Lys 2015 Edebiyat 50+ icin Altin bilgiler

merhaba herkese,

bu bilgiler internet sitelerinde zaten bulunmakta, bulamayanlar icin buraya konu acarak yazdim. inceledim, bence yararli bilgiler. edebiyat'in kati kismini bitirmisseniz, bu bilgiler tuzu, biberi olmanin yaninda belki de taslari oturtmaya yarayacaktir.

I. TÜRK EDEBİYATINDA İLKLER

A. İSLAMİYET ÖNCESİ VE İSLAMİ DÖNEM (DİVAN VE HALK EDEBİYATI)

İlk alfabe: Göktürk (Orhun) alfabesi
Bilinen ilk Türk şairi: Arpınçur Tigin
İlk Türk yazarı: Yolluğ Tigin
Bilinen en eski ve ilk destanımız: “Alp Er Tunga Destanı”
Türkçenin ilk yazılı belgeleri: “Orhun Yazıtları” (Türk adının geçtiği ilk metindir bu yazıtlar. “Orhun Yazıtları”, söylev türünün ilk örneğidir.)
İslami dönem Türk edebiyatının ilk edebi eser örneği: “Kutadgu Bilig”dir. İlk Türkçe didaktik şiirler bu yapıttadır. Aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk yapıttır. İlk mesnevi örneğidir. İlk siyasetname örneğidir.
İlk İslami Türk destanı: “Satuk Buğra Han Destanı”
Sagu türünün ilk örneği: “Alp Er Tunga Sagusu”
Türkçenin bilinen ilk sözlüğü: “Divanü Lü- gati’t-Türk”
Dede Korkut’tan ilk bahseden: “Camiü’t- Tevarih” adlı yapıtında ünlü tarihçi Reşidüddin’dir. Arap harfleriyle ilk neşreden Kilisli Muallim Rıfat Bilge’dir. Yeni harflerle ilk neşrini yapan Orhan Şaik Gökyay’dır.
Türkçe ilk manzum mevlit metnini yazan: Ahmedi
Divan sahibi ilk sanatçı: Yunus Emre
Divan edebiyatının ilk temsilcisi: Hoca Dehhani
Tasavvuf konusunda yazılan ilk eser: “Divan-ı Hikmet”
Edebiyatımızın ilk aşk mesnevisi: Şeyyat Hamza’nın “Yusuf u Züleyha”sı
Anadolu Türkçesiyle yazılan ilk eser: Ahmet Fakih’in yazdığı “Çarhname”si
İlk gezi eserlerimiz: Seydi Ali Reis’in “Miratü’l- Memalik”i / Babürşah’ın “Babürname”si
Antoloji türünün ilk örneği: Ömer b. Mezid’in 1437’de hazırladığı “Mecmuatü’t – Nezair”
Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
İlk şehrengiz: Mesihi
Hamse sahibi ilk sanatçı: Ali Şir Nevai
İlk edebi mektup: Fuzuli’nin “Şikâyetname”si
Anadolu sahasında hamse sahibi ilk sanatçı: Hamdullah Hamdi
İlk bibliyografya yazarımız: Kâtip Çelebi – “Keşfü’z- Zünun”
Şairlerle ilgili yazılan ilk tarafsız ve alfabetik tezkire: Latifi
İlk şairler tezkiresi: Ali Şir Nevai’nin “Mecalisü’n-Nefais”i
Anadolu sahasında ilk şuara tezkiresi: Sehi Bey’in “Heşt Behişt”i
İlk edebi anı: Babürşah’ın “Babürname”si
Divan edebiyatında çocuklar için yazılan ilk eser: Nabi’nin “Hayriye”si
İlk şarkı örnekleri: Naili
Matbaada basılan ilk yapıt: “Vankulu Lügati”
Türkçe ilk mevlit: Süleyman Çelebi’nin “Vesiletü’n-Necat” adlı yapıtı

B. TANZİMAT EDEBİYATI

İlk edebi ve felsefi çeviri: Münif Paşa’nın “Muhaverat-ı Hikemiye”si
İlk çeviri roman: Yusuf Kemal Paşa’nın Fransız yazar Fenelon’dan çevirdiği “Telemak” adlı roman
İlk resmi gazete: Takvim-i Vekayi (1831)
İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis (1840)
Batılı anlamda ilk günlük örneği: Direktör Ali Bey’in yazdığı “Seyahat Jurnali”
İlk Türk gazetecisi: Şinasi
Batılı anlamda ilk tiyatro yapıtı: Şinasi’nin “Şair Evlenmesi”
Noktalama işaretlerini düzyazıda ilk kez kullanan: Şinasi
İlk makale: Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval gazetesindeki “Mukaddime” başlıklı yazısı
İlk özel gazete: Şinasi ve Agâh Efendi’nin çıkardığı Tercüman-ı Ahval
Batılı anlamda ilk fabl örneklerini yazan: Şinasi
İlk tezli roman örneği: Nabizade Nazım’ın “Zehra” adlı yapıtı
Sahnelenen ilk tiyatro yapıtı: Namık Kemal’in “Vatan yahut Silistre”si
İlk hikâye denemesi: Emin Nihat Bey’in “Müsameretname”si
İlk öykü örnekleri: Ahmet Mithat Efendi’nin “Letaif-Rivayet”i
Batılı anlamda ilk eleştiri yazısı ve yapıtı: Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanî Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazat-ı Şamildir” yazısı, ilk eleştiri yapıtı “Tahrib-i Harabat”
İlk edebi roman: Namık Kemal’in “İntibah” adlı romanı
İlk tarihi roman: Namık Kemal’in “Cezmi”si
İlk köy şiiri: Muallim Naci’nin yazdığı “Köylü Kızların Şarkısı”
İlk kafiyesiz şiir: Abdülhak Hamit Tarhan’ın yazdığı “Validem”
Yabancı ülkede geçen bir macerayı anlatan ilk tiyatro yapıtı: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Finten”i
Aruzla yazılan ilk manzum tiyatro yapıtı: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Eşber”i
Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro yapıtı: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Nesteren”i
İlk pastoral şiir: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Sahra”sı
İlk edebiyat teorisi yapıtı: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Talim-i Edebiyat”ı
İlk polisiye roman: Ahmet Mithat Efendi’nin “Esrar-ı Cinayet” adlı romanı
Türk romancılığında ilk alafranga tip: Ahmet Mithat Efendi’nin roman kahramanı olan Felatun Bey
Batılı anlamda ilk antoloji: Ziya Paşa’nın üç ciltlik “Harabat”ı
Türk tiyatrosunda Batı’dan eser uyarlamayı ilk kez yapan: Ahmet Vefik Paşa
Türkçe sözlük adını ilk kullanan, ilk yerli roman olan “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat”ı yazan: Şemsettin Sami
İlk tarih ve coğrafya ansiklopedimiz: Şemsettin Sami’nin yazdığı “Kamusü’l Alam”
İlk köy romanı: Nabizade Nazım’ın “Karabibik”i
İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”
Çocuklara yönelik ilk dergi: 1869’da çıkan Mümeyyiz
Edebiyat tarihi adıyla yazılan ilk eser: Abdülhalim Memduh’un “Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye”si
İlk kadın romancı: Fatma Aliye Hanım
Tanzimat’tan sonraki edebiyatımızın ilk kadın şairi: Nigar Hanım
İlk mizah dergisi: Teodor Kasap’ın çıkardığı Diyojen
İlk mizahi sözlük: Direktör Ali Bey’in “Lehçetü’l-Hakayık”ı
İlk psikolojik roman denemesi: Nabizade Nazım’ın “Zehra”sı
İlk dergi: Münif Paşa’nın çıkardığı Mecmua-ı Fünun

C. SERVETİFUNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ EDEBİYATI

İlk edebi beyannameyi yayımlayan: Fecriati Topluluğu
İlk mensur şiir: Halit Ziya’nın “Mensur Şiirler”i
İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf’un “Eylül” romanı
Sone’yi ilk kez kullanan: Süleyman Nesip
Anjambmanı ilk kullanan şair: Tevfik Fikret
Çocuklar için yazılmış ilk şiir kitabı: Tevfik Fikret’in “Şermin” yapıtı
İlk önemli fıkra yazarı: Ahmet Rasim

D. MİLLİ EDEBİYAT VE CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

İlk çocuk romanı: Mahmut Yesari’nin “Bağrı Yanık Ömer” yapıtı
Röportaj türünün ilk örneği: Ruşen Eşref Ünaydın’ın “Diyorlar ki” adlı yapıtı
Batılı anlamda ilk edebiyat tarihi: Fuat Köprülü
“Milli Edebiyat” ifadesi ilk kez kullanılan: Genç Kalemler
Türk sözcüğünü ilk kullanan şair: Mehmet Emin Yurdakul
Dış Türkleri konu alan ilk roman: Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun “Gönül Hanım” adlı romanı
Cumhuriyet dönemi köy romancılığının ilk örneği: Yakup Kadri’nin “Yaban” romanı
İlk Türk sosyologu: Ziya Gökalp
“Orhun Abideleri”nden ilk söz eden Türk: Necip Asım (İkdam gazetesi 200.sayı)
İlk otobiyografik roman: Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” (Dünya roman tarihinde kahramanın adı verilmeyen ilk romandır.)
İlk TDK roman ödülü: “Suçumuz İnsan Olmak” (1957) adlı yapıtıyla Oktay Akbal
İlk TDK şiir ödülü: “Delice Böcek” şiiriyle Fazıl Hüsnü Dağlarca
Batı nazım şekillerini ilk defa kullanan şairimiz: Edip Ayel (1894-1957)
İlk fütürist (gelecekçi) sanatçımız: Ercüment Behzat Lav
Köyden şehre göçü ilk kez işleyen: Orhan Kemal
Heceyle yazılmış, sanat değeri taşıyan ilk manzum piyes: Yusuf Ziya Ortaç’ın “Binnaz” adlı oyunu
İlk postmodern roman: Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” adlı romanı
İlk monolog tarzıyla yazılmış ilk roman: Adalet Ağaoğlu’nun “Bir Düğün Gecesi” romanı
Hikâyede gerçek anlamda Anadolu’yu işleyen ilk yazar: Refik Halit Karay
Serbest ölçüyü kullanan ilk şair: Nazım Hikmet
Tiyatroda ilk kadın oyuncu: Afife Jale (Hüseyin Cahit’in yazdığı “Yamalar” adlı oyunda oynamıştır.)
İlk epik tiyatro: Haldun Taner’in “Keşanlı Ali Destanı” adlı yapıtı

II. DÜNYA EDEBİYATINDAKİ İLKLER

İlk roman örneği: Rebelais – “Gargaunta”
İlk modern roman: Cervantes – “Don Kişot”
İlk tarihi roman: W.Scott – “Waverley”
İlk psikolojik roman: Madam de La Fayette – “Princesse de Cleves”
İlk öykü örneği: G. Boccacio – “Decameron”
Olay öyküsünün öncüsü: Guy de Maupassant
Durum/Kesit öyküsünün öncüsü: A. Çehov
Deneme türünün kurucusu: Montaigne
Deneme türünün ikinci ismi: Bacon
İlk biyografi yazarı: Plutarkhos
Tarih türünün kurucusu: Heredot
İlk büyük destan şairi: Homeros
İlk trajedi sanatçısı: Aiskhylos
İlk büyük komedya sanatçısı: Aristophanes
İlk anı yazarı: Ksenophon – “Anabasis”
İlk özdeyiş yazarı: La Rochefaucault
En eski ve ünlü hatipler: Demosthenes, Çiçero, Bousset
İlk fabl örneği (Batı): Aisopos (Ezop) – “Fabllar”
İlk fabl örneği (Doğu): Beydaba – “Kelile ile Dimne”
İlk lirik şair: Sappho
Pastoral şiirin kurucusu: Theokritos
Didaktik şiirin kurucusu: Hesiodos
İlk mensur şiir: Baudelaire – “Küçük Mensur Şiirler”
Klasisizmin kuramcısı: Boileau – “Şiir Sanatı”
Romantizmin kuramcısı: Victor Hugo – “Cromvell” yapıtının ön sözü
Dramın kurallarını belirleyen: Victor Hugo
İlk realist roman: G. Flaubert – “Madam Bovary”
Natüralizmin kuramcısı: Emile Zola
Dünyada bilinen ilk destan: Sümerlerin “Gılgamış Destanı”

TÜRK EDEBİYATINDA SANATÇILARIN UNVANLARI

Istırap şairi: Fuzuli,
Sultanü’ş-şuara (şairler sultanı): Baki
Hiciv üstadı: Nefi
Hacı kalfa: Kâtip Çelebi
Zevk-eğlence şairi: Nedim
Lale devri şairi: Nedim
Vatan şairi: Namık Kemal
Hürriyet şairi: Namık Kemal
Şair-i Azam: Abdülhak Hamit Tarhan
Tezatlar şairi: Abdülhak Hamit Tarhan
Üstat: Recaizade Mahmut Ekrem
Mistik şair: Necip Fazıl Kısakürek
Milli şair/Türk şairi: Mehmet Emin Yurdakul
Sokağı getiren romancı: Hüseyin Rahmi Gürpınar
Server Bedii: Peyami Safa
Ağıtlar şairi: Recaizade Mahmut Ekrem
Bayrak şairi: Arif Nihat Asya
Evler şairi: Behçet Necatigil
Çimdik: Yusuf Ziya Ortaç
Kirpi: Refik Halit Karay
Yazı makinesi: Ahmet Mithat Efendi
Ölüm şairi: Cahit Sıtkı Tarancı
İstanbul öykücüsü: Sait Faik Abasıyanık
Halikarnas Balıkçısı: Cevat Şakir Kabaağaçlı
Deli Ozan, Çamdeviren: Faruk Nafiz Çamlıbel
İstanbul şairi: Yahya Kemal Beyatlı
Ümmetçi şair: Mehmet Akif Ersoy
Sokağı şiire getiren şair: Orhan Veli Kanık
Anadolu şairi: Ömer Bedrettin Uşaklı

KURTULUŞ SAVAŞINI İŞLEYEN YAZARLAR VE ROMANLAR

Ahmet Hamdi Tanpınar: Sahnenin Dışındakiler
Aka Gündüz: Dikmen Yıldızı
Attila İlhan: Kurtlar Sofrası, Sırtlan Payı
Halide Edip Adıvar: Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye
Hasan İzzettin Dinamo: Kutsal İsyan
İlhan Tarus: Vatan Tutkusu, Hükümet Meydanı, Var Olmak
İlhan Selçuk: Yüzbaşı Selahattin’in Romanı
Kemal Tahir: Yorgun Savaşçı, Esir Şehrin İnsanları, Esir Şehrin Mahpusu
Mehmet Rauf: Halas
Mithat Cemal Kuntay: Üç İstanbul
Peyami Safa: Sözde Kızlar, Biz İnsanlar
Samim Kocagöz: Kalpaklılar, Doludizgin
Talip Apaydın: Toz Duman İçinde, Vatan Dediler, Köylüler
Tarık Buğra: Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da
Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Yaban, Ankara, Sodom ve Gomore

ANADOLU’YU ANLATAN YAZARLAR VE ROMANLARI

Güney Anadolu, Toroslar ve Çukurova Yöreleri

Orhan Kemal: Vukuat Var, Hanımın Çiftliği, Kanlı Topraklar, Bereketli Topraklar Üzerinde
Yaşar Kemal: Teneke, Ortadirek, İnce Memed, Yer Demir Gök Bakır, Ölmez Otu, Demirciler Çarşısı Cinayeti

Orta Anadolu

Fakir Baykurt: Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Kaplumbağalar, Tırpan, Amerikan Sargısı
Kemal Tahir: Sağır Dere, Kör Duman, Rahmet Yolları Kesti, Yedi Çınar Yaylası, Köyün Kamburu, Büyük Mal
Talip Apaydın: Sarı Traktör, Yarbükü, Ortakçının Oğlu, Define, Yoz Duvar

Ege Bölgesi

Necati Cumalı: Tütün Zamanı, Yağmurlar ve Topraklar, Susuz Yaz
Samim Kocagöz: Yılan Hikâyesi, Bir Karış Toprak

Doğu Anadolu

Ferid Edgü: Kimse, O
Kemal Bilbaşar: Cemo, Memo
Ömer Polat: Mahmudo ile Hazel, Saragöl

Güneydoğu

Bekir Yıldız: Reşo Ağa, Kaçakçı Şahan

DOĞU-BATI ÇATIŞMASI, YANLIŞ BATILILAŞMA, TOPLUMSAL DEĞİŞMEYİ İŞLEYEN YAZARLAR VE YAPITLARI

Ahmet Hamdi Tanpınar: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü
Ahmet Mithat Efendi: Felatun Bey’le Rakım Efendi
Halide Edip Adıvar: Sinekli Bakkal
Peyami Safa: Fatih-Harbiye, Sözde Kızlar
Recaizade Mahmut Ekrem: Araba Sevdası
Reşat Nuri Güntekin: Miskinler Tekkesi, Yaprak Dökümü
Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Sodom ve Gomore, Kiralık Konak

KASABA YAŞAMINI ANLATAN YAZARLAR VE YAPITLARI

İlhan Tarus: Yeşilkaya Savcısı
Reşat Nuri Güntekin: Yeşil Gece, Kavak Yelleri
Sabahattin Ali: Kuyucaklı Yusuf
Samim Kocagöz: Bir Şehrin İki Kapısı

OSMANLININ KURULUŞUNU ELE ALAN YAZARLAR VE YAPITLARI

Kemal Tahir: Devlet Ana
Tarık Buğra: Osmancık

ÖNEMLİ HİCİV SANATÇILARI VE YAPITLARI

Şeyhi: Harname
Fuzuli: Şikâyetname
Nef’i: Siham-ı Kaza
Ziya Paşa: Zafername
Neyzen Tevfik: Azab-ı Mukaddes

EDEBİYATIMIZDA ÖNEMLİ ROMAN KAHRAMANLARI

Tanzimat Edebiyatı

Araba Sevdası: Bihruz Bey, Periveş, Keşfi Bey
Cezmi: Cezmi, Adil Giray, Perihan, Şehriyar
İntibah: Ali Bey, Mahpeyker, Dilaşup
Karabibik: Karabibik, Yosturoğlu, Koca İmam, Huri, Hüseyin, Eftalya
Sergüzeşt: Asaf Paşa, Celal, Dilber, Taravet, Cevher
Zehra: Zehra, Suphi, Sırrı Cemal

Servetifünun Edebiyatı

Aşk-ı Memnu: Adnan Bey, Bihter, Behlül, Nihal, Firdevs Hanım
Eylül: Necip, Suat, Süreyya
Kırık Hayatlar: Ömer, Behiç, Vadide, Neyyir, Leyla, Selma
Mai ve Siyah: Lamia, Ahmet Cemil, Hüseyin Nazmi
Mürebbiye: Dehri Efendi, Matmazel Anjel, Şem’i, Sadri
Şık: Şatırzade, Şöhret Bey, Madam Potiş
Şıpsevdi: Meftun Bey, Edibe Hanım, Kasım Efendi

Milli Edebiyat

Yaprak Dökümü: Ali Rıza Bey, Hayriye Hanım, Ferhunde, Leyla, Necla, Fikret
Ateşten Gömlek: Ayşe, Peyami, Binbaşı İhsan
Çalıkuşu: Feride, Kamuran, Doktor, Hayrullah Bey
Handan: Neriman, Hüsnü Paşa, Refik Cemal
Nur Baba: Nur Baba, Ziba Hanım, Nigar Hanım, Süheyla
Sodom ve Gomore: Leyla, Necdet, Sami Bey
Vurun Kahpeye: Aliye, Hacı Fettah, Tahsin Bey
Yaban: Ahmet Celal, Emine, Mehmet Ali, İsmail
Sinekli Bakkal: Rabia, Osman (Peregrini), Kız Tevfik, Emine, Vehbi Dede
Yeşil Gece: Şahin, Kazım

Cumhuriyet Edebiyatı

Aganta Burina Burinata: Mahmut, Halil Usta
Anayurt Oteli: Zebercet
Ayaşlı ve Kiracıları: Ayaşlı İbrahim, Hasan Bey, Buharalı Abdülkerim, Faika, Fuat, İffet Hanım, Şefik Bey
Bereketli Topraklar Üzerinde: Yusuf, Köse Hasan, Pehlivan Ali
Dokuzuncu Hariciye Koğuşu: Hasta Bir Çocuk, Nüzhet, Doktor Ragıp
Fatih-Harbiye: Neriman, Faiz Bey, Şinasi, Macit
Huzur: İhsan, Nuran, Suat, Mümtaz
İnce Memed: Memed, Hatce, Abdi Ağa
Kuyucaklı Yusuf: Yusuf, Muazzez, Selahat- tin Bey
Küçük Ağa: Mehmet Reşit Efendi (İstanbullu Hoca), Çolak Salih
Matmazel Noralya’nın Koltuğu: Ferit, Nilüfer, Fotika
Sözde Kızlar: Behiç, Mebrure, Nafi Bey
Tutunamayanlar: Selim Işık, Turgut Özben
Yılanların Öcü: Kara Bayram, Haceli, Irazca Ana

TÜRK EDEBİYATINDAKİ ÖNEMLİ DERGİLER

Ağaç (1936): Necip Fazıl tarafından çıkarılmıştır.
A dergisi (1956-1960): II. Yeni akımına destek olmak için çıkarılmıştır.
Akbaba (1922-1977): Yusuf Ziya ve Orhan Seyfi tarafından çıkarılan haftalık, siyasi mizah dergisidir.
Büyük Doğu (1943-1955): Necip Fazıl Kısakürek’in çıkardığı dergidir.
Çınaraltı (1941-1944): Orhan Seyfi ve Yusuf Ziya’nın çıkardıkları Türkçü ve fikir ve sanat dergisidir.
Dergâh (1921-1923): İlki Mustafa Nihat Özön tarafından çıkarılmıştır. 1990’da ise Ezel Erverdi tarafından yeniden çıkarılmaya başlanmıştır.
Diriliş (1966-1967): Sezai Karakoç tarafından çıkarılmıştır.
Genç Kalemler (1910-1912): Ömer Seyfettin ve Ali Cenap tarafından çıkarılmıştır.
Hisar (1950-1957/1964-1980): Munis Faik Ozansoy tarafından çıkarılmıştır.
Kadro (1932-1935): Yakup Kadri tarafından çıkarılmıştır.
Mavera (1976): C. Zarifoğlu, E. Beyazıt, R. Özdenören, M. Akif İnan bu derginin kurucuları arasındadır.
Papirüs (1966-1970): Cemal Süreya tarafından çıkarılmıştır.
Resimli Ay (1924-1930): Zekeriya Sertel’in çıkardığı “gerçekçi” halk dergisidir.
Türk Yurdu (1911-1931): Türk Yurdu Cemiyetinin yayın organıdır.
Türk Dili (1951-…): TDK tarafından çıkarılmıştır.
Ülkü (1933-1950): Halk evleri tarafından çıkarılmıştır.
Yeni Dergi (1964-1975): Mehmet Fuat (Fuat Bengü) tarafından çıkarılmıştır.

+125 bilgi

1. Sagu-ağıt-mersiye konu yönüyle ortaktır. Mersiye ölçü yönünden farklıdır.
2. Koşuk, sagu ve destan İslamiyet öncesi dönemde, dörtlükler biçiminde, hece ölçüsüyle ve genellikle yarım uyak kullanılarak söylenmiştir.
3. Yapay destanlar, doğal destan sürecinden geçmeyen yazarı bilinen destanlardır.
4. Orhun (Göktürk) Yazıtları 8.yy. da Orhun Irmağı kıyısında dikilen, yazılı edebiyatımızın ilk ürünleridir.
5. Kutadgu Bilig, siyasetname olup, Yusuf Has Hacib tarafından yazılan, didaktik özellikler taşıyan alegorik bir eserdir.
6. Atabetü’l-Hakayık (Edip Ahmet), Divan-ı Hikmet (Ahmet Yesevi) tasavvufî eserlerdir.
7. Dede Korkut Hikayeleri, Oğuzların savaşlarını anlatan, destan devrinden halk hikayeciliğine geçişin ürünü olan, on iki hikayeden oluşan anonim ürünlerdir.
8. Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli 13.yy. da yaşayıp insanlık sevgisini anlatan tasavvufçulardır.
9. Risaletü’n-Nushiye (Yunus Emre), Divan-ı Kebir (Mevlana), Makalat (Hacı Bektaş-ı Veli) tasavvufu anlatan eserlerdir.
10. İlahi (nefes-deme), şathiye, nutuk, devriye tasavvuf şiirinin dörtlükle oluşan türleridir.
11. Koşma, semai, varsağı, destan aşık edebiyatı ürünleridir. Dörtlüklerle ve hece ölçüsüyle yazılırlar. Koşma, işlediği konulara göre koçaklama, güzelleme, taşlama, ağıt dörde ayrılır.
12. Kaygusuz Abdal ve Pir Sultan Abdal tasavvufu farklı yorumlayan kişilerdir.
13. Karacaoğlan, Emrah, Aşık Veysel güzelleme; Dadaloğlu, Köroğlu koçaklama türünde eserler vermişlerdir.
14. Seyranî (kişsel), Dertli (toplumsal) taşlama örnekleri vermişlerdir.
15. Mani, “aaxa” uyak düzeninde, 7’li hece ölçüsü ve tek dörtlük oluşu nedeniyle anonim edebiyatın en yaygın nazım biçimidir. Divan şiirindeki rubai ve tuyuğla ortak özelliklere sahiptir.
16. Olağanüstülük, kahramanlarının soylu kişilerinden oluşması, abartılı anlatım destanla masalın ortak özellikleridir. Destan milli, masal çoğunlukla evrenseldir. Destan konusunu tarihi bir gerçekten alır, masal tamamıyla hayal ürünüdür.
17. Gazel 5-15, kaside 33-99 beyit ve “aa xa xa xa…” uyak düzeniyle, mesnevi ise beyit sayısında sınırlama olmaksızın “aa bb cc dd …” uyak düzeniyle yazılır.
18. Şarkı ve tuyuğ Türk edebiyatına özgü nazım şekilleridir.
19. Rubai, tuyuğ, murabba dörtlüklerle oluşturulan divan şiiri nazım türleridir.
20. Felsefî ve dinî konuların işlendiği “terkib-i bend” de vasıta beyiti devamlı değişir. “Terci-i bend”de vasıta beyiti aynı kalır.
21. Gazel ve kasidede ilk beyite matla, son beyite makta, şairin adının geçtiği beyite mahlas beyiti veya taç beyit denir.
22. Dize sonlarındaki uyaktan başka şiirin ortasında da uyak bulunursa buna musammat gazel veya musammat kaside denir.
23. Münacat, naat, h,c,v divan şiirinde şiirin konularına göre aldığı isimlerdir.
24. Divan edebiyatında şairler hakkında bilgi veren eserlere tezkire, halk edebiyatında cönk adı verilir.
25. Mecalisi’n-Nafais (Ali Şir Nevai) ilk şairler tezkiresidir.
26. Harname (Şeyhi), 15.yy.da yazılmış hiciv türünde bir mesnevidir.
27. Şikayetname, Fuzuli’nin maaşını alamadığı için yazdığı mektup türündeki eseridir.
28. Nefi, 17.yy.da hiciv örneği “Siham-ı Kaza”; nabi, aynı yüzyılda yazdığı, didaktik eser olan “Hayriyye” ile tanınır.
29. Nedim ve Şeyh Galib hece ile de yazan divan şairleridir.
30. Katip Çelebi “Cihannüma” (coğrafya), Keşfü’z-Zünun; Evliya Çelebi, Seyahatnme; Naima, “Naima Tarihi” adlı eserleri yazan Divan edebiyatının nesir ustalarıdır.
31. Takvim-i Vakayi (ilk resmî gazete), Ceride-i Havadis (ilk yarı resmî gazete), Tercüman-ı Ahval (ilk özel gazete), Şair Evlenmesi-şinasi (İlk tiyatro), Telemak-Yusuf kamil Paşa (ilk çeviri roman ), Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat-Şemsettin Sami (ilk yerli roman), İntibah-Namık Kemal (ilk edebi roman), Cezmi-Namık Kemal (ilk tarihi roman), Araba Sevdası-Recaizade Mahmud Ekrem (ilk realist roman), Karabibik-Nabizade Nazım (köy konulu ilk eser), letaif-i Rivayet-Ahmet Mithat (ilk öykü), Eylül-Mehmet Rauf (ilk psikolojik roman), Mai ve Siyah-Halit Ziya Uşaklıgil ( Batılı anlamda ilk realist roman).
32. Tanzimat romanında yanlış batılılaşma ve cariyelik en yaygın konulardır.
33. Tanzimat şiirinde divan şiiri biçimleri kullanılmış, içerik değişmiştir.
34. Namık Kemal hem tiyatro hem roman yazmış; ancak onu asıl tanıtan vatan temalı şiirleridir.
35. Tahrib-i Harabat ve Takib, Namık Kemal’in Ziya Paşa için yazdığı eleştirilerdir.
36. Ahmet Vefik Paşa, Moliere’den Cimri, Hastalık Hastası, Kibarlık Budalası gibi tiyatroları çevirmiştir.
37. Ahmet Mithat Efendi’nin halka okuma zevkini aşılama düşüncesini Hüseyin Rahmi ve Halide Edep de sürdürmüştür.
38. Edebiyatımızın ünlü sözlükleri; Divan-ü Lugati’t-Türk, Muhakemetü’l-Lugateyn, Lehçe-i Osman ve Kamus-ı Türkî’dir.
39. Tanzimat edebiyatı ikinci döneminde “sanat sanat için” anlayışına dönülerek, Servet-i Fünun edebiyatına hazırlık yapılır.
40. R. Mahmut Ekrem “Güzel olan her şey şiire girebilir.” diyerek Muallim Naci ile kafiye tartışmasını başlatır.
41. A. Hamit Tarhan, Namık Kemal’in tiyatro anlayışının tersini savunur. Tiyatro tekniği iyi olmadığı için yazdığı tiyatrolar sahnelenemez.
42. Edebiyatımızda ölüm temasıyla meşhur şairler; Abdülhak Hamit, Cahit Sıtkı, Yahya Kemal’dir.
43. Servet-i Fünuncular beyit anlayışını kırarak nazımı nesre yaklaştırırlar.
44. Servet-i Fünun’da romanlar realizm ve natüralizmden; şiirler ise sembolizm ve parnasizmden etkilenir.
45. Servet-i Fünun romanı, çevre olarak İstanbul’u, karakter olarak aydınları seçer.
46. Tevfik Fikret, sanatının ikinci döneminde sanatı toplumun hizmetine sunar, hece ölçüsüyle yazdığı şiir kitabının ismi Şermin’dir.
47. “Sis”, Tevfik Fikret’in İstanbul’a hakaretlerle dolu şiiridir.
48. Cenab Şahabettin, parnasizm ve sembolizmden etkilenmiş, bir şiirde birden çok aruz kalıbı kullanmıştır.
49. H. Ziya Uşaklıgil, Balzac, Stendhal, flaubert gibi realist yazarlardan etkilenmiş; Batılı anlamda ilk realist roman Mai ve Siyah’ı yazmıştır.
50. H. Ziya’nın anı türündeki eserleri Kırk Yıl, Saray ve Ötesi’dir.
51. Hüseyin Cahit Yalçın, “Edebiyat ve Hukuk” adlı makalesiyle Servet-i Fünun dergisinin kapanmasına neden olmuştur.
52. Sürgüne gönderilen başlıca sanatçılar; Namık Kemal, H. Cahit Yalçın, Süleyman Nazif, Ziya Gökalp, şair Eşref, Refik Halit Karay’dır.
53. Süleyman Nazif ve Ahmet Hikmet Müftüoğlu dil yönüyle –sırasıyla- Tanzimat ve Milli Edebiyata bağlıdırlar.
54. Şık, Şıpsevdi, Mürebbiye, Metres, Kaynanam Nasıl Kudurdu Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanlarıdır.
55. Ahmet Rasim, İstanbul’un günlük yaşantısını sade bir dille anlatan bağımsız yazarlardandır.
56. Fecr-i Ati, Servet-i Fünun’u eleştirmesine rağmen onun “Sanat kişiseldir.” anlayışını devam ettirmiştir.
57. Milli Edebiyat, “Genç Kalemler” dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” adlı makaleyle 1911 yılında başlar.
58. Milli Edebiyat bir yönüyle halk edebiyatına dönüşür.
59. Ömer Seyfettin, mili ve tarihî konulu öyküleriyle tanınan yazardır.
60. Edebiyatımızdaki ünlü öykücüler; H. Cahit Yalçın, Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık, Haldun Taner’dir.
61. Ziya Gökalp, Türkçülüğün felsefesini yapmış, Milli Edebiyata düşünce yönüyle katkıda bulunmuştur.
62. Kızıl Elma, Yeni Hayat, Altın Işık Ziya Gökalp’in şiir kitaplarıdır.
63. Özel isimle anılan şairler; Sultanü’ş-Şuara (Şairler Sultanı)-Baki, Vatan Şairi- Namık Kemal, Şairi-i Azam-Abdülhak Hamit Tarhan, Bayrak Şairi-Arif Nihat Asya, Türk Şairi-Mehmet Emin Yurdakul…
64. Türk edebiyatının tarihini bilimsel açıdan işleyen Mehmet Fuat Köprülüdür.
65. Edebiyat tarihi yazarları; M. Fuat Köprülü, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ali Canip Yöntem’dir.
66. Halide Edip Adıvar, İngiliz edebiyatından etkilenir. Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye ( Kuruluş Şavaşı’nı işler); Sinekli Bakkal, Tatarcık (toplumsal konuları işler), Mor Salkımlı Sokak (hatıra) bazı eserleridir.
67. Y. Kadri Karaosmanoğlu, Tanzimat’la Atatürk Türkiye’si arasındaki dönem ve kuşakların geçirdiği sosyal değişiklikleri ve bunalımları işler. Tezli roman türünün ustasıdır. Kiralı Konak ( kuşak çatısması), Sodom ve Gomore (işgal altındaki İstanbul’un olumsuz yanları), Yaban (Kurtuluş Savaşı ve köylü aydın uçurumunu işler), Ankara ( Cumhuriyet’ten sonraki Ankara’nın üç dönemi) Nur Baba ( Bektaşi tekkeleri) belli başlı eserleridir.
68. Reşat Nuri Güntekin’in romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır. Dili sade, karakterleri halktandır.
69. Refik Halit Karay, sürgünde yazdığı Anadolu konulu eserleriyle tanınır. Sürgün, Yezidin Kızı, Bugünün Saraylısı (roman), Kirpinin Dedikleri, Memleket Hikayeleri, Gurbet Hikayeleri bazı eserleridir.
70. Beş Hececiler Milli Edebiyatın devamı sayılır. Faruk Nafiz Çamlıbel, Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç bu akımın şairleridir.
71. Faruk nafiz Çamlıbel, aruzla da yazmıştır. Çoban Çeşmesi, Han Duvarları adlı şiirleri ünlüdür.
72. Mehmet Akif Ersoy lirik-didaktik özellikteki şiirleriyle tanınır. Manzum hikayecilikte ustadır. Safahat (yedi bölüm) ünlü eseridir.
73. Ahmet Haşim sembolist şairdir. Şeiirlerinde anlam kapalı, düzyazılarında dili yalındır. Bütün şiirlerini aruzla yazmış, Fecr-i Ati’den sonra bağımsız olarak sanat anlayışını devam ettirmiştir. Bazı eserleri; Piraye, Göl Saatleri, Gurabhane-i Laklakan…
74. Yahya Kemal Beyatlı divan şiirine yeni yorum getirmiş, eski nazım biçimleriyle Batılı şiirler yazmıştır. Şiirlerinde sonsuzluğa erişme düşüncesi vardır. “Ok” şiirinin dışındaki bütün şiirlerini aruzla yazmıştır. Eserleri; Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin Rüzgarıyla, Aziz İstanbul…
75. Yedi Meşaleciler, Beş Hececileri duygusallıkla suçlamışlar; ancak kendileri de sembolizmden etkilenmişlerdir. Z. Osman Saba, Yaşar Nabi, Muammer Lütfi Bahşi, Vasfi Mahir Kocatürk, Sabri Esat Siyavuşgil, Cevdet Kudret Solok, Kenan Hulisi Koray sanatçılarıdır.
76. Garip Akımı (I. Yeniciler) sanatsal anlatımdan, ölçü ve uyaktan kaçınmış sıradan insanların hayatlarını işlemiştir.
77. II. Yeniciler, I. Yeni Hareketine tepki olarak ortaya çıkmışlardır. Şiirde anlam kapalılığı savunmuşlar ve sürrealizmden etkilenmişlerdir. İlhan Berk, Cemal Süreyya, Edip Cansever, Ece Ayhan bazı temsilcileridir.
78. Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal’in öğrencisidir. Şiirlerinde bilinçaltı, rüya ve zaman kavramı baskındır. Geçmişe özlem eserlerinin başlıca temasıdır. Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Beş Şehir bazı eserleridir.
79. Ahmet Kutsi Tecer, Anadolu motiflerini işler. Dergah ve Milli Mecmua’da eserleri yayınlanır. Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı bazı eserleridir.
80. Ahmet Muhip Dıranas, Fahriye Abla adlı şiiriyle meşhurdur.
81. Cahit Sıtkı Tarancı, ölüm, yalnızlık konularını işler. En çok bilinen şiirlerinden biri Otuz Beş Yaş’tır.
82. Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın en ünlü eserlerinden biri “Üç Şehitler Destanı”dır. Eser yapay bir destandır.
83. Cahit Külebi: Birçok şiirinde noktalama işareti yoktur. Çocuk şiirleriyle tanınır. “Türk Mavisi” eserlerinden bir tanesidir.
84. Nurullah Ataç: Deneme ve eleştirileriyle anılır.Devrik cümle anlayışını başarıyla uygulamıştır. “Günlerin getirdiği, Karalama Defteri” bazı eserleridir.
85. Gezi Yazısı Yazanlar: Evliya Çelebi (Seyahatname), Ahmet Haşim (Frankfurt Seyahatnamesi), Falih Rıfkı Atay (Yolcu Defteri), Cenap Şahabettin ( Hac Yolunda)…
86. Psikolojik roman: Zehra (Nabizade Nazım), Eylül (Mehmet Rauf), Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyami Safa)
87. Sait faik Abasıyanık: Öykülerinde Adalar’ı, İstanbul’u ve sıradan insanı işler. Durum hikayecisidir. Semaver, Sarnıç, Son Kuşlar bazı eserleridir.
88. Necip Fazıl Kısakürek: metafizik problemleri hecenin gücüyle çok güzel anlatır. Şiir dışında tiyatro, öykü, araştırma gibi alanlarda da eserler vermiştir. Çile, Bir Adam Yaratmak bazı eserleridir.
89. Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı): Balıkçıları ve denizi işler. Bodrum’un antik çağlarındaki ismini mahlas olarak kullanır.
90. Kemal Tahir: Roman ve hikayelerinin konusunu sistemin aksayan yönlerinden alır. Bozkırdaki Çiçek, Devlet Ana, Karılar Koğuşu, Esir Şehrin İnsanları bazı eserleridir.
91. Bedri Rahmi Eyüboğlu; şair ve yazarlık dışında ressamdır. Karadut, Canım Anadolu bazı eserleridir.
92. Tarık Buğra: istiklal Savaşı’nın bilinmeyen yönlerine yeni yorumlar getirdi. Küçük Ağa, Osmancık, Siyah Kehribar, yarın Diye Bir Şey Yok bazı eserleridir.
93. Yaşar Kemal: Çukurova ve Toroslardaki efsanelere dayalı, toprak kavgalarını işleyen roman ve hikayeler yazmıştır. İnce Memed, Orta Direk, Sarı Sıcak, Teneke bazı eserleridir.
94. Orhan Kemal: Köyden kente göç ve bu göçün son uçlarını işler. 72. Koğuş, Hanımın Çitliği bazı eserleridir.
95. Necati Cumalı: Ege Bölgesi’ndeki köylüyü işler. Tütün Zamanı, Boş Beşik, Susuz Yaz bazı eserleridir.
96. Cemil Meriç: Makale, deneme, eleştiri ustasıdır. Bu Ülke,Umrandan Uygarlığa, Kırk Ambar bazı eserleridir.
97. Cengiz Aytmatov: Kırgız yazardır. Cemile, Gün Olur Asra Bedel, Selvi Boylum Al Yazmalım bazı eserleridir.
98. Klasisizm, akıl ve sağduyuya önem verir. Latin ve Yunan kaynaklarına yönelen kuralcı, yüksek zümre edebiyatıdır. Moliere, Racine, La Fontaine klasik yazarlardandır.
99. Romantizm, Klasisizm’e tepkidir. Kuralcılığı reddederek ulusal konulara yönelir. Zıtlıklar, ak-kara çatışması ve özellikle duygusallık ön plandadır. Victor Hugo, Goethe bazı yazarlarıdır.
100. Realizm, Romantizm’e tepkidir. Gerçekler gözleme dayalı olarak anlatılır. Balzac, Stendhal, Flaubert, Tolstoy, Dostoyevski ünlü temsilcileridir.
101. Parnasizm, realizm’in şiire yansımasıdır. Sözcüklerle manzara çizilir.
102. Sembolizm, kapalı şiir anlayışını savunan edebi akımdır.
103. Natüralizm: Aşırı gerçekçiliktir. Olayların ortaya çıkışı neden sonuç ilişkisi deneylenerek anlatılır.
104. Edebi akımların sıralanışı: Klasisizm, Romantizm, Realizm, Natüralizm(roman akımları); Parnasizm, Sembolizm, Sürrealizm (şiir akımları)
105. Dünya edebiyatının tanınmış yazar ve eserlerinden bazıları: Shakespeare (Hamlet ve Otello), Cervantes (Don Kişot), Maksim Gorki (Ana), Montaigne (Denemeler), Schiller ( Wiliam Tell), Dostoyevski (Suç ve Ceza), Tolstoy (Savaş ve Barış), Mark Twain ( Tom Sawyer’in Maceraları)
106. Klasik trajedide karakterler yüksek tabakadandır, konu mitolojiktir. Ölüm ve yaralanmalar sahnede gösterilmez. Üç birlik kuralı (zaman, mekan olay birliği) vardır.
107. Klasik komedide kişiler halkın içinden, konular günlük yaşamdandır. Ölüm ve yaralanmalar sahnede gösterilir. Üç birlik kuralı vardır.
108. Deneme, kişisel düşüncelerin kanıtlama amacı güdülmeden aktarıldığı; fıkra, günlük olayların sade bir dille yazıldığı; makale, tezlerin kanıtlanmaya çalışıldığı; eleştiri; bir eserin bilimsel temellere dayanılarak yorumlandığı yazın türleridir.
109. Lirik şiir, coşkuların işlendiği; epik şiir, kahramanlık konularının işlendiği; pastoral şiir, kır ve çoban yaşamının işlendiği; dramatik şiir, acıklı durumların işlendiği; satirik şiir eleştirilerin işlendiği; didaktik şiir; öğreticiliğin işlendiği şiir türleridir.
110. Redif, aynı görevli ekler ve aynı anlamlı sözcüklerdir. Uyaktan sonra gelir.
111. Nurullah Ataç, Suut Kemal Yetkin, Sebahattin Eyüboğlu, Bacon, Montaige ünlü deneme yazarlarıdır.
112. Bir sözcüğün hem gerçek hem mecaz anlamda kullanılması kinaye sanatını doğurur.
113. Hüsn-ü Talil sanatında olayın sebebi daha güzel bir nedene bağlanır.
114. Bilinen bir konunun bilinmiyormuş gibi davranılması Tecahül-i arif sanatını doğurur.
115. Sesteş sözcükler cinas sanatı yapar.
116. İntak (konuşturma) sanatının olduğu her yerde teşhis vardır.
117. Masal, evrensel; destan ulusal nitelikler taşır.
118. Seci, düzyazıdaki ses benzerliğidir.
119. Bir şairin bir şiirine aynı ölçü ve aynı uyakla yazılan şiirine nazire denir.
120. İlyada (Yunan), Kalevala(Fin), Nibelungen (Alman), Ramayana (Hint), Şehname (Fars) dünyaca tanınmış destanlardır.
121. Şarkı, tuyuğ, rubai dörtlüklerle yazılan divan şiiri nazım şekilleridir.
122. Dilinin ağır oluşu ve yüksek zümreye yönelişi Divan edebiyatı ile Servet- Fünun’un ortak özellikleridir.
123. Ağır ve sanatlı anlatım, sembollerle duyguları anlatma biçimine Sebk-i Hindi denir. Sebk-i Hindi divan edebiyatında kabul edilen bir anlayıştır.
124. Dacemeron hikayeleri (Bocecaeio) dünyanın ilk hikayeleridir.
125. Aiskhlos, Sophokles, Euripides, Aristopanes eski Yunan edebiyatının tiyatro ustalarıdır.

not: alintidir.

juu ichi ban tai taichou

Yarbay

2298 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

whoisitya

Binbaşı

1139 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Aslangur

Yüzbaşı

983 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

alakockoyu

kullanıcısına yanıt

whoisitya

Binbaşı

1139 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Skywards

Çavuş

47 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Lys 2015 Edebiyat 50+ icin Altin bilgiler

Benzer içerikler