Roma Katolik ve Anglikan ilahiyatı

Katolik Kilisesi ve Anglikan Kilisesi dünyanın en büyük ve en etkili iki Hristiyan mezhebidir. Doktrin ve uygulama açısından birçok benzerliği paylaşmalarına rağmen, bu iki kilise arasında önemli farklılıklar da vardır. Bu yazıda Katolik ve Anglikan teolojilerini, her iki kilisenin temel teolojik inanç ve uygulamalarını ve her iki gelenekten teologların teolojik perspektiflerini inceleyip karşılaştıracağım.

Katolik ve Anglikan Kiliseleri arasındaki temel farklardan biri de otorite anlayışlarıdır. Katolik Kilisesi, Papa'nın inanç ve ahlak konularında en yüksek otorite olduğunu ve doktrin konularında ex cathedra modda konuşurken yanılmaz olduğunu savunur. Anglikanlar ise Papa'nın otoritesini tanımaz ve bunun yerine otoritenin Hristiyan Kutsal Kitabı (Bible), gelenek ve akıl arasında paylaşıldığını savunur. {ex cathedra: (inanç veya ahlak doktrinleri) Papa tarafından tüm Katolikler tarafından kabul edilmek üzere yanılmaz bir şekilde doğru olarak tanımlanması}

Katolik teolog Avery Dulles'a göre, "Katolik Kilisesi, Papa'nın Kilise'deki birliğin görünür ilkesi ve temeli olduğunda ve Kilise'nin sadece bir kısmı üzerinde değil, tamamı üzerinde tam, yüce ve evrensel yetkiye sahip olduğunda ısrar eder." (Dulles, 2003, s. 73) Bu otorite anlayışı, Mesih'in Krallığın anahtarlarını Petrus'a emanet ettiği ve Papa'nın Petrus'un halefi olduğu inancına dayanmaktadır. Bu görüş; Katolikliğin Papa'nın yanılmazlığı doktrinine dayanmaktadır. Bu doktrin; papa, inanç ve ahlak konularında konuştuğunda Kutsal Ruh tarafından hatadan korunduğunu savunur.

Anglikanlar ise papalığın yanılmazlığı fikrini ve Papa'nın yüce otoritesini reddederler. Anglikan ilahiyatçı William Temple, "İngiltere Kilisesi'nin her zaman Kutsal Kitap'ı inanç ve ahlak konularında en yüce otorite olarak gördüğünü" yazmıştır. (Temple, 1942, s. 71) Anglikanlar ayrıca otorite kaynağı olarak gelenek ve akla da başvurmaktadır. Anglikan ilahiyatçı Richard Hooker, "Kilise, ilahi olana eklenmiş bazı insani düzen ve politikalar olmadan olamayacak bir toplumdur, böylece düzenlenebilir ve yönlendirilebilir" diye yazmıştır. (Hooker, 1593, s. 3) Bu otorite anlayışı, bireysel vicdanın önemi ve aklın gerçeği ayırt etmedeki rolü üzerindeki Anglikan vurgusunu yansıtmaktadır.

Katolik ve Anglikan teolojisi arasındaki bir diğer önemli fark da sakramentlere ilişkin anlayışlarıdır. Katolik Kilisesi yedi sakramenti kabul eder: Vaftiz, Evharistiya, Tastik, Tövbe, Hastaların Meshedilmesi, Kutsal Nikâh ve Evlilik. Anglikan Kilisesi de bu sakramentleri tanır, ancak iki sakrament olan Vaftiz ve Efkaristiya'ya daha fazla önem verir.

Anglikan teolog Kenneth Stevenson "Anglikan Kilisesi sakramentleri her zaman lütuf araçları ve Tanrı'nın sevgisinin kanalları olarak görmüştür" diye yazmıştır. (Stevenson, 1996, s. 7) Anglikan teolojisi kilisenin iki merkezi sakramenti olarak Vaftiz ve Efkaristiya'nın önemini vurgular. Anglikanlar ayrıca diğer Hristiyan mezhepleri tarafından uygulanan sakramentlerin geçerliliğini tanıyarak sakramentler konusunda daha kapsayıcı bir görüşe sahiptir. Anglikan teolojisi ayrıca ayinlerin uygulanmasında dindarların rolüne daha fazla vurgu yapar ve ayinlerin yalnızca iman ve tövbe ile alındığında etkili olduğuna inanır.

Katolik ve Anglikan Kiliseleri arasındaki teolojik farklardan biri de Kilise'nin doğasına ilişkin anlayışlarıdır. Katolik teolojisi Papa'nın önderliğinde Kilise'nin birliğini ve Kilise'nin Mesih'in yeryüzündeki görünür bedeni olduğu inancını vurgular. Anglikan teolojisi ise Kilise'nin çeşitliliğini ve yerel özerkliğin önemini vurgular.

Katolik teolog Yves Congar, "Kilise, Papa tarafından yönetilen, müjdeyi ve kutsal ayinlerini ilan etmek ve korumak için ilahi olarak kurulmuş, görünür, hiyerarşik bir toplumdur" diye yazmıştır. (Congar, 1954, s. 44) Bu Kilise anlayışı, Mesih'in yeryüzündeki misyonunu sürdürmek için görünür, organize bir topluluk kurduğu inancına dayanmaktadır. Katolik teolojisi ayrıca sakramental sistemin önemini ve rahipliğin Tanrı ile insanlık arasında arabuluculuk rolünü vurgular.

Anglikan teolog John Macquarrie, "Kilise karmaşık, çok katmanlı bir gerçekliktir ve hiçbir yönü ya da boyutu tam bir tanımlama sağlayamaz" diye yazmıştır. (Macquarrie, 1978, s. 67) Anglikan teolojisi Kilise'nin çeşitliliğini ve yerel özerklik ile özyönetimin önemini vurgular. Anglikanlar ayrıca Kilise'nin yaşamında dindarların rolüne daha fazla vurgu yapar ve Kilise'nin en iyi şekilde ortak bir inancı ve uygulamayı paylaşan inananlar topluluğu olarak anlaşılması gerektiğine inanırlar.

Katolik ve Anglikan Kiliseleri arasındaki bir diğer teolojik farklılık alanı da kurtuluş anlayışlarıdır. Katolik teolojisi kurtuluşa ulaşmada iman ve amelin önemini ve ölümden sonra bir arınma durumu olarak araf inancını vurgular. Anglikan teolojisi ise lütfun önemini ve yalnızca iman yoluyla aklanma inancını vurgular.

Katolik ilahiyatçı Hans Urs von Balthasar "kurtuluş, hem imanı hem de işleri içeren ve cennette Tanrı ile birleşmeyle sonuçlanan Mesih gibi olma sürecidir" diye yazmıştır. (von Balthasar, 1988, s. 147) Katolik teolojisi kurtuluşa ulaşmada sakramentlerin önemini ve lütuf halinde ölen ancak henüz tam olarak arınmamış olanlar için bir arınma durumu olarak araf inancını vurgular.

Anglikan ilahiyatçı Paul Avis, "kurtuluş Tanrı'nın lütfunun bir armağanıdır, yalnızca imanla alınır ve iyi işlerle dolu bir yaşama yol açar" diye yazmıştır. (Avis, 2002, s. 67) Anglikan teolojisi kurtuluşa ulaşmada lütfun önemini ve kurtuluşun insan çabasıyla kazanılamayacak Tanrı'nın karşılıksız bir armağanı olduğu inancını vurgular. Anglikanlar ayrıca Katoliklerin araf doktrinini reddetmekte ve inananların ruhlarının ölümden sonra derhal Tanrı'nın huzuruna kabul edildiğine inanmaktadır.

Sonuç olarak, Katolik ve Anglikan teolojisi arasında pek çok benzerlik olsa da, otorite, sakramentler, Kilise'nin doğası ve kurtuluş anlayışlarında da önemli farklılıklar vardır. Katolik teolojisi Papa'nın otoritesini, sakramental sistemin önemini, Kilise'nin birliğini ve kurtuluşa ulaşmada iman ve amelin önemini vurgular. Anglikan teolojisi ise Bible'ın, geleneğin ve aklın otoritesini, Kilise'nin merkezi sakramentleri olarak Vaftiz ve Efkaristiya'nın önemini, Kilise'nin çeşitliliğini ve kurtuluşa ulaşmada lütuf ve imanın önemini vurgular.

Bu farklılıklara rağmen, hem Katolik hem de Anglikan teologlar Hristiyan inancına ortak bir bağlılığı ve müjde mesajını anlama ve yaşama arzusunu paylaşmaktadır. Katolik teolog Bernard Lonergan'ın yazdığı gibi, "teoloji, Tanrı'nın gizemini ve Tanrı ile ilişkili olarak insan varlığının gizemini anlama girişimidir." (Lonergan, 1972, s. 17) İster Katolik ister Anglikan olsun, teologlar Tanrı'nın doğasına ve insan deneyimine ilişkin anlayışlarını derinleştirmeye ve bu anlayışı başkalarına iletmeye çalışırlar.

Katolik ve Anglikan Kiliseleri arasındaki teolojik farklılıklar bazen bir çatışma kaynağı olabilirken, aynı zamanda bir diyalog ve karşılıklı zenginleşme kaynağı da olabilir. Katolik teolog Karl Rahner, "ekümenizm, kilisenin çeşitlilik içinde birlik arayışının ifadesidir, inancın temellerinde birlik ve bu inançtan kaynaklanan yaşam biçimlerinde çeşitliliktir" diye yazmıştır. (Rahner, 1961, s. 3) Katolikler ve Anglikanlar arasındaki ekümenik diyalog, Hıristiyan inancına ilişkin anlayışımızı ve ortak iyilik için birlikte çalışma taahhüdümüzü derinleştirmeye yardımcı olabilir.

Nihayetinde, Katolikleri ve Anglikanları birleştiren şey İsa Mesih'e olan ortak inanç ve bu inancı dünyada yaşama arzusudur. Anglikan teolog John Stott'un yazdığı gibi, "Kilise'nin birliği bugün bizi ilgilendiren tüm nedenler arasında en az önemli olanı değildir. Çünkü dünya bizi izliyor ve ancak Hıristiyanların birleştiğini gördüğünde Mesih'e inanacaktır." (Stott, 1968, s. 32) Katolikler ve Anglikanlar Kilise'nin doğası, sakramentler ve kurtuluş konusunda farklı anlayışlara sahip olabilirler, ancak müjdeyi duyurma ve dünyada adalet ve barış için çalışma konusunda ortak bir bağlılığı paylaşmaktadırlar.

KAYNAK:

https://medium.com/@BishopRick/roman-catholic-vs-anglican-theology-fbb3b7ab45d7