa : 1 numaralı bujinin merkez elektrodu ve gövdesi uzun, 2 numaralı buji normal, 3. buji kısacık bir gövde ile çabuk soğuyan bir tiptir.

1 - Başlık somunu. 2 - Orta elektrod. 3 - Yalıtkan. 4 - Yuvarlak bölüm boyu. 5 - Vida boyu. 6 - Tırnak. 7 - Gövde deliği. 8 - Tırnak açıklığı. 9 -Bağlaç halkası. 10 - Yalıtkan ucu. 11 - Buji gövdesi. 12 - Yalıtkan başı. Tırnak açıklıkları : Manyetolu ateşleme donanımında : 0,4 : 0,5 mm. Akülü ateşlemede 0,6 : 0,8 mm.dir.a) Sökülemez sıcak buji, b) Sökülebilir soğuk buji. Kb. Bş - Kablo başlığı. Ör. Elk - Orta elektrot. Pors - Porselen, sık. sm - Sıkma somunu. Con - Conta. Bj. Gv. - Buji gövdesi. Rj, c - Buji contası. Tır - Tırnak.

Bujiler, motorun yapım ve çalışma koşullarına göre, a) Sıcak, b) Soğuk tip olarak yapılırlar.

Sıcak buji orta elektrotunun porselen boyu uzun yapılmıştır. Soğuk bujide ise, porselen daha kısadır.

Soğuk buji yüksek devirli taşıtlarda, sıcak bujilerde düşük devirli taşıtlarda daha verimli olurlar.

Bujilerde yağ görülmesi; yağlama donanımın bozuk olduğunu gösterir.

Tırnaklarda açık kahverengi artıkların bulunması, elektrotların düzgün aşındığını, motorun iyi çalıştığını gösterir. Tırnaklarda beyaz tozlar, yakıtın çok kurşunlu olduğu anlamına gelir.

Buji üzerinde kuru, siyahımsı, kadife renkli artıklar isa; yakıt düzeninin ve motorun normal işlemediğinin belirtileridir.

Buji porseleninin beyaz bir görünüşte yanışı ise, soğutma donanımının yeterince çalışmadığını gösterir.

Buji sıcaklığı düşerse, elektrotlar yağlanır, motor tekler.

Buji sıcaklığı çok artarsa, erken ateşleme, vuruntular, yüksek ısı görülür. Motor verimi düşer.

Buji Tırnak (Elektrot) Ayarı

Motorun düzgün ve verimli çalışabilmesi için buji elektrot ayarı çok önemlidir.

Buji elektrot açıklığı 0.3 - 0.4 mm. den daha az ise oluşan kıvılcım karışımı ateşleyemez. Elektrotlar yağlanma yapar. Normal açıklık ise, akülü donanımlarda 0.8 mm. ile 1 mm. arasındadır.

Şekil 14.

Buji ve kesiti : 1 - Kablo başlık somunu. 2 - Porselen. 3 - Gövde. 4 - Buji halkası. 5 - Orta elektrod. 6 - Şasi elektrodu. C - Bakır bağlaçlar, (conta). Ortada : Çeşitli bujilerde, birbirine benzemeyen elektrodlar. 12 - Buji elektrodları açıklık ayarları. 13- Buji ara ölçüsüyle elektrod açıklığının ölçülmesi. 14 - Buji ara ölçü aygıtı. ,

Bujilerin çalışıp çalışmadığının deneyi

Motor çalıştırılır. Buji kablosu bujiden sökülür. Bir tornavida ile buji kablosu başlığı motor gövdesinde şasi yaptırılır. Eğer motor teklerse, o buji çalışıyor demektir. Motorun çalışmasında bir değişiklik. yoksa o bujinin bozuk olduğu anlaşılır. Bu deney diğer bujilere de uygulanarak bozuk ya da ayarsız bujiler saptanır.

ATEŞLEME DONANIMININ DİĞER BÖLÜMLERİ

Bir elektrik donanımında akım saklayıcı (akü), akım üreteci, akım yükseltici gibi ana bölümlerden başka, aşağıdaki araçlar da bulunur.

a) Kontak açıf\, kontağı açarak elektiriği gereken bölümlere ulaştırır. Her bölümü çalıştıran ayrı düğmeli açıtlar (anahtar) bulunur.

b) Sigortalar, daha çok Avrupa taşıtlarında kullanılır. Fazla gelen akımlarda sigorta teli yanarak bölümleri arızalardan yanmaktan korur.

Gece ısıtıcıları :

c) Farlar (uzun, kısa huzmeli), aracın yolunu ısıtır.

d) S/s ısıtıcısı, sisli havalarda yerden 50 cm. yukarı ve 10-15 m. ileriye kadar sisi yararak yolu ısıtır.

e) Kedi gözleri, arka ısıtıcılar. Şoför yerinde tablo ısıtıcıları.

f) Tavan ısıtıcıları, üreteç (şarj) kontrol ısıtıcısı, Sapma işaretleri ısıtıcıları. Duruş (stop) ısıtıcısı, plaka ısıtıcısı.

g) Cam siliciler, ısıtıcı düğmeleri (anahtarları), h) Sigara yakacağı. Motor suyu sıcaklık göstergesi, ı) kornalar (çift ya da tek), j) Elektrikli saat.

k) Elektrikli yakıt göstergesi. l) Elektrikli akım göstergesi.

m) Yağ göstergesi (yağ manometresi) ya da yağ göstergesi işini gören işaret (sinyal) ısıtıcısı.

n) Bütün bu bölümleri birbirine bağlayan kablolar v.b.

Şekil 15.

Bosch seslenici (klakson) ve kesiti : 1 - Kondansatör. 2 - Akım kesiciler 8 - Mıknatıslı göbek. 3 - Göbeği mıknatıslayan sargı 4 - Yardımcı diyafram. 5 - Palet. 6 - Ses yapan diyafram 7 - Rondela. 54 ve M - Akü uçları. Solda seslenicinin dış görünüşü.

Şekil 16b

Altı silindirli bir motorun iki kesicili ateşleme şekli : 1 - Akım dağıtıcı. 2 -Kesici. 3 - Kondansatör. 4 - Akü. 5 - Ateşleme açıt'ı 6 - Akım göstergesi ateşleme sırası : 1 - 5 - 3 - 6 - 2 - 4 dür.

Şekil 17.

Altı silindirli bir motorun tek kesicili ateşleme şekli : 1 - Ateşleme kontak anahtarı. 2 - Akım göstergesi 3 - 6 voltluk akü. 4 - Akım üretecine giden uç. 5 - Kesici kontaklar. 6 - Kondansatör. 7 - Akım dağıtıcı. 8 - Bujiler. 9 - Akım yükseltici. 10 - Şasi. A - İkinci devre çizgisi. B - Birinci devre çizgisi. C - Şasi. Rotordan akım alan buji kıvılcım verdiği sırada.

Messerschmitt BF109

Yarbay

5061 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

hezerfen

Yarbay

3009 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

tatum

Binbaşı

1195 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Brujeria35

Binbaşı

1780 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Burhan

Yarbay

4619 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

VideSupra

Binbaşı

1981 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Burhan

kullanıcısına yanıt

Burhan

Yarbay

4619 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

katliam_25 K kullanıcısına yanıt

Burhan

kullanıcısına yanıt

msansertekin

Yarbay

4725 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Burhan

Yarbay

4619 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

katliam_25 K kullanıcısına yanıt

UnknownArtist17

Teğmen

167 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

panthera52

Binbaşı

1836 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Huseyin-ZST

Yarbay

7800 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Burhan

kullanıcısına yanıt

acr

Yarbay

3412 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

benzinli araçlarda araç çalışırken aküyü sökersek? (2. sayfa)