Kripto Madencilik nedir? Dijital Devrim ve Yapay Zeka (645. sayfa)

Deniztns · 2013-12-16T15:21:21.0000000+03:00

ULTRA ÖNEMLİ LÜTFEN ÖNCE OKUYUN 1-Bu konu muhtevası kesinlikle herhangi bir illegal aksiyon içermemektedir. Lütfen yorum yazmadan önce "cyrpto currency" nedir ne değildir araştırıp öğrenin. 2-Konuda Bitcoin mining GPU larla kasmak manasız olduğu için ele alınmamıştır. Bu rehber Litecoin mining için yazılmıştır. Lütfen gereksiz bir iş şeklinde yorum yazmayın. 3- Rehber AMD kart sahiplerine hitap etmektedir. Zira Nvidia ile mining yapmak malesef manasızdır. 4- Mining için AMD kartlar çoklu kullanımda Crossfire olarak ayarlanmaz. Zaten bir bilgisayara birden fazla ekran kartı kurulduğunda pekçok kişinin düşündüğünün aksine Crossfire veya SLI yapmak bir zorunluluk değildir. Crossfire veya SLI oyun teknolojileri için geliştirilmiş teknolojilerdir. Bu konunun içeriği benden izin alınmaksızın kopyalanamaz, benden izin alınmadan başka bir sitede yayımlanamaz. İzin alındığı sürece paylaşılmasında herhangi bir problem olmayacaktır. Arkadaşlar konuyla ilgilenipte herhangi bir bilgisi olmayan, veya sırf okumak isteyen arkadaşlar için bu akşam rehberi konuya ekliyorum. Bu konunun ekran kartı bölümüne açılma nedeni kripto madencilik rehberinin sadece ekran kartı ile yapılan versiyonuna odaklanmış olmasındandır. Önemli Not: Bu konu pekçok forumdaşın gerek diğer bir konuda gerekse özelden bilgi talep etmesi nedeniyle oluşturuldu. Rehberin tamamı tarafımdan hazırlanmış olup hiçbir alıntı içermemektedir. Konu genel olarak ekran kartı kullanarak para kazanma hakkında bilgiler içermektedir. Koca koca kartlara para yedirdiğimiz yeter biraz da onlar bizim için çalışsın Herkese selam, Sizlerle son bir aydir epey üzerine düstügüm ve bu hafta itibariyle yapmaya basladigim kripto madenciligi üzerine tecrübelerimi paylasmak hem de özelden gelen mesajlara genel bir cevap niteliginde bir rehber olusturmak istedim. Bu konuda lütfen sadece teknik mevzuatta paylasimda bulunalim. Zira madencilikten elde edilen sanal paranin finansal degerlerinin sorgulanmasi ekran karti bölümünün konusu degildir. Bilmeyen arkadaslar için ön bilgi (Neden bahsediyor bu adam?) Kripto madencilik (konuda bundan böyle mining olarak yazacagim) kisaca bilgisayar donanimi veya benzeri donanimlarla internet ortamindan bir algoritmanin indirilerek desifre edilmesi ve desifre edilen blok verinin bir olasilikla sistem tarafindan ödüllendirilmesidir. Bu ödül neticesinde kripto para(coin) kazanmis olunur. Kripto para tipleri tipki ülkelerin para birimleri gibi çesit çesittir. Birbirlerinden farklari çesitli ticaret ortamlari tarafindan taninmalarina göre tasnif edilir. Bir kripto para ne kadar alisveris sistemi ve degistokus sistemi tarafindan taninmissa o derece geçerli olmaktadir. Kripto paranin degerini belirleyen en önemli unsurlar bilinirligi,geçerliligi,desifre edilme zorlugu ve devletlerin bu yeni teknolojik gelismeye verdikleri tepkilerdir. Bu baglamda herhangi bir regülasyona bagli olmadigindan kripto paranin degeri fiat para birimi dedigimiz(Euro, dolar, türk lirasi gibi) para birimlerine göre çok degisken ve dolayisiyla spekülasyona açiktir. En bilinen kripto para birimleri Bitcoin , Litecoin , NameCoin , TerraCoin , FeatherCoin, PPC dir.Bunlardan farkli pekçok birimde mevcuttur. An itibariyle fiat birimlerde en yüksek karsiligi olan Bitcoin dir. Genel olarak Bitcoin'e bitcoin diger coin tiplerine altcoin denir. MADENCILIGE BASLAMAK Öncelikle hangi tip kripto birimini kazacagimizi seçmeliyiz. An itibariyle en degerli birimin Bitcoin oldugundan bahsetmistik. Fakat Bitcoini minelamak bir o kadar zor. Bunun nedeni her bir kripto para biriminin kazilma zorlugunun olmasindan ileri geliyor. Kazilma zorlugu sistemin toplam kazilma islemine (tüm madencilerin biraraya gelip olusturdugu toplam kazis gücü) göre degismekte, artmakta ve azalmakta. Haliyle bitcoini kazan çok madenci oldugundan zorluk derecesi de o derece artmakta. Bitcoin öte yandan en eski ve ilk kripto para birimi. Zorluk derecesinden ayri olarak bir kripto para birimini kazmak için elimizdeki donanimi da dikkate almaliyiz. Kripto madenciliginde her kazma her madene dis geçiremiyor. Madencilik yapmak için kullanabilecegimiz islemci tipleri; - CPU,- GPU,- FPGA CPU: Genel olarak Intel,AMD ve mobil bilumum islemciler bu kategoridedirler. An itibariyle mining yapmaya en elverissiz gruptur. Xeon , Opteron gibi çok güçlü sunucu islemcisi olmasi olayi pekte degistirmiyor. Bu konuda çok gerçekten zayiflar. GPU: Kripto tipine göre an itibariyle ya az elverisli ya da tek çözüm olarak ekran kartlarinin islemcilerini olusturan gruptur. Islemci tipi olarak AMD ve NVIDIA seçilebilir. NVIDIA an itibariyle performans olarak AMD karsisinda son derece zayiftir (madencilik açisindan - lütfen oyun performansi olarak bakmayin). FPGA: Kripto tipine göre su an tek çözüm olan gruptur. Bu grup ASIC miner olarakta geçmektedir. Kripto tipleri a. SHA-256 :Bitcoin ve birkaç altcoin tipinin seçtigi algoritmadir. Bu algoritma su an en hizli, ASIC miner olarak adlandirilan özel donanimlarla çözülmektedir. Bu tip kriptoda CPU veya GPU kullanimi tamamiyle maddi zarar ve gereksiz. b. Scrypt : Litecoin ve birkaç altcoin tipinin seçtigi algoritmadir. Bu algoritma an itibariyle en hizli GPU lar tarafindan çözülmektedir. Ek olarak CPU lar destek birimi olarak kullanilabilir. Asic minerlar Scrypt tipinin hafiza bankalarina asiri ihtiyaç duymasindan dolayi henüz bu algoritma sisteminde kullanilamamaktadir. Yeni haberler ASIC Minerlarin yolda oldugu yönünde olsa da 2014 Mayis'indan önce son kullaniciya ulasmalari mümkün gözükmüyor. Dolayisiyla GPU sahipleri için bu tip kripto para tipleri hala oldukça ilgi çekici gözükmekte. Performans Performansi etkileyen faktörler; -çözümleme zorluk katsayisi (ag tarafindan belirlenir) -çözümleme gücü (donanimin saniyede yaptigi islem sayisi) -harcanan enerji (watt cinsinden) ve buna bağlı elektrik ücreti Diğer Gereksinimler 24/7 Internet erişimi : Sistem sahip olunan minimum internet bağlantısı ile çalışmaktadır. Yani ADSL veya Çevirmeli Modem ile dahi bağlanabilirsiniz. Madencilik yapılırken kota problemi yaşayacağınız büyüklükte bir işlem yapılmamaktadır. (Cüzdan açmak için çeşitli metodlar mevcut eğer bilgisayarınızda cüzdan açarsanız bunun için bir defaya mahsus Bitcoin için 8GB civarı Litecoin için 2GB civarı veri download etmeniz gerekir. Bu tamamiyle başka bir işlemdir) Ekstra yararlı bilgi: Daha önce çözümleme gücünden bahsetmiştik. Çözümleme gücü birimi olarak hash/saniye kullanıyoruz. Litecoin için bu: hash/s = saniyede yapılan hash khash/s = saniyede yapılan kilohash (1000x) mhash/s = saniyede yapılan megahash (1000x1000) = milyon ghash/s = saniyede yapılan gigahash (1000x1000x1000) = milyar thash/s = saniyede yapılan terrahash (1000x1000x1000x1000) = trilyon Litecoin in an itibariyle toplam network işlem gücü (yani tüm madencilerin total gücü) = 110ghash/s (bunu netten görebiliyorsunuz) Bitcoin için bu birimler biraz farklı aklınız karışmasın. KURULUM REHBERİ Evet şimdi yavaş yavaş asıl konuya gelelim. Öncelikle bu rehber kazacağımız maden olarak Litecoin i seçtiğimizi farzederek hazırlandı. -Neden Litecoin? Çünkü Litecoin sahip olduğumuz standart PC lerle kazabileceğimiz en çok kabul görmüş olan ikinci coin. Yani Bitcoin Altınsa Litecoin Gümüş diyebiliriz. Neden Bitcoin kazmıyoruz? Çünkü efektif kazmak için sadece kazmaya yönelik olarak kullanılan donanım satın almamız gerekir. Ve gelir getirecek donanım o kadar uygun fiyatlı değil. Bu durum bizim gibi ev kullanıcıları için Litecoin'i alternatifsiz bırakıyor. Tamam Litecoin kazacağım peki nereden başlayacağım? Öncelikle Litecoin'i en etkin GPU ile kazabileceğimizi belirtmiştim. Peki bu iş için en uygun GPU lar neler bir bakalım; https://litecoin.info/Mining_hardware_comparison sitesine gidiyoruz ve oradan herbir işlemcinin ve kendi işlemcimizin değerlerini görebiliyoruz. Şu an en efektif mining yapabileceğimiz kartlar AMD nin 5970 7950 7970 7990 r9280x r9290 kartları. NVIDIA ne yazık ki kazış konusunda tam bir hayal kırıklığı. Ortalama bir TITAN ın verdiği performans 7870xt ile 7950 arasında. Bu demek değil ki deneysel olarak NVIDIA kullanamazsınız. Ama bu işi biraz para kazanayım diye düşünüp yapacaksanız elinizde 4 tane titan varsa bile bulaşmayın zarar edersiniz. 7950 ile 550 khash/s 7970 ile 750 khash/s 7990 ile 1330 khash/s r9280x ile 750 khash/s r9290 ile 850 khash/s (EDIT: Her marka aynı modelle aynı performansı vermemektedir. Kart alırken XFX ten özellikle uzak durmanızı tavsiyederim. ASUS , MSI , Gigabyte, Sapphire en tercih edilen markalar Misal r9 280x XFX le 670khash/s alırken r9 280x ASUS la 750khash/s stabil almaktayım. XFX'i o noktaya getirebilmek için pekçok ince ayar yapmak gerekti) civarında bir sonuç bekleyebilirsiniz. Bu kartların içerisinde en performanslısı kuşkusuz kullanılan watt hesap edildiğinde 7950 dir. Piyasada 7950 bulunamamasının en büyük sebebi ve 2. elde inanılmaz fiyatlara satılmasının nedeni de bu yüzdendir. Aslında bu AMD nin bu modellerine erişmenin bu aralar çok zor olduğunu ve stoklarda genelde olmadığını gözlemlemişsinizdir. Bunun nedeni de bu kartların şu an alternatifsiz olmalarından ileri gelmektedir. Her ne sebeple olsun kripto madenciliğini denemek isterseniz bir kazmaya ve bir küreğe ihtiyacınız olacaktır. GPU yu kazma olarak tanımlarsak küreğimizde yazılımdır. Internette çeşitli yazılımlar mevcut ve bu yazılımların derlenmiş halleri+kaynak kodları bulunmakta. NVIDIA için Cudaminer ve AMD için Cgminer (versiyon 3.7.2 ye kadar) bu yazılımlara birer örnek. Rehberde CGminer'dan bahsedeceğim. Son bir önemli not Daha önce networkün genel bir zorluk derecesine sahip olduğunu ,indirdiğimiz her bloğun çözümlenmesi sonucunda coine dönüşmediğini söylemiştik. Bunun üstesinden gelmek için madenciler biraraya gelip internet siteleri kurarak güçlerini birleştirmeye başladılar. Başarılı bir çözümleme sonucunda her madenci kendi kazış gücüne bağlı olarak verilen coin ödülünden bir pay almaya başladı. Litecoin her 2.5dakika da bir blok ödüllendirmeye gittiği için pool dediğimiz bu havuzlara kayıt olup kazışa katkı sağlamak kesinlikle şart oldu. Aslında bu açıdan bu tam bir madenci grubu yarışına dönüşmüş durumda. Bu bağlamda rehber içerisinde Rabbit havuzundan bahsedeceğiz. Rabbit sizin adınıza en karlı olan coin grubunu kazıp size LTC olarak döndürdüğünden epey karlı bir pool. Ödeme tipi PPS yani mining gücünüz kadar saat başı ödeme üzerinedir. Havuzun güçlü olması açısından ödemelerde %2lik bir komisyon almaktadır. Dilerseniz lokal olarakta mining yapabilirsiniz. Bu durumda bahsedeceğim programı indirip networkle direk aracısız blok alışverişinde bulunabilirsiniz. Ama şöyle söyleyeyim eğer elinizde koca bir madenci grubuyla kapışacak bir gpu çiftliği yoksa (yaklaşık 500 adet 7990 gibi mesela) boşuna lokalde kazmanın bir anlamı yok. Bir elin nesi var iki elin sesi var atasözünü hatırlatırım =) BU NOKTADAN İTİBAREN HIZLANIYORUZ - Adım adım yapılacaklar ÖN İŞLEMLER http://developer.amd.com/tools-and-sdks/heterogeneous-computing/amd-accelerated-parallel-processing-app-sdk/downloads/ adresinden AMD paralel işleme için SDK DOSYASINI indirip kurun. Normal sürücülerinizin en güncel versiyonda olduğundan da emin olun. 1. HAVUZ HESABI İŞLEMLERİ i. https://www.ltcrabbit.com/#afem41 adresinden havuz sitesine giriş yapıyoruz. Ve sol menüden REGISTER a basıyoruz. (linkte benim referans kodum bulunmaktadır. Dolayısıyla eğer bu linki kullanarak giriş yaptıysanız sizin kazanacağınız coinlerden hariç ben de ekstra coin kazanmış olacağım. Umarım rehberi hazırlamak için verdiğim emeğin karşılığı olarak benim referansımı kullanırsınız. Şayet istemiyorsanız link sonundaki #afem41 yazısını silmeniz yeterlidir.) ii. Kullanıcı adımız,şifre,email ve PIN (PIN banka kartımızdaki 4 haneli rakam gibi önemlidir.Sitede yapacağınız finans işlerinde bu 4 haneli rakamla onay vermeniz beklenecektir. Kaybetmeyin.) bilgilerimizi doldurup hesabımızı açalım. iii. Sol taraftaki menüden MY ACCOUNT a tıklayalım. Ve açılan menüden MY WORKERS a tıklayalım. iv. Sayfanın ortasında yeni workerimizi yaratalım. Worker adı ve şifremiz 1. worker için 1 şifre de 1 olabilir. Worker adı ve şifresi sadece kazıcı program tarafından kullanılacaktır. O sebeple güvenlikle alakalı bir sorun teşkil etmemektedir. Worker = İşçi demektir. Örneğin sizin evinizde 2 bilgisayarınız varsa 2 adet işçiniz var demektir. Bilgisayarınızın içindeki kart sayısı önemli değildir. O halde 2 bilgisayar için 2 worker yaratılır. Benim workerlarım ; kullanıcıadı.1 şifre 1 kullanıcıadı.2 şifre 2 olarak ayarlı. Tekrar etmek gerekirse birinin sizin workeradınızı ve şifrenizi bilmesinin hiçbir önemi yoktur. Önemli olan siteye kayıt olurken oluşturduğunuz şifreyi ve PIN i gizli tutmaktır. iv. Siteye kayıt olurken bir kullanıcı adı oluşturmuştuk. Dolayısıyla worker bilgimiz : kullaniciadi.workeradi ve workerşifresi şeklinde olacaktır. Bu bilgiyi daha sonra kazıcı yazılıma girerek havuz hesabımızla bağlantı kurması için kullanacağız. 2. CGMINER mining programı (kürekleri hazırlayalım) (Windows için) i. https://drive.google.com/file/d/0B83TRN3KWwVpY2xsRy1ZbWhhSXM/edit?usp=sharing dosyasını indirip bir klasöre açın (şifre: deniztns) (winrar kullanarak açabilirsiniz). http://ck.kolivas.org/apps/cgminer/3.7/ adresindeki cgminer-3.7.2-windows.zip dosyasi kaldırılmıştır. Dileyen o klasördeki kaynak kodlarını alıp derleyebilir. Önemli Not: Avast ve birkaç antivirüs programında false positive gözükmekte. Şahsen karşılaştığım için not etme gereği duydum. Dileyen açık kaynak kodunu indirip derleyebilir ama burada derleme işleminden bahsetmeyeceğiz. Önemli Not2: 3.7.2 scrypt in desteklendiği son versiyon. O sebeple daha yeni versiyonları kurmayın. EDIT: Önemli Not3: CGminer indirdiğinizde klasör içinde .conf uzantılı dosyalar varsa onları klasörden uzaklaştırın. Bat dosyasından girilen ayarları geçersiz kılıp bilgisayarınızı çok yavaşlatıyorlar. .conflar ayrıca ayarlanabilir ama rehberde bundan bahsetmediğimden en kısa yolu klasörden kaldırmak o dosyaları. example.conf gibi mesela. ii. Notepad'i açıp aşağıdaki kodu girin ve kullanıcı bilgisi ve şifreyi bir önceki adımda oluşturduğunuz workerad ve şifresine göre güncelleyin. Dosyayı runme.bat adıyla cgminer klasörünün içine Farklı kaydeti kullanıp farklı kaydet tipini tümdosyalar olarak ayarlayarak kaydedin. ÖNEMLİ NOT: Windows klasör görünümden bilinen dosya uzantılarını gizle seçeneğini kaldırın. Çünkü notepad Tüm dosya tipleri olarak kaydederken runme.bat.txt olarak kaydederse bilgisayar konusunda bilgili olmayan arkadaşlar dosyayı çalıştıramayabilirler. Eğer bu durum yaşanırsa dosyayı seçip F2 ye basarsanız sonundaki .txt ibaresini silmeniz ve entera basmanız yeterli olacaktır. setx GPU_MAX_ALLOC_PERCENT 100 setx GPU_USE_SYNC_OBJECTS 1 COLOR 02 cgminer --scrypt -o stratum+tcp://eu.ltcrabbit.com:3333 -u kullaniciadiniz.workeradi -p workersifresi -g 2 -I 13 -w 256 iii. Runme.bat dosyasını çalıştırın ve eğer internete bağlantınız varsa ve bilgileri doğru girdiyseniz kazma işlemi başlayacak. iv. Cgminer pekçok ayara sahip bunlarla ilgili bir bilgilendirme geçeceğim ama şimdilik bu kısmı atlıyorum. (Kısaca cgminer içerisindeki opsiyonlarla gpu nun core hızı , hafıza hızı, hangi kartların çalışacağı, ne kadar ram ayrılacağı, fanların hangi sıcaklıklarda hızlarının artırılacağı, kartların voltaj ayarları gibi ayarları yapabiliyorsunuz) 3. KENDİ ŞAHSİ HESABINIZI OLUŞTURMAK 1. adımda havuz hesabı oluşturmuştuk. 2 adımda ise miner programını kurup çalıştırdık. Dolayısı ile kazandığımız tüm litecoinler havuz hesabımızda birikecekler. Ama diyelim ki siz kazandığınız bu coinleri kendi bilgisayarınızda tutmak istiyorsunuz. İşte o zaman yapmanız gerekenler; i. https://litecoin.org/ sitesinden litecoin qt programını indiriyoruz ve kuruyoruz. Kurulum sonucunda sistem bootstrap dosyasını download ederek oluşturacak. Bu işlem biraz uzun sürecek. Sonuçta 2GB üzeri bir dosya bilgisayarınıza inecek. Program 2 sene öncesinden başlayarak bugüne kadar düşecek şekilde indirmeyi yapacaktır.İndirilen bilgi bugüne kadar litecoin networkünde yapılmış olan tüm coin oluşum bilgileri ve tüm coin değiştokuş bilgileridir. ii. Programın içinde Receive butonuna tıklayarak Adress bilginizi görebilirsiniz. LUyqE2i9VdBzdxTf7NPrjG8aegDyHukZ35 gibi bir dizi karakterdir. Bu adrese gönderilen tüm coinler bundan böyle sizin bilgisayarınızın içerisindeki wallet.dat dosyasında toplanacaklar. Dilerseniz programın içerisinden wallet.dat dosyasını encrypt edebilirsiniz (şifreleme). iii. Adres bilginizi kopyalayın ve havuz hesabınızın olduğu siteye giriş yapın. Settings menüsünden Account a tıklayın. LTC payment adres olarak kopyaladığınız adresi buraya yapıştırın. Dilerseniz LTC automatic payout tan kazdığınız her Litecoin başına bilgisayarınıza otomatik transfer yaptırabilirsiniz. Mesela ben kazdığım her 3 Litecoin de otomatik gönderi yaptırıyorum. Havuz hesabı oluştururken PIN de oluşturmuş olmanız lazım. PIN'i girmeyi unutmayın. Update settings e basıp kapatın. Bu şekilde otomatik olarak kazdığınız litecoinlerin belirlediğiniz miktara ulaştıklarında bilgisayarına aktarılmalarını sağladınız. 4. TOPLANAN LITECOINLERİ PARAYA NASIL ÇEVİRECEĞİZ? i. https://btcdirect.eu/ sitesine girip bedavaya bir hesap açın. Hesabınızı email ile onayladıktan sonra account bölümünde litecoin LTC bitcoin BTC adresleri göreceksiniz. Bu adresler sizin Btce değiş tokuş sitesinde kullanacağınız size ait olan adreslerdir. Litecoin adresinizi kopyalayın. ii. LitecoinQT programına gidin ve Send butonuna tıklayın. BTCe hesabınıza transfer etmek istediğiniz kadar Litecoin bilgisini girin (işlem ücreti 0.001 Ltc dir-miners fee), bir önceki adımda kopyaladığınız adresinizi buraya yapıştırın ve göndere basın. iii. Yaklaşık yarım saat içerisinde gönderdiğiniz LTC ler BTC-e hesabınıza geçmiş olacaklar. iv. btc-e sitesinde anasayfada BTC/LTC butonuna basın ve satmak istediğiniz LTC leri yazıp sell e basın. LTC sell order (satış emri) geçmiş olacaksınız. BTC/LTC butonuna bastığınız için satış sonrası elinize BTC geçecektir. v. Türkiye'de yaşayan forumdaşlar https://btcturk.com/ adresinden bir hesap açın. Bu sitede hesap açtığınızda bir btc hesabınızda bu sitede olacaktır. Bu siteye kendi banka bilgilerinizi giriş yapın. vi. btc-e sitesinden btcturk adresinize bitcoini gönderin (account finances bölümünden gönderi yapabilirsiniz) vii. btcturk sitesinden satış emri verirseniz yaklaşık 2 gün içerisinde paranız hesabınıza yatmış olur(tahminen) Ben bu konuda sizlerden gelen performansa yönelik soruları cevaplamak niyetindeyim. Finansal konularda şu kartla ne kadar kazanırım böyle olursa kaç para elektrik harcarım hesaplarını lütfen kendiniz ilgili sitelerden yapabilirsiniz. Evet işin gerisi ilginize kalmış. Rehberi yazmak boynumun borcu olmuştu umarım yardımcı olabilmişimdir. Herkese kolay gelsin, Deniz

Sıcak Fırsatlarda Tıklananlar

Editörün Seçtiği Fırsatlar

Samsung Galaxy S25: Yapay Zeka Parmaklarınızın Ucunda https://amzn.to/40CnvTY

Yayla Dermason Fasulye 1 Kg : Amazon.com.tr: Gıda Ürünleri https://www.amazon.com.tr/dp/B07STNP1R4 4 ay önce paylaşıldı

Yayla Gıda Yayla Gönen Baldo Pirinç (2 Kg) : Amazon.com.tr https://www.amazon.com.tr/dp/B00E3FQZK2 geçen yıl paylaşıldı

Daha Fazla

Bu Konudaki Kullanıcılar: Daha Az

2 Misafir - 2 Masaüstü

5 sn

13.062
Cevap

136
Favori

457.922
Tıklama

Daha Fazla
İstatistik

Konu İstatistikleri Yükleniyor

Konuya Özel

17 oy

Öne Çıkar

Cevapla

Sayfa:

önceki 643 644 645 646 647

Giriş

Mesaj

apollonx

kullanıcısına yanıt

apollonx

Yarbay

5191 Mesaj