GERÇEKTEN HAYATI SORGULUYOR MUYUZ?

HERKES HERKESE UYUYOR

San Fransisco'nun modern semtlerinden birinde kiliseden çıkan sıradan insanlara sorunuz: "Neden
İsa'nın bedenleşmiş Tanrı olduğuna inanıyorsunuz?" Yanıt olarak, "İncil öyle diyor da onun için"
sözünü alacaksınız. "Peki İncil'in Tanrı sözü olduğunu nereden biliyorsunuz?" diye bir ikinci soruyu
yöneltseniz, muhatabınızın huzurunun kaçtığını ve "İncil, kendisinin Tanrı sözü olduğunu söylüyor
" gibi eskilerin fasit daire, bizim ise kısırdöngü dediğimiz mantık arızasına sığındığını göreceksiniz.
İnat edip sıkıştırırsanız sonunda, "İnanıyorum da onun için" gibi her tartışmayı kökünden kesen
malum cevabı alacaksınız. Daha da ısrar edip "Neden inanıyorsunuz?" sorusunu yöneltseniz, "İncil
öyle diyor da onun için" ile başlayan bu kısa tartışmanın aynı ifadelerle tekrarladığına tanık
olacaksınız. Belki de hiçbir vakit beklediğiniz doğru cevabı alamayacaksınız. Kiliseden çıkan hiçbir
Katolik veya Protestan size, "Anam babam ve çevredeki arkadaşlarım öyle inanıyor da onun için"
cevabını vermeyecektir belki. Ne yazık ki durum bundan ibaret.
Ganj Nehri'nin yakılmış insan külleriyle kirlenmiş suyunda yıkanan bir Hindu'ya da diniyle ilgili
benzer sorular sorsanız alacağınız cevaplar aşağı yukarı aynı karakteri taşıyacak. İstanbul'da Fatih
Camisinde bayram namazını kılan bir müslümanın, Tokyo'da tapınaktan çıkan bir Budist'in cevabı
da pek farklı olmayacaktır.
Çevrenin ve kalabalıkların magnetik etkisi
Hindistan'da dünyaya geldiysen büyük bir olasılıkla Hindu olacaksın. İsrail'de Yahudi. Amerika'da
Hıristiyan. Türkiye'de ise müslüman. Seni yetiştiren ailenin ve yaşadığın ülkenin yaygın dini büyük
bir olasılıkla senin tarafından diğer dinlere tercih edilecektir. Niçin? Coğrafya ile dinler arasında ne
gibi bir ilişki var?
Yıllar önce, birtakım davranışları incelemek amacıyla amatörce bazı deneyler yapmıştım. Onların
en ilginç olanı çevreye veya duruma uyum konusundaydı. Güçlü bir çevre baskısı altında bizim
birey olarak nasıl davrandığımızı deneysel olarak görmek istedim. Birey, çoğunluğun oybirliğiyle
aldığı karara nasıl tepki gösterirdi?

NİYET ETTİM UYDUM KALABALIĞA

Dünya dinleri bir tek soruya yüzlerce değişik cevap verirler. Doğmalar, çok sayıda mukallit kafaları
kendilerine çeker. Kalabalığın dinine uyanların önemli bir kısmı er veya geç o dine inanır ve o dinin
doğmalarını rasyonalize etmeye çalışır. Bunların bir kısmı iyice fanatikleşerek kendilerini doğmaya
adar. Eski mukallitler yenilerin taklit etmesini sağlar. Bu taklit zinciri sürer gider. Peki neden dinsel
taklit ve taklidi iman bu derece yaygın?

BİR ÇOK SEBEBİ VAR..

1. Atalar dininin doğmalarına çocukluğumuzdan itibaren muhatap ediliriz. Dinsel öğretilere
erken yaşta muhatap olmamızın üstümüzdeki etkisi büyüktür. Bir Hindu için, binlerce
insantanrıya tapmak her şeyden daha çok bir anlama sahiptir. Bir Hıristiyan için, suçsuz
oğlunu suçlular için kurban eden üç kişilikli bir tanrı hayatın amacı konusuna tek cevaptır.

2. Kısaca IAT olarak bilinen Implicit Association Test (Gizli İlişikler Testi) bizim
bilinçaltımızda yerleşik tavırların güçlü tarafgirlikler yarattığını gösteriyor. Sürekli
özeleştiri, kritik düşünme, açık fikirli olmak için kasıtlı ve sürekli çaba sarfetmeyenler bu
sinsi ve şeytani zihinsel enfeksiyonun kurbanı olurlar.

3. Kurumlaşmış dinlerin cevapları genellikle basit değildir; karmaşık ve belirsizdir. Biz
herhangi bir doğmayı yorumlayıp kendimiz için kabul edilebilir hale getirebiliriz. Yol,
sonsuz spekülasyonlara açıktır.

4. Birçok cevap nesnel geçerliliğe sahip değil. Sınayamadığımız ve yanlışlama imkanına sahip
olamadığımız birçok iddiayı kolaylıkla kabul edebiliriz.

5. Kurumlaşmış ruhban sınıfı belirli doğmalar üzerinde yaşar. Nitekim, iyi eğitilmiş kutsal
satış elemanları elbette sürekli ortada din satacaktır. Ruhbanlar, tarihin tanık olduğu en
becerikli pazarlamacılardır.

6. "Sormadan inan," yahut "alimleri taklit et" gibi yaygın dini normlar, muhtemel bir
entelektüel aydınlanma için gerekli olan bütün devrelere peşinen kapayabilir.

7. Dinler yanlış doğmalarını ve mitolojilerini çıplak olarak sunmazlar; gerçekleri sömürürler.
Gerçeği hurafelerle ustaca birleştirip kaynaştırırlar. İçerdikleri bazı gerçekler ve güzel
yönler birçok kişiyi çeker. Bazı gerçekler uğruna karışımı kabul etmek zorunda kalabiliriz.

8. Dini gruplarda çevre ve arkadaş baskısı çok güçlüdür. Ailemizin ve yakın çevremizin dinini
kabul etmemenin sonucunda gerçekleşebilecek sosyal ve psikolojik cezalandırmalar
genellikle araştırmanın önünde caydırıcı bir faktördür. Hatta çevreyle olası bir çelişmeyi
önlemek için bilinçaltında entelektüel bir sansürü devreye sokarız.

9. Bizim gizemli beynimiz, çevremizin etkisiyle kabullendiğimiz inançları güçlendirecek garip
oyunlar oynayabilir: Seçmeci algılama ve hatırlama, mantık hataları ve halüsilasyonlar,
normal olayları sanki özel bir Tanrısal tecrübeymiş gibi algılamamıza neden olabilir.

10. Bir dinin, mezhebin veya tarikatın sağladığı sosyal ve ekonomik yararlar, bizi onun
doğmalarını rasyonalize etmeye ve desteklemeye yöneltebilir.

11. Ekonomik, politik ve etnik hastalıklarla kavrulan üçüncü dünya ülkelerinde belli bir azınlık
rüşvet, kayırma, tekelcilik ve yüksek faiz gibi yollarla kaymağı yerken, halkın büyük
çoğunluğu işsizlik, yoksulluk ve eğitimsizlik içinde kıvranmaya mahkum olmaktadır.
Adaletsizlik ve kargaşanın yaygın olduğu bu tür ülkelerde, ezilen sınıfa kimlik sağlayan ve
iktidara karşı radikal bir muhalefet vaat eden geleneksel bir din veya tarikat popülarite
kazanır. Bu durumda, kitlelerin bayraklaştırdığı din veya tarikat bir politik araçtır, bir
cesaret hapıdır, bir başkaldırı sembolüdür. Yönetici sınıfa karşı nesiller boyu birikmiş kin ve
öfke Tanrı'nın adıyla boyanmış sloganlarla ortaya dökülür. Böyle bir ortamda din ve
tarikatlar, akıl ve gerçeği değil, sosyal ve ekonomik bunalımların oluşturduğu karmaşık
duyguları temsil eder.

12. İnandığımız ve savunduğumuz bir inanca zamanla aşık olabiliriz. Bu aşk beynimizde belli
hormonlar üretir. Yerleşmiş bir inancı kaybetmek beynin mevcut kimyasal yapısında önemli
değişimlere yol açacağı için ürkütücüdür. İnanan kişi, sigaranın zararlarını az çok bilmesine
rağmen sigaradan vazgeçemeyen tiryakinin bağnazlığından daha güçlü bir bağnazlık
gösterebilir.
Ne yazık ki inananların çoğunluğu dinin entelektüel ve felsefi boyutuna yabancıdır. İnancını
derinlemesine sorgulayan kaç kişi tanıyorsunuz? Kuran'ın inanç konusunda öngördüğü 17:36
ayetindeki rasyonel ve ampirik metodu uygulayan kaç müslüman biliyorsunuz?

Hakkında bilgin olmayan bir şeyin ardına körü körüne düşme! Çünkü kulak, göz ve
beynin bundan sorumlu tutulacaktır. (17:36)

Nitekim, Kuran terminolojisinde "inanmak" ile "saflık" birbirlerinden ayrı iki karakteri ifade
eder. Ne yazık ki, günümüz dünyasında her ikisi eşanlamlıdır.

Edip Yüksel' in bu yazısını sizlerle paylaşmak istedim.. Bence bu dünyadaki en önemli sorulardan biri Hayata geliş amacımızı sorgulamak olmalı diye düşünüyorum..

< Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >

GERÇEKTEN HAYATI SORGULUYOR MUYUZ?

Benzer içerikler