'Mustafa'da yeni olan ne?

Revolucionist

Yüzbaşı

969 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Can Dündar'ın yazıp yönettiği "Mustafa" belgeseli basında çok tartışıldı. Film Mustafa Kemal'in hayatına dair verdiği magazine yönelik ayrıntılarla kendinden söz ettirmeyi başardı ancak görüntü olarak yeni bir şey sunmazken tarihsel anlatı olarak da "klişe" olmanın ötesine geçemiyor.

Neslişah Başaran (soL)
Can Dündar'ın senaryosunu yazdığı ve yönettiği "Mustafa" adlı film 29 Ekim'de sinemalarda gösterilmeye başlandı. Mustafa Kemal Atatürk'ün hayatını çocukluğundan başlayıp öldüğü güne dek anlatan belgesel, daha gösterime girmeden "sponsor tartışması" ile gündeme gelmişti, gösterime girdikten sonra da belgesel'in Mustafa Kemal'i nasıl yansıttığı, özel yaşamına dair verdiği ayrıntılar tartışma konusu olmaya devam etti.

Filmin gösterime girdikten sonraki afişinde Turkcell'in yerini Sabancı aldı.

Öncesinde sponsor tartışmaları

"Mustafa" gösterime girmeden birkaç gün önce, daha önceden filme sponsor olmayı kabul etmiş olan Turkcell, "filmin beklentimiz yönünde Atatürk'ün liderliğini, dehasını ve kahramanlığını dünyaya tanıtmaktan çok, Atatürk'ün özel hayatına odaklanan bir film olduğunu görünce projede yer almayı tercih etmedik'' açıklaması yaparak sponsorluktan çekildiğini açıkladı. Filme dair ilk tartışmaları yaratan bu açıklamanın ardından film sponsorsuz kalmadı. Güler Sabancı "Mustafa"ya sahip çıktı ve film Sabancı Holding'in "katkılarıyla" gösterime girdi.

"İnsani" olması iyi mi kötü mü?

Turkcell'in "Atatürk'ün özel hayatına odaklandığı" gerekçesiyle sponsor olmaktan vazgeçtiği "Mustafa", genel olarak Mustafa Kemal'in insani yönünü yansıtan bir film olarak nitelendirildi ve bu açından da çok tartışıldı. Filmde, Mustafa Kemal'in "insani yönüne" dair vurgulanan noktalar, yalnızlığı, içkiyi ve kadınları sevmesi, zaafları olması gibi, bazıları tarafından bunların doğru olmadığı ya da yansıtılmasının doğru olmadığı konusunda eleştirildi.

Örneğin Deniz Baykal, film hakkında "Atatürk'ün sofrası, içki içilen, coşkusuz yalnız ve yaşlı bir adamın sofrası gibi lanse ediliyor. Sanki Cumhuriyet kadrolarını yemiş, onlara ihanet etmiş gibi gösterilmesi doğru değildir" yorumunda bulundu. DSP Genel Başkanı Zeki Sezer de benzer bir eleştiri getirerek "Tarihi kişilikler, devrimciler, devrimleriyle, tarihte yazdıklarıyla anılsalar daha doğru olur. Ne yazık ki filmde beni hayal kırıklığına uğratan bazı olgular var. 'İnsani boyut' denilerek Atatürk'ü farklı bir noktaya taşımaya hiçbirimizin hakkı yok" değerlendirmesinde bulundu.

Diğer yandan "insani kişiliğin yansıtılması" bazıları tarafından da takdirle karşılandı. Meclis Başkanı Köksal Toptan filmde Mustafa Kemal'in günde üç paket içtiği belirtilen sigaralı görüntülerine müdahale edilmesinden yanaydı ancak zaafların olduğu gibi sergilenmesini de çok takdir ediyordu: "Bildiğiniz gibi Kültür Bakanımız sigaralı Atatürk fotoğraflarını hep düzelttirmişti. Filmi sinemalarda böyle göstermek gençler için sorun yaratabilir. Bunun dışında Atatürk'ün tartışılan bir takım yanlarını da ortaya koyması değişik bir açı getiriyor. Bu bence Atatürk'ün daha çok sevilmesini sağlayan yeni görüntü olarak algılanmalı. Hem cesur, hem güzel buldum"

Günümüzde "magazin" şart

Aslında film dolayımıyla yapılan tartışmalar bugün genel olarak basına ve belli ölçülerde de kültürel üretime hakim olan havayı yansıtması açısından önem taşıyor: "magazinleştirme". Belgesele ve belgesel dolayısıyla Mustafa Kemal'in hayatına dönük olarak yapılan tartışmalarda magazin daha basit haliyle söylersek dedikodu boyutu öne çıktı: Mustafa Kemal karanlıkta yatmaktan korkar mıydı? Kadınlarla olan ilişkileri nasıldı? Çok mu içerdi? Boyu kısa mıydı? Yeniden evlendiği için annesine kızgın mıydı? vs. Türkiye Cumhuriyeti'nin oluşumuna damga vurmuş tarihi bir kişilik için önemsiz kimi ayrıntılar tartışmaların merkezine yerleşti. Ancak söylenmesi gereken belgeselin kurgulanış ve hazırlanış tarzıyla bu tartışmaları teşvik ettiğidir. Hattâ biraz daha ileri giderek bu ayrıntılardan arındırıldığında zaten belgeselden geriye pek bir şey kalmayacağını söylemek mümkün.

Can Dündar ve ekibinin hazırladığı belgesel, Mustafa Kemal'in ölüm döşeğinde karşısında asılı duran tablodan "Mustafa"nın çocukluk günleri ile başlayıp kronolojik bir seyir izleyerek Mustafa Kemal'in askeri okuldaki yıllarından Çanakkale Savaşı'na, Kurtuluş Savaşı'ndan Cumhuriyet'in ilanına, şapka ve Latin alfabesi gibi reformlardan Atatürk'ün son memleket gezilerine dek uzanarak yine tablonun karşısında son gecesinde son buluyor. Bazı yazarlar filmin tablo ile başlayıp tablo ile bitmesi gibi dramatik öğeleri "klişe" bulduklarını belirtiyorlar. Ancak belgeselin asıl "klişe", yani "sürekli tekrarlanan kalıp" yanını Mustafa Kemal'in hayatının tarihsel anlatısı oluşturuyor. Belgesel, okul kitaplarında anlatıla gelen tek düze ve etrafındaki siyasal olaylardan soyutlanmış "tek adam" hikayesini aynen tekrarlıyor. Özgün yanı ise, bu kronolojik anlatı içerisine yerleştirilmiş, özel hayata ilişkin detaylardan ibaret: Annesine yazdığı bir mektup, sevgiliye yazılan bir mektup ya da yaverine söylenen bir söz. Bunlar da kendi içerisinde bir bütünlük oluşturmayan, detayına inilmeyen ayrıntılar olmaktan öteye gidemiyor.

"Filmin de iddiası zaten bu, Atatürk'ü bize insan yönleriyle tanıtmak" denebilir. O zaman filmin neden ders kitaplarındaki kronolojik hikayeyi takip etmeyi tercih edip 2,5 saatin 2 saatini bu hikaye ile doldurduğu sorusu sorulabilir. Diğer yandan bu "insani öğelerin" başarılı bir kurgu içerisinde belli bir problematik çerçevesinde sunulması bize Mustafa Kemal hakkında doğru ya da yanlış özgün bir "belgesel" sunabilir ve kişiliğinin belli yönlerine ışık tutabilirdi. Ancak özel hayattan cımbızlanan bazıları (özellikle çocukluğa dair sahnelerde) "zorlama" ve fantastik" öğeler söz konusu belgeselde "büyük bir liderdi ancak zaaflarıyla o da bir insandı" klişesinin ötesine geçememiş.

Belgesel olarak zayıf

Son olarak belgeselin tekniğine dair birkaç noktaya değinelim. Son sponsoru Sabancı'nın 300 bin euro katkı koyduğu söylenen belgeselin görüntü açısından da fazla bir özgünlük taşımadığını belirtmek gerekiyor. Film, kendi internet sitesinde "Film için Cumhurbaşkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı arşivleri başta olmak üzere, yerli ve yabancı pek çok arşiv özel izinle açıldı. Atatürk'ün daha önce görülmemiş fotoğraflarına, hatıralarını yazdığı not defterlerine, yakınlarına yolladığı çok özel mektuplarına, günlüğüne, elyazmalarına ulaşıldı. Çekim ekibi Atatürk'ün ayak bastığı Selanik'ten Manastır'a, Şam'dan Berlin'e, Sofya'dan Karlsbad'a kadar her coğrafyaya giderek, doğduğu odadan, öldüğü odaya dek her mekana girerek onun hayatını yerinde görüntüledi" şeklinde iddialı ifadelerle tanıtılıyor. Ancak bu tarif edilen "zenginliğin" belgesele yansıdığını söylemek zor. Fotoğraflar ve canlandırma sahneleri dışında filmde "yeni" görüntülerin sayısı çok az. Bu anlamda ya arşivlerden bir şey "bulunamadığı"nı ya da bulunanların senaryoya "konamadığı"nı varsaymak gerekiyor.Onca arşiv ve araştırmadan elde edilen sonucun bu derece "mütevazi" olması ise düşündürücü.
Kaynak : www.sol.org.tr

< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi Revolucionist -- 4 Kasım 2008; 15:13:06 >

Guest

Yarbay

44849 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Nihonjin

Binbaşı

1107 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Guest

Yarbay

44849 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

El-Cezeri

Yarbay

4708 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Film hakkında farklı bir bakış açısı:

Atatürk
Ahmet Altan - 04.11.2008

Tabii ki insanlar saçmalayabilirler.
Ama saçmalığı bir ideoloji haline getirip “herkes bu saçmalığı tekrarlamak zorunda” dediğiniz zaman sorun da başlamış demektir.
Can Dündar’ın “Mustafa” filmi fevkalade ciddi bir saçmalama yarışı başlattı.
Filmle ilgili şöyle eleştiriler okudum:
“Atatürk’ü kısa göstermiş.”
Eee, ne olmuş?
Uzun boylu muydu Mustafa Kemal?
Yoo, kısa boylu, ince sesli bir adamdı.
Onun bu fiziksel özellikleri, onun yaptıklarını ya da yapmadıklarını değiştirir mi?
“Atatürk’ü içki içerken gösteriyordu,” diyorlar.
İçmiyor muydu?
Sıkı içiciydi ve içiyordu.
Ne var bunda?
Tabii filmle ilgili asıl söylemek istedikleri şu:
“Atatürk’ün insani zaaflarını gösteriyor.”
Yok muydu Atatürk’ün insani zaafları?
Vardı ve çoktu.
Kimin yok ki?
Hepimizin var.
Mesele tam da burada işte.
“Atatürk sıradan fanilere benzeyemez, benzetilemez, o bizler gibi değildir.”
“Onun insani zaafları olamaz.”
Türkiye’nin çok önemli kilitlerinden birini çözecek soru burada karşımıza çıkıyor işte.
“Neden Atatürk’ü insanüstü biri gibi anlatmak istiyorsunuz bize?”
Niye onun önemli bir lider, tarihte yerini almış bir şahsiyet olması yetmiyor da, ona “tanrısal” bir görüntü yüklemek istiyorsunuz?
Bir insanı, bütün insani zaaflarından soyarak tanıtmak, ona bir tür “dinî dokunulmazlık” sağlamaya uğraşmak, “laiklikle” ne kadar bağdaşır, o da ayrı bir soru.
Her dinden insan için “peygamberi” kutsaldır, buna rağmen peygamberlerle ilgili filmler yapıldı.
Hatta Hıristiyanlar kendi peygamberleriyle dalga geçen filmler bile çektiler.
Bizde ise, Atatürk’e, neredeyse “peygamberlerin” bile sahip olmadığı bir “tanrısallık”, bir dokunulmazlık yüklemeye uğraşıyorlar.
Neden yapıyorlar bunu?
Çünkü Atatürk, bu ülkenin yaşadığı birçok çarpıklığın, çürümüşlüğün sorgulanmasını önleyen bir kalkan gibi kullanılıyor birçokları tarafından.
Atatürk’e “tanrısal” bir statü verip, onun arkasına saklanıyorlar.
Şu anda, halkı tarafından böyle algılanan ve böyle algılanması için çaba gösterilen bir tek “lider” var.
O da Kuzey Kore’nin yöneticisi.
Doğrusu ya, Atatürk’ün o adama benzetilmek isteyeceğini de hiç sanmıyorum.
Kendi yaptıklarını Atatürk’ün arkasına saklanarak yapmak isteyenler, saçmalıklarını gittikçe artırıyorlar.
Ne İskender, ne Napolyon, ne Lenin, ne Washington kendi halkları tarafından böyle değerlendirilmiyor.
Değerlendirilmemesi de gerekir.
Bu insanlar, özel yetenekleri olan liderlerdi.
Ama hepsinin de zaafları vardı.
O zaafların açıkça bilinmesine, söylenmesine rağmen hâlâ saygı görürler, halkları, insanları onları zaaflarıyla sever ve saygı gösterir.
Ya da sevmez ve saygı göstermez.
Atatürk bir diktatördü.
Bunu kendisi bizzat Fethi Okyar’a da söylemişti.
Katı bir adamdı.
Muhaliflerine karşı çok sertti.
Çok ihtiraslıydı.
Bir asker olarak kendisini çok mutlu edecek kadar büyük başarılara sahip değildi ve yaşadığı dönemde onu en çok kızdıran eleştirilerden biri “bir meydan savaşını bizzat kazanmamış olduğunun” söylenmesiydi.
Buna karşılık olağanüstü iyi bir örgütçü, dengeleri her zaman çok iyi gözeten yetenekli bir politikacıydı.
Kendi ilkeleri yoktu, duruma göre görüşlerini değiştirirdi, pragmatikti.
Kendine ait bir kuramı, derinliğine kapsamlı bir fikir sistemi bulunmuyordu.
“Bu, Mustafa Kemal’in kendi fikriydi, daha önce hiç söylenmemişti” diyebileceğiniz tek bir fikir bile bulamazsınız zaten.
Batılı bir hayat tarzını Türkiye’ye getirmek isterdi.
Ve o Batılı ülkeyi de kendisinin yönetmesini isterdi.
Bir asker olduğu için “emirlere” inanırdı.
Klasik Batı müziğini bile Türk köylüsüne emirle sevdirebileceğini sanmıştı.
Denemişti.
Bunu “iyi niyetli” bir şekilde yapmıştı, çünkü Sofya’da, Selanik’te, Berin’de gördüğü hayatın Türkiye’de de yaşanmasını istiyordu.
Sadece o hayatın nasıl şekillendiğini, hangi aşamalardan geçilerek o noktaya gelindiğini bilmiyordu.
Zorla şapka giydirip, zorla müzik dinleterek Batılı bir toplum yaratabileceğini sanıyordu.
Yaratılamazdı, yaratamadı.
Ama Kurtuluş Savaşı’nı çok iyi örgütledi, cumhuriyeti kurdu.
Liderliği ile ülkenin önemli bir dönemeçten geçmesini sağladı.
Bu gerçek değişmez.
Atatürk’ün zaafları bulunan bir insan olduğu gerçeği de değişmez.
Onun kurduğu cumhuriyetin hâlâ demokratikleşemediği gerçeği de değişmez.
Zaten gerçekleri değiştirmeye değil, o gerçekleri görmeye ihtiyacımız var.
O gerçekler görüldüğü zaman Atatürk’ün ne değeri eksilir ne de değeri artar, sadece onun arkasına saklananların asıl yüzü ve amaçları ortaya çıkar.
Esas korktukları da bu, onun için bu kadar saçmalıyorlar zaten.

< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi El-Cezeri -- 4 Kasım 2008; 17:52:37 >

marophat

Yarbay

2191 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

El-Cezeri

Yarbay

4708 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

kaotika

Yarbay

5456 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

BJK

Yarbay

7549 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

El-Cezeri

Yarbay

4708 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Guest

Yarbay

44849 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Revolucionist

Yüzbaşı

969 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

kaotika

Yarbay

5456 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

kimnenasıl

Yüzbaşı

953 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Revolucionist

Yüzbaşı

969 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

kaotika

Yarbay

5456 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Dellci

Binbaşı

1294 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

marophat

Yarbay

2191 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Benzer içerikler