UEFI GPT MBR olayı!

BIOS ve UEFI aynı şeye yarar. Yani aynıdırlar diyebiliriz. Birinden birine dönmek söz konusu değil. Anakart klasik BIOS ise (epey eski) zaten UEFI yoktur. UEFI anakart ise BIOS'a dönmek diye bir durum olmaz. Çünkü aynı işi yapıyorlar, UEFI BIOS'un her yaptığını ve daha fazlasını yapar. BIOS ekranına geçmek diyorsan ikisinde de aynıdır.

BIOS bilgisayarın ilk açılışında POST (Power On Self Test) işlemini yapar, cihazların IO adres aralıklarını, kesme (IRQ) numaralarını, DMA ayarlarını, hız ayarlarını, timer düzenlemesini, bellek ayarlarını yapar ve aygıtları (devices) başlatır. Ardından boot edilebilir sürücülerde OS bootstrap rutinlerini arar ve CMOS ayarlarındaki (BIOS ekranında ayarlanan boot sırası) öncelik sırasına göre ilk bulduğunu yükleyip kontrolü bootstrap rutinine devreder. Bootstrap birden fazla ise bir seçim sunulur, tekse OS boot loader rutinini yükler (Win için NTloader mesela) ve kontrolü işletim sistemine devreder.

UEFI de aynı şeyleri yapar. Temel farkı BIOS 16 bit UEFI ise 64 bittir. Bu sayede daha büyük bellekleri, daha geniş IO aralığını, daha fazla deviceyi direkt destekleyebilir. Daha büyük diskleri (doğrudan) kullanabilir. Ağı tanıyıp kullanabilir. Ayrıca UEFI içine (ROM belleğe) program gömülebilir ve işletim sistemi yüklenmeden de çalıştırlabilir. Secureboot destekler vb vb. Yani UEFI artık klasik BIOS yetersiz kaldığı için geliştirilmiş yeni bir biostur.

MBR-GPT arasında da benzer ilişki vardır. MBR 32 bittir. Yani MBR ile 2.1 TB üstü diskleri doğrudan kullanamazsınız. Bazı BIOS eklentileri bunu aşmak için standart 512 byte sector yerine daha büyük sektör kullanırlar. Bu genelde 4KB olup 16 TB disk kullanılabilir. Ancak bunun bir standardı yoktur. Bir anakart desteklerken diğeri deskteklemeyebilir. Biri diğerine uymayabilir. Üstelik 2-16 TB arası diski kullanabilsek bile bir partisyonun (disk bölümü) 2.1 TB boyunu aşması birçok sıkıntı yaratır. Ayrıca max dosya boyutu da 2/4 TB sınırını geçemez.

GPT de bu sınırlamalardan kurtulmak için geliştirilmiştir. GPT 64 bittir, dolayısı ile çok daha büyük diskleri ve partisyonları destekleyebilir. Daha iyi hata koruma ve güvenlik özellikleri vardır. Özellikle büyük disklerde adresleme ve erişim daha hızlıdır. Ayrılmış özel bölümler oluşturulabilir ve buralara korunmuş kod yüklenebilir. (Mesele işletim sistemi ana kerneli vb) Değişken boyutlu partisyon kullanan dosya sistemlerine (mesela BtrFS) daha iyi destek verir vb vb.

UEFI varsa ve uyumluluk yaratan bir aygıtın yoksa direkt kullan. UEFI hem MBR, hem GPT disklerden boot edebilir. (Klasik BIOS sadece MBR diskten boot eder)

Bir diskin 2 TB boytundan büyükse verimli kullanmak için GPT ile bölümlemelisin. (mutemelen zaten GPT ile tek bölüm olarak gelecektir) Böyle bir diskten boot edeceksen zaten UEFI de lazım. Ancak daha küçük disklerde MBR daha avantajlı ve uyumlu olabilir. Hatta küçük disklerde MBR biraz daha hızlı da olabilir. Özellikle de BtrFS vb gibi özellik gerektiren dosya sistemleri kullanmıyorsan veya secureboot filan gerekmiyorsa. (FAT,NTFS gibi windows dosya sistemleri MBR ile gayet düzgün çalışır.) Mesela benim boot diskim 240 GB SSD ve MBR ile bölümlenmiş durumda. Diğer büyük disklerim ise GPT ile bölümlenmiş (gerçi hepsi tek bölüm) durumda.