LYS NOTLAR

YGS/LYS COĞRAFYA DERS NOTLARI 3. KISIM
(lütfen çıktısını alınız ve mutlaka günlük tekrar ediniz, notlar konunun özünü yansıtmaktadır, konu başlıkları yoktur, maddeler birbirinden bağımsızdır, günlük tekrarlar için hazırlanmıştır, asıl konu çalışmasını konu anlatımlı kitaptan, dershanenizden yahut videolu ders anlatımlarından yapmalısınız, çok fazla ayrıntı içermez, hatırlatır. Hazırlayan P.G. İlginiz için teşekkür ederim)
(Coğrafi Konum II)
(Enlemin Etkileri - Meridyenler – Türkiye’nin Matematik Konumu)
• Enlem dünya üzerindeki bir yerin ekvatora olan konumudur.
• Enlem: güneş ışınlarının düşme açısını, güneş ışınlarının atmosferde aldığı yolu ve tutulma oranını, gölge uzunluğunu ve yönünü, gece gündüz süresini, mevsimlerin belirginliğini, sıcaklığı, deniz suyunun sıcaklığını ve tuzluluk oranını, buharlaşma miktarını, tarım ürünlerini ve türünü, hayvancılığı ve hayvan türlerini, nüfusun dağılışını, bitki türlerini, kalıcı kar sınırını, yerleşme üst sınırını, tarım üst sınırını, orman üst sınırını etkiler.
• Aslında enlemin etkileri demek, ekvatordan güneye veya kuzeye gidildikçe meydana gelen değişimler ve sonuçlarıdır. Örneğin Güneş ışınlarının düşme açısı Ekvatordan Kutuplara doğru gidildikçe azalır, bu da sıcaklığı aynı doğrultuda düşürür, sıcaklığın düşmesi denizlerin tuzluluk oranını azaltır. Enlemin etkileri bu örnekteki gibi ortaya çıkar.
• Başlangıç meridyeni Greenwich’tir (İngiltere – Londra)
• 180 Doğu Yarım Kürede, 180 Batı Yarım Kürede olmak üzere toplam 360 tane meridyen yayı vardır.
• 180. Meridyen tarih değiştirme çizgisidir.
• Meridyenler Kuzey-Güney yönünde uzanırlar.
• Paralelleri ve Ekvatoru dik açıyla keserler.
• Greenwich’ten geçen merdiyenin derecesi 0 derecedir, Batıya ve Doğuya doğru gidildikçe dereceler artar.
• Doğu Yarım Küreden doğuya doğru gidildikçe meridyen numaraları doğuya; Batı Yarım Küreden batıya doğru gidildikçe meridyen dereceleri batıya doğru büyür.
• Meridyenler birer derecelik aralıklarla çizilmiştir, iki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakikadır.
• Bütün Meridyenler eşit uzunluktadır.
• Parallel boyları Ekvator’dan Kutuplara doğru gidildikçe kısalırken, Meridyen boyları kısamaz, aynı kalır.
• Aynı boylam(meridyen) üzerindeki merkezlerin başlangıç meridyenine olan kuş uçumu uzaklıkları aynı değildir.
• Enlem ve boylam farkı aynı olan bölgelerin, Ekvatora daha yakın olanının izdüşümsel alanı daha büyüktür.
• Aynı meridyen üzerindeki merkezlerden doğuya veya batıya gidildiğinde, Kutuplara daha yakın olan merkezde daha çok meridyen geçilir ve daha fazla zaman farkı yaşanır.
• Bir paralel üzerindeki bütün meridyenler arasındaki zaman farkı aynıdır.
• Bir meridyen yayını tam çembere tamamlayan meridyene Anti Meridyen denir.
• Aynı boylam üzerindeki merkezlerin yıl boyunca: yerel saatleri, öğle vakitleri, Güneş’in gün içinde tepeye çıktıkları anlar, gölge boyunun gün içinde en kısa olduğu anlar aynıdır.
• Aynı meridyen üzerindeki merkezlerde Güneş sadece 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde aynı anda doğup batar, bu tarihlerde Dünyada gece gündüz süresi eşittir ve bu durumun nedeni eksen eğikliğidir.
• Türkiye, Başlangıç Meridyeninin doğusunda, Ekvator’un kuzeyinde yer alır.
• Türkiye’nin Kuzeyi ile Güneyi arasında 6 enlem farkı vardır.
• Türkiye’nin Kuzeyi ile Güneyi arasındaki kuş uçumu uzaklık 666KM’dir.
• Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasında 19 boylam farkı vardır, en doğusu ile en batısı arasındaki zaman farkı 76 dakikadır.
• Türkiye; 26-45 Doğu Meridyenleri; 36-48 Kuzey Paralelleri arasında yer alır.
• Türkiye, Orta Kuşakta yer aldığı için Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla düşmez, gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz.
• Türkiye’nin matematik konumundan dolayı cephe yağışları görülür.
• Cephe yağışları Kuzey’den gelen soğuk havanın, Güney’den gelen sıcak hava ile karşılaşmasıyla oluşur.
• Türkiye’de dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
• Türkiye’de dört mevsimin yaşanabiliyor olması matematik konum ile ilgiliyken, aynı anda farklı bölgelerde farklı mevsimsel özelliklerin görülmesi özel konum ile ilgilidir.
• Türkiye’de Kuzey yönlü rüzgarlar sıcaklığı azaltırken, Güney yönlü rüzgarlar sıcaklığı arttırır.
• Sıcaklığı düşüren Kuzey yönlü rüzgarlar: Karayel, Yıldız, Poyraz.
• Sıcaklığı arttıran Güney yönlü rüzgarlar: Lodos, Kıble, Keşişleme
• Türkiye’de dağların Güney yamaçları aynı yükseltide olan diğer yamaçlara göre daha çok ısınır ve güneşlenir.
• Türkiye’de kışın 2. Saat dilimini (İzmit), Yazın ise 3. Saat dilimini (Iğdır) kullanırız.
• Türkiye’nin Güneyinden Kuzeyine doğru gidildikçe, iki meridyen arası uzaklık, çizgisel hız, güneş ışınlarının düşme açısı, denizlerin tuzluluk oranı, kalıcı kar; tarımın yükselti sınırı, orman üst sınırı azalır.
• Türkiye’den Güney’den Kuzey’e doğru gidildikçe gurup ve tan vakti süresi ve gölge boyu uzar.