Fanlar ve Sıvı Soğutma Radyatörü Hangi Yönde, Nasıl Takılmalı? Farklı Yöntemlerle Detaylı Testler

Selam millet. Bugün bir inceleme konusu yerine montaja dayalı deneysel bir çalışmayla kaşınızdayım. Artık Mid Tower kasalar fazlasıyla işlevsel. Ufak boyuttaki kasalara 240MM hatta 360MM radyatör takılıp, çift düzenekli ekran kartlı sistemler kurulabiliyor. Hatta custom sıvı soğutma için bile yeterli alan sağlıyorlar. Kasaların dış boyutunda fazla bir değişiklik olmadı fakat iç kısımda işlevsellik açısından ilk nesillere göre büyük ilerleme sağlandı. Kasaların işlevselliğinin artmasıyla birlikte insanlar büyük radyatörlü sıvı soğutma kullanmak için ekstra bir kasa masrafına girmesi gerekmiyor. Yeni kasalara paralel olarak 240MM radyatör kullanan kişi sayısı da artmaya başladı. Son zamanlarda kasaya takılan fan ve radyatörlerin nasıl konumlandırılması gerektiğiyle ilgili eskiye göre daha fazla soru alıyorum. Yanlış şekilde fan ve radyatör montajı yapan kişilerin sayısındaki artışı görmemle birlikte bu konuyu açmaya karar verdim. Bu incelemede olabilecek altı farklı şekilde radyatör ve fanların yerini değiştirip bu değişikliğin kasa içi ve donanım sıcaklıklarına ne etki yaptığını boşta ve yükte detaylı testlerle göreceğiz. Açıkçası sonuçları bende merak ediyorum çünkü zamanında bu konuyla ilgili kendimce testler yapsam da bu incelemede olacağı kadar derine inmedim daha önce.


İlk önce test sistemini tanıyalım. Sistem diğer testlerde de yer alan emektar. Anakart Asus P8V77 V-PRO.. İşlemci Intel i5-2500K. Olabilecek en kötü senaryoyu düşünmek için stok saat hızları ve voltajı kullanmadım. İşlemci 4.2 GHZ'de 1.40V'da çalışıyor. Radyatörden çıkan ısı normale göre daha yüksek olacağı için senaryolar arası fark daha belli olacaktır. Ekran kartı [simage]MSI Gaming X R9 280X[/simage]. VGA varsayılan saat hızları ve voltaj'da çalışıyor. Fakat ekran kartının üzerinden stok soğutucu yerine kallavi bir soğutma var.Raimintek Morpheus. Resimler'de üzerinde fan gözükmüyor fakat bu soğutucuya iki adet 120MM fan takabilirsiniz. Kullandığım fanlar iki adet Noctua NF-F12 PWM. Dönüş hızları 1000 RPM. Giriş kısmında bahsettiğim gibi bu incelemede 240MM ya da 360MM radyatörlü bir sıvı soğutma kullanmam gerekiyordu. 240MM genele hitap ettiği için daha mantıklı bir tercih oldu. Bu sonuçlar 120MM radyatörlü sıvı soğutmalı ürünler içinde geçerli olacaktır. Kullandığım sıvı soğutma Corsair H1100i V2. Varsayılan fanlar yerine ekran kartı soğutucusunda olduğu gibi bunda da iki adet Noctua NF-F12 PWM kullandım. Dönüş hızları 1000 RPM. Kasa Cooler Master Master Case 5. Kasa fanlarıysa üç adet Noctua NF-A14 PWM. Dönüş hızları 1000 RPM. Hızları 1000 RPM'e sabitleme nedenim gerçek kullanımı temsil edebilmesi. Güç kaynağı yarı modüler Corsair CX600M. Güç kaynağının testlerde pek önemi olmadığı için ekstra üzerinde durmuyorum. Genelde testlerde tek SSD kullanırım fakat günlük kullanım senaryosunda HDD yer alıp SSD'ye göre daha fazla ısı ortaya çıkardığı için bu incelemede HDD'de kullandım. HDD WD BLUE 1 TB EARX. SSD Kingston HYPERX SAVAGE 240 GB Sürücü kafesi kutu içeriğinden çıktığında üstteydi fakat radyatörü öne takabilmek için güç kaynağının yanına aldım. Kullandığım işletim sistemi Windows 10 64 Bit Pro. Sistemi boşta ve yükte olmak üzere iki farklı seviyede test ediyorum. Boşta herhangi bir yük uygulanmazken masaüstündeki hali. Yük uygulamak için AIDA 64'ün sistem kararlılık testini kullanıyorum. Sistem kararlılık testinde İşlemci, Ekran Kartı, SSD, HDD hepsine %100 yük uygulanıyor. Testin süresi 20 Dakika. Test süresince bileşen sıcaklıklarını ölçmek için kullandığım program HWInfo 64. Hepsinin Excel'e çıktısı alınıp daha sonra ortalaması hesaplanıyor.

Bu testlerdeki en önemli faktör kasa. Onun için burada kasaya daha fazla değineceğim. Mid Tower kasalar işlevselliği artsa da 240MM radyatörü istediğiniz her yere takamazsınız. Mid Tower kasaların hepsinde değil fakat az da olsa bir kısmında radayör ve fanlarının üst bölüme takmaya imkan veriyor. Master Case 5 Pro bunun içi %100 uyumlu. Bende olan düz Master Case 5'de de üst kısma radyatör ve fanları takabildim fakat anakarta taşma yapsa da sıkıntı olmadı. Ama bu her sistemde sıkıntı yaratmayacak anlamına gelmiyor. Ayrıca üst kısma 90 Tl vererek ek parçayı alıp bu uyup uymama sorununu ortadan kaldırabilirim. Eğer kasanın üst kısmında yeterli alan yoksa ki genelde ufak boyutlu mid tower kasalarda bu olmuyor, bu sefer tek seçenek radyatörü öne takmanız. Öne takınca da sirkülasyonla ilgili problemler ortaya çıkıyor. Çünkü normalde kasanın ön tarafına takılan fan kasa içi taze hava girişinin yapılması için kullanılır. Yeni yeni bazı kasalarda radyatörler için anakartın tablasının yan kısmına uygun yerler yapılmaya başladı. Yan tarafa takılan radyatörteki sıcak hava arka kapakta bırakılan petekli bölümden atılıyor. Düşününce bu sistem epey mantıklı gelse de şu an çok az kasada olduğu için deneme imkanımız yok. Üst kısımda tüm bileşenlerin sıcaklığını ölçeceğim demiştim. İncelemenin daha tutarlı olması için ayrıca dört adet ısı probu destekleyen kalibreli termometre Voltcraft K204 kullandım. Problardan biri kasanın önünde, ikinci prob egzoz fanın olduğu bölümde, üçüncü prob kasanın tam olarak merkezinde. Dördüncü prob ortam sıcaklığını ölçüyor. Prob 3 her zaman kasa içi sıcaklığı verecektir fakat farklı şekillerde montajlar yapacağım için Prob 1 ve Prob 2'nin temsil edeceği değerler farklı kriterleri belli edebilir. Bir montaj şekilde Prob 1 taze hava girişinin olduğu yerde dururken diğer montaj şeklinde radyatörde çıkan sıcak havanın sonuçlarını verecektir. Aynısı Prob 2 içinde geçerli.



Altı farklı montaj şekli var. Ben bunları senaryo diye adlandırdım. Yukarıda bahsettiğim prob aşağıdaki resimde sensör olarak belirtildi. Toplamda altı farklı montaj şekli yani senaryo var. Bunlardan üçünde radyatör üst tarafta, üçünde ön tarafta. Aşağıda resimde mavi renk fanları 140MM, kırmızı renk 120MM radyatörün fanlarını, yeşil renk radyatörü, ok yönleri hava akışını, turuncu renk bir numaralı sensörü, sarı renk iki numaralı sensörü, mavi renk üç numaralı sensörü, pembe renk dört numaralı nitelendiriyor. Senaryo 1 genelde kullanılan klasik montaj şekli. Önde iki adet fan taze hava girişini yapıyor, arkadaki tek fan egzoz fan görevinde. Radyatör üst kısımda takılı ve radyatör üstündeki fanlar havayı kasanın içinden alıp üst kısımdan dışarı atıyor. İkinci senaryo ilk senaryoya oldukça benziyor. Burada tek fark egzoz kısmındaki fan içeri doğru üflüyor. Bu montaj şekli genelde üst kısma radyatör takınca anlam kazanıyor. Radyatör fanları kasa içindeki sıcak havayı almak yerine egzoz fandan gelen taze havadan alıyorlar. Üçüncü senaryoda egzoz fan ilk yerine geri dönüyor, yani havayı dışarı üflüyor. Bu sefer radyatör fanının yeri değişerek radyatörün üstüne gidiyor fakat havayı dışarıdan alacak şekilde takılıyor. Özellikle bu montaj şekli Corsair tarafından önerildiği için test aşamalarına eklemeyi gerek duydum. Burada maksat radyatöre taze havanın gitmesini sağlayarak işlemci sıcaklığını olabilecek en iyi seviyeye getirmek. Olası yaşanacak sorunsa radyatördeki sıcak hava kasa içine gideceğini diğer sistem bileşenlerinin sıcaklığını yükseltebilir fakat bu yükselme fazla olmayacaktır çünkü bu havanın bir kısmı hemen egzoz fan tarafından dışarı atılıyor. Senaryo 4'de önde olan iki adet 140MM fan radyatörün olduğu üst kısma geliyor ve görevi arkadaki fan gibi hava çıkışını sağlamak. Radyatörü ön kısma takıyorum. Radyatör fanları ön kısımdan havayı alarak kasa içini üfleyecek şekilde konumlandırıldı. Yani kasa içine giren hava radyatörden çıkan hava olacak. Senaryo 5'de üst kısımdaki 140MM fanlar aynı yerinde. Radyatör fanları bu sefer tam tersi şekilde takılıyor. Havayı kasa içinden alınarak radyatöre yönlendiriliyor ve radyatörden çıkan hava kasa önünden dışarı çıkıyor. Son zamanlarda bu montaj şeklini daha şık görüyorum. Bu senaryoda kasa içine hava hava girişi yok. Tüm fanlar havayı dışarı çıkartmak için görevlendirilmiş. Senaryo 6'da radyatör ve fanları aynı konumdayken üst kısımdaki fanlar içeriye doğru üflüyor.

Çizime ilave olarak montaj aşamalarının resmini de çektim. Yukarıdaki üç resim ilk üç montaj senaryosunu kapsıyor. Radyatör üstte.

Altıncı montaj senaryosu.

Beşinci montaj senaryosu



Bu kadar boş boğazlık yeter, artık testlere geçelim. Sonuç olarak göreceğiniz iki tablo var. İlk tabloda kasanın çeşitli yerlerine konumlandırılan dört sensörün ölçtüğü değerler var. Benim için en önemli kriter kasa içi sıcaklığı temsil eden Sensör 3







Değerlendirmeye termometre'nin sensör ölçümlerinden başlıyorum. Boştaki sıcaklık değerlerine pek fazla değinmeyeceğim çünkü tüm senaryolar arasında boşta yakın sonuçlar elde edildi. Sensörler içinde kriter olarak kabul edeceğim sensörse, Sensör 3. Çünkü kasa içi sıcaklığı temsil ediyor. Senaryo 1'de boşta ve yükte alınan sonuçlar neredeyse birebir aynı. İyi olmasını bekliyordum ama bu kadarını beklemiyordum. Zaten düşünüldüğünde karşılaşılabilecek tek olumsuz senaryo kasadaki sıcak hava radyatöre gittiğinde işlemci sıcaklığı için en iyi senaryo olmayabilirdi fakat işlemci sıcaklığıyla ilgili ikinci tabloyu yorumlarken bahsedeceğim. Senaryo 2 genellikle radyatörün üstte olduğu zamanlarda tercih edilen bir montaj şekli. Amaç radyatöre doğrudan taze hava göndermek. Fakat egzozu kasa içine doğru yönlendirmek radyatöre giden hava için ne kadar iyi olsa da kasa içi hava sirkülasyonunu bozuyor gibi. İlk senaryoya göre ikinci senaryoda fark yükte 6-7 derece civarında. Senaryo 3 Corsair tarafından tavsiye edildiği için teste eklediğim bir aşama. İşlemci sıcaklığı için en mantıklı senaryolardan biri çünkü radyatöre giden hava dışarıdan gelen taze hava. Radyatörden çıkan sıcak hava bu senaryoda kasa içine yöneldiği için diğer bileşenlerin sıcaklığını arttırma açısından sorun teşkil edebilir fakat ölçülen kasa içi değerlere baktığımızda egzoz fan bu sıcak havanın bir kısmını atıyor gibi gözüküyor. Beklediğimden daha iyi. Senaryo 4'de artık radyatör aşağı iniyor ve bu senaryoda Senaryo 3'de ki bahsettiğim durum mevcut. Kasa içi sıcaklıksa Senaryo 3'e göre daha kötü çünkü radyatörden çıkan sıcak hava doğrudan sistemin ortasına ulaşıyor ve bu havanın tahliyesi bir önceki senaryoya göre daha geç oluyor. Senaryo 5 ise kasa içi sıcaklık açısından net olarak en kötü senaryo. Tüm fanlar dışarı doğru üflediği için egzoz görevi görüyor ve kasaya taze hava girişi yok. Fanların hava kaynağı kasa içerisinde ısınan bileşenlerin oluşturduğu dışarıya göre daha sıcak hava. Zaten bu çalışmayı yapma sebebim Senaryo 5'i kullanan kişi sayısındaki büyük artış. Son senaryoda radyatör ve fanların konumu değişmezken yukarıdaki üç fan kasaya taze hava girişi yapıyor. Bu montaj şekli mantıklı gözükmese de alınan sonuçlar bir önceki felaket montaj şekline göre 4-5 derece daha iyi. Dikkate alınabilecek bir fark.

Şimdi bileşenlerin sıcaklıkları üzerinde duralım. Kasa içi sirkülasyonun iyi olması pasif olarak soğutulan yani doğrudan fanla soğutulmayan ürünlerde daha çok ortaya çıkar. Bunlar genellikle anakart, ram, ssd, hdd oluyor. İşlemci ve ekran kartı içinde pasif soğutmalı çözümler mevcut fakat onlar daha düşük TDP'li ürünler için. İlk üç yani radyatörün üst kısımda olduğu senaryoda ölçülen anakart sıcaklıkları gayet iyi. Boşta ortam sıcaklığına ilave +3°C, yükte +4°C civarında. Fakat radyatörün ön tarafa alındığı zaman anakartın sıcaklığı hem boşta hem yükte hissedilir şekilde artıyor. Fark neredeyse ortam sıcaklığı + 10°C. Böyle bir sonuçla karşılaşılmasının en temel nedeni öndeki taze hava sağlayan fanların yukarı gitmesi ve radyatörün öne gelmesi. SSD ve HDD sıcaklıkları'da anakart sıcaklığına benzer bir grafik sergiliyor. İlk üç senaryo en iyi montaj yöntemiyken radyatör öne gelince sıcaklıklar yükselmeye başlıyor fakat bu yükselme anakart sıcaklığında olduğu kadar keskin değil. Ekran kartı GPU sıcaklığına ilave olarak voltaj regülatör modüllerini sıcaklığını ölçecek sensörü olduğu için o sıcaklıklarıda paylaştım fakat VRM sıcaklık kısmında pek bir değşiklik olmadı. Bütün senaryolarda alınan sonuçlar birbirine oldukça yakın. En iyi ve en kötü senaryo arasında ortalama 3°C fark vardı. Ekran kartının üzerinde olabilecek en iyi soğutuculardan biri var. Her türlü senaryoda ekran kartı sıcaklıkları dikkate alacak seviyede olmadı fakat beş senaryoda neredeyse aynı sonuçları elde etmesine rağmen fark Senaryo 6'da ciddi olarak açıldı. Bunun temel nedeni üst taraftan ekran kartı fanlarının tersi yönde bir hava akımı gelmesi ve sıcak havanın o bölümden çıkarılamaması. Bu çalışmadaki en önemli kriter işlemci sıcaklığı. Boşta diğer bileşenlerde olduğu gibi tüm senaryolarda yakın sonuçlar elde edildi. Yükte işlemci sıcaklığı açısından en iyi iki senaryo 3 ve 4. Bu zaten beklenebilir bir değer çünkü radyatöre gelen hava doğrudan dışarıdaki taze hava. Yaygın olarak kullanılan Senaryo 5 ise net olarak en kötü işlemci sıcaklıkları konusunda. Senaryo 1,2,6 hemen hemen aynı sonuçları elde ettiler ve en iyi iki senaryoya oldukça yakın sonuçları. Genel bir değerlendirme yapacak olursam asla tavsiye etmediğim montaj şeklide Senaryo 5. Kasa içine taze hava girişi olmadığından hem kasa içi sıcaklıklar hem işlemci sıcaklıkları açısından çuvallıyor. Senaryo 6 işlemci sıcaklığı açısından makul gözükse de ekran kartı sıcaklığı bariz derecede yükselttiği için bu montaj şeklinde tavsiye etmiyorum . Eğer radyatör öne takılacaksa en makul montaj şekli Senaryo 4. Bu senaryoda korkum radyatördeki sıcak hava ekran kartına doğru gittiği için ekran kartı sıcaklığı yükselir diye düşünüyordum fakat bu durum pek olmadı. Çünkü bu senaryoda radyatöre en ideal hava gittiğinden radyatörden çıkan hava da o kadar sıcak değil. Senaryo 1,2,3 arasında hissedilir bir fark yok. Senaryo 3'de kasa içi hava sirkülasyonu bozulur, sıcaklıklar yükselir diye düşünüyordum ama pek öyle olmadı. Senaryo 6'da ters üfleyen fanlar kasa işi hava sirkülasyonunu bozsa da Senaryo 3'de fanların bu şekilde olmasına rağmen kasa içi hava sirkülasyonu bozulmadı çünkü radyatör havanın direncini oldukça kırıyor ve oradan çıkan sıcak havanın bir kısmı egzoz fan tarafından uzaklaştırılıyor