Vodafone 5g ancak bu kadar olur

Estağfurullah. Esasında ben teknik açıdan pek bilig birisi sayılmam, daha çok sektörün yönetimsel tarafıyla ilgileniyorum, benden çok daha bilgili arkadaşlarımız var.

Açıklamak gerekirse. Mobil iletişimi aslında bağırmak gibi düşünebilirsiniz. Konuşmak da bir mobil iletişim aslında. Gırtlağımızdaki ses tellerimizde belirli bir frekans aralığında yani spektrumda havayı titreştirerek sesler oluşturuyoruz, karşıdaki insan da kulak zarı sayesinde bu titreşen havayı sezip bizi duymuş oluyor. Mobil iletişim sistemleri de aslında bundan pek de farklı değil. Baz istasyonu belirli bir spektrumda sinyal oluşturuyor, cep telefonumuzun da anteni bu sinyalleri yakalayıp anlamlı dijital çıktılar haline getiriyor.

Tabi ki mobil iletişim de bir günde gelişmiş bir teknoloji değil. Zaman içerisinde değişen ve hala evrimine devam eden bir teknoloji. Mobil iletişim ilk defa analog olarak başladı. Ülkemizde de o dönem yani seksenler ortasından doksanlar sonuna değin önce PTT daha sonra Türk Telekom tarafından analog mobil telefon erişimi sunuldu, 522 prefixli numaralara sahip araç telefonları bu sistemle çalışmaktaydı. Ancak analog mobil telefon devrinde dünyada hakim bir standart yoktu. Mesela Türkiye, Nordik Ülkeler ve İngiltere NMT (Nordic Mobile Telephone) kullanırken Almanya C-Netz, ABD AMPS standartını kullanmaktaydı. Daha sonra ETNO (Avrupa Telekomünikasyon Birliği) bünyesinde GSM (Global System for Mobile Communications) çalışma grubu oluşturuldu ve dünya çapında yaygın olan GSM standartı ile beraber dijital mobil iletişim çağı başladı.

Mobil teknolojiler belirli bir standart oluşturdukları için iletişim için hava ortamındaki belirli spektrumu kullanmaktalar. GSM için iki spektrum belirlenmişti. 900Mhz ve 1800Mhz spektrumları. Ülkemiz de GSM standartına tabi bir ülke. Ülkemizde Turkcell ve Telsim ile beraber GSM 900 yayınları başladı. Daha sonra 2001 yılında olması lazım yanlış bilgi vermeyeyim ama Aria ve Aycell'e GSM 1800 lisansı verilerek GSM 1800 yayınları da ülkemizde kullanılmaya başlandı. 2009 yılına geldiğimizde ise hayatımıza 3G (UMTS/HDPA) girdi. 3G'nin temel iki spektrumu 900Mhz ve 2100Mhz spektrumu oldu. Mesela bu 3G yayınlarından bahsederken U900, U2100 ifadelerini kullanabiliriz. Daha sonra 2016 yılında 4G devri başladı. 4G'de önceki nesillerden farklı olarak çok daha geniş bir spektrum havuzu kullanımda. Bu arada 4G'nin asıl adı LTE (Long Term Evolution). Avrupa'da kullanımda olan spektrum genel olarak şu şekilde. Yalnız bunları saymadan önce şu bilgiyi vereyim. Her spektrumun bir band numarası ve adı vardır. Örneğin 1800Mhz frekansının band kodu Band3 adı ise DCS'dir. Keza başka bir örnek 800Mhz'in band kodu Band 20, adı ise EU Digital Dividend'dır. Şimdi LTE frekanslarını sayabiliriz Avrupa için. Kabaca tabi yoksa daha detaylı tablolar mevcut.

-800Mhz Band 20: Kapsama bandıdır. LTE'ye özgü bir spektrumdur.

-900Mhz Band 8: Kapsama bandı olmakla beraber esasen GSM spektrumu olmakla beraber DSS ile 3G ve 4G'de de kullanılmaktadır. DSS'nin ne olduğuna değineceğim.

-1800Mhz Band 3: LTE'nin en önemli spektrumudur, hep kapasite hem de kapsama açısından efektif bir spektrumdur. Esasen GSM spektrumudur.

-2100Mhz Band 1: 3G spektrumudur DSS ile beraber kapasite artışı sağlamak için kullanılır LTE'de.

-2600Mhz Band 7: LTE spektrumudur. Yüksek kapasite için yoğun sahalarda kullanılır.

Tabi bunlar dışında TDD bazlı çalışan Band 38 gibi 2600Mhz bandları da mevcut, bu saydıklarım FDD. TDD ile FDD'yi kısaca açıklamak gerekirse, aslında aradaki fark doğru akım ile alternatif akım arasındaki fark gibidir. FDD'de yükleme ve indirme için spektrum içerisinde iki ayrı boşluk kullanılırken, TDD'de yükleme de indirme de aynı frekans üzerinden, anlık olarak bir indirme bir yükleme şeklinde yapılır. Mesela rakamlar tamamen farazi. FDD 800Mhz yayınında indirme 820-830Mhz aralığından yapılırken yükleme ise 850-860Mhz aralığından yapılır. Şayet 800Mhz yayını TDD olsaydı indirme de yükleme de 840-850Mhz aralığından yapılacaktı.

Ayrıca Wifi spektrumunu kullanan unlisenced spektrumlar, Avrupa bölgesinde kullanılmayan başka spektrumlar da mevcut.

İşte L2100 derken baştaki L harfi LTE teknolojisini, 2100 ise spektrumu ifade etmektedir.

DSS'i de anlatayım son olarak. Dynamic Spectrum Sharing manasına gelmekte. Ne sağlıyor aynı spektrum üzerinden birden fazla teknoloji ğzerşnden yayın yapılmasını sağlıyor. Mesela 2100'ün aslında 3G spektrumu olduğunu söylemiştik, ama 4G yayını da yapılabiliyor DSS sayesinde.

Estağfurullah ne rahatsızlığı, lafı bile olmaz.

Açıkçası, ben telekom sektöründe çalışmıyorum. Ancak bunları duyduğuma sevindim çünkü genellikle sektörle alakalı tartışmalar teknik konular üzerinde ve sözüm meclisten dışarı yüzeysel düzeyde olur yani evimde hızlı internet nasıl alabilirim, fiber nasıl getirebilirim gibi ancak sektörün işletme kısmına merakla adam pek bulunmaz, doğrusu bu konuda meraklı birilerini görmek insanı fazlasıyla mutlu ediyor. Aslında yalnızca tek bir mesaj altında konuşulabilecek konular değil bunlar, daha geniş çaplı, uzun vakitler harcayabileceğimiz bir ortamda tartışmak daha rahat olur.

Telekomünikasyon sektörü bana göre günümüzde sabit ve mobil olarak ayırmamak gerekiyor ancak geçmişi, günümüzdeki dinamiklerini anlamak için oldukça önemli. Mesela günümüzde Türkiye'deki telekom piyasası pek normal değil, yani olmaması arzu edilen gelişmeler yaşanıyor ancak bu karışıklık içerisinde şirketler kendi rotalarını çizebilmek için oldukça yoğun bir çaba sarf ediyorlar. Telekomünikasyon sektörü ekonominin güncel durumu ile göbekten bağlı bir sektör. Geçmişte yani 21. yüzyıldan önce telekom sektörü çok temiz, çok yüksek karlı ve rekabete kapalı bir sektördü. Ancak internet kavramı sektörü tamamen değiştirdi, bunu amiyane ve alışılageldik bir tabir olarak algılamayın gerçekten her şeyi değiştirdi. İnternet 90'lı yıllarda hayatlarımıza girmeye başladığında internete karşı aynı bugün metaverse'e olan anlamsız ilgi gibi bir ilgi doğmuştu. Borsada internetle alakalı sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin değerleri borsalarda uçtu gitti, hatta patladı gitti. Bizim henüz 6 senelik Turkcell'in bile piyasa değeri 20 Milyar USD'yi geçmişti (ki bugün, her ne kadar borsaya kote bir şirket için değer biçmek pek etik bir eylem olmasa da, taş çatlasın 3-4 Milyar USD eder). Son ne oldu peki görüldü ki internetle alakalı işler o kadar kolay değil, telekomünikasyon sektörü yatırıma inanılmaz aç bir sektör, her şey alt üst oldu, birden o uçan hisseler söndü gitti. Milenyumun başında gerçekleşen bu olaya DotCom Bubble deniyor, siz de bilirsiniz. Böylece bir gerçek hayatımıza girdi. Telekomünikasyon sektörü karlı bir sektör gibi gözükse de işler aslında dışarıdan gözüktüğü kadar cazip değil, yüksek yatırımlar, güçlenen rekabet, sıkı regülasyonlar ve sürekli gelişen teknoloji... Bütün bunlarla birlikte telco'ların yaptığı büyük bir hata var, şirketler telekom işine o kadar çok odaklılar ki sektörün değdiği neredeyse bütün alanları göremiyor, fırsatları farkında olmadan tepiyorlar. Örneğin streaming platformları ne kadar geliştiler, nasıl paralar kazanıyorlar değil mi? Halbuki bundan 15 sene önce Netflix bir DVD kiralama platformundan ibaretti, Spotify yoktu bile. Bugün tüm bu şirketler internet üzerinden geliştiler, telekom şirketleri ise gelişmek bir yana küçülüp duruyorlar. Turkcell'in bir önceki CEO'su (şuan VEON CEO'su) Kaan Terzioğlu henüz Turkcell'e yeni geldiğinde nisan 2015'te yaşadığı bir olayı anlatmıştı. Ofisinde iken telefonu çalıyor lakin zil sesi farklı çalıyor. Bir çağrı geliyor ancak çağrı normal bir çağrı değil, çağrı Whatsapp üzerinden geliyor. Kaan Terzioğlu böylece Turkcell'i bir telekom şirketl olmaktan alıp bir dijital servis sağlayıcısı haline getirmeye odaklandı. 2015 nispeten yakın bir tarih, dijital platform işlerine girmek içinde bir çoğumuz muhtemelen 2015'te sorulsa çok geç derdik. Ancak Turkcell bunu başardı. Bugün Turkcell dijital platformlarını yurtdışındaki operatörlere ihraç ediyor, Bip kullanıcılarının %25'si yurtdışı lokasyonlu, özellikle Asya pazarında ilgi hızla artıyor. Mesela 2008 yılında TTNET Müzik platformu vardı, haal devam ediyor Muud olarak. Peki TTNET Müzik aslında Türk Telekom'un finansal ve sektörel gücü ile bugün bir Spotify, bir Apple Music olabilir miydi? Kesinlikle olurdu. Ancak dediğim gibi telekom şirketleri ana işlerine o kadar odaklılar ki sürekli fırsatları kaçırıyorlar. Türk Telekom bu konuda enteresan ve cesur bir örnek aslında. Henüz 2008-09 yılında gidip Sebit (Ed-Tech), Innova (IT Sistem Entegrasyon) ve Argela (telekom yazılımı) şirketlerini satın aldılar. Bundan 14 sene önce, Vitamin'i sanırım işitmişsinizdir, yıllar önce başlayan bir ed-tech ürünü, keza Argela bugün bundan 10 sene önce başladıkları SDN (Yazılım tanımlı ağlar) çalışmaları sayesinde bugün sektör lideri diyebileceğimiz bir pozisyona erişti, bugün Telefonica'dan, Deutsche Telekom'a kadar bir çok telco Argela'nın ürünlerini şebekelerine entegre ediyorlar, keza ağ ürünleri üreticisi Juniper, Argela ürünlerini kendi ürünlerine lisanslayarak satıyor şuan. Söylediklerim sanki bir PR işi gibi gözükebilir ancak vurgulamak istediğim nokta sektörün değişmeye mecbur ancak hantal bir yapıda olduğu ve ancak değişmeyi göze alabilenlerin hayatlarına devam edebilecekleri. Sektör hiç dışarıdan gözüktüğü gibi değil.

Sorularınıza biraz daha odaklanacak olursam. Vodafone örneği güzel bir örnek. Vodafone TR borsaya kote bir şirket değil dolayısıyla finansallarına ilişkin elimizde fazlaca bilgi yok. Soruyu aslında Vodafone özelinde sormadığınızın farkındayım ancak Vodafone güzel bir örnek olduğu için buradan devam etmek istiyorum. Vodafone, Türkiye pazarında Telsim'i TMSF'den alarak girdi. Telsim özellikle tedarikçilerine olmak üzere çok borçlu bir şirketti. Ayrıca hazine payları da çok yüksekti sektörde yani devlet brüt satış gelirlerinizin yarısından fazlasına (oranda yanılıyor olabilirim) doğrudan kaba tabirle çöküyordu. Telsim bu şartlar altında Vodafone'a 4.55 Milyar USD'ye satıldı. Elbette Vodafone'un mevcut durumu göze alarak bu satın alımı gerçekleştirdiği varsayılabilir. Dediğim gibi Vodafone'un finansallarına detaylıca erişemediğimiz için yorum yapmak epey zor ancak söylenene göre Vodafone TR, Telsim satıldığından beri her sene zarar ediyor. Sektörün ekonomi ile göbekten bağlı olduğunu söylemiştim, görünen o ki bozulan Türk ekonomisi Vodafone'un Türkiye pazarına olan bakışını değiştirmiş olmalı ki yıllardır dişe değer bir yatırım yapmıyorlar, bütçeleri kısıtlı belli ki. Vodafone'un yatırımlarda yavaş olmasının ana sebebi bu. Özellikle LTE (4G) ihalesinde çok kötü bir strateji izlediler, yüksek kapasiteli ve hızlı bir altyapı kurabilmek için gerekli frekanslara neredeyse ellemediler, almadılar. 4G şebekelerinin önemli bir kısmı hala 3G istasyonları üzerinden hizmet veriyor. Yatırımla alakalı aynı süreçler Türk Telekom ve Turkcell için de geçerli olsa da yatırım bütçelerinin çok daha yüksek olması sebebiyle bu konuda çok daha hızlı aksiyon alabiliyorlar. Örnek vermek gerekirse 2020'de Türk Telekom 6.7 Milyar TRL yatırım yaparken Vodafone yalnızca 2 Milyar TRL yatırım yaptı.

Türk Telekom ve Turkcell'in TVF'ye satılması farklı bir husus. Öncelikle ben rekabet regülasyonları konusunda pek bilgili değilim ancak bana pek rekabet regülasyonlarına uygun bir satın alma gibi gelmiyor çünkü sektördeki en büyük iki oyuncuyu aynı tüzel kişilik satın alıyor, bu hiç sağlıklı bir gelişme değil. Ancak işin garibi şuan normal şartlar altında da değiliz. Benim tahminim TVF, Türk Telekom ve Turkcell'i münferit olarak elinde tutacak ve bunları değerlendiği bir pozisyon gördüğünde satacak. Turkcell'in satışı da zaten sanki bir mecburiyet gibi duruyor çünkü Turkcell'in eski hissedarlarından Telia, yüksek riskli pazarlardan çekilme kararı almıştı, aklıma Telia'nın olası bir alıcı bulmaması neticesinde TVF'nin biraz mecburen satın almak zorunda kaldığı ihtimali de aklımda yer etmişti. Ancak Türk Telekom'un satışında aynı emri vaki bu sefer Türk Telekom'un eski hissedarı LYY'ye olmuş gibi gözüküyor. Söz konusu satın alımlar şirketlerin işleyişine etki etmeyecek sadece sahiplik seviyesinde olacak haliyle kaliteli ve ucuz bir hizmet beklentiniz varsa bunu unutmanızı tavsiye ederim. Nitekim işin esasında ucuz ve kaliteli hizmet ifadeleri yan yana gelemeyecek ifadelerdir. Bunu erişilebilir ve kaliteli hizmet şeklinde düzeltmek lazım çünkü şuan ülkemizde telekom ürünleri reel fiyatlarsa oldukça hatta sağlıksız derecede ucuz ancak hane geliri son yıllarda inanılmaz eridiği için erişilebilirlik reel fiyatlar erise de azaldı. Kısaca erişilebilir ve kaliteli hizmet için öncelikle ekonominin düzelmesi şart. Bugün abone başına 3-4 EUR gelirle olacak işler değil bunlar, şirketler bundan daha iyisini artık yapamazlar, ekonomiyi düzeltme kudretine sahip değiller.

Son olarak şu videoyu izlemenizi şiddetle tavsiye ederim ülkemizde telekom sektörünün gelişimi ve dinamikleri hakkında önemli bilgiler içeriyor hatta Telekomünikasyon İşletmesi adlı bir program olsaydı 101 derslerinden birisi kesinlikle bu olurdu  

Donanımhaber Fiberoptik Altyapı Çalışması ANA KONUyoutube

Türk Telekom'un bir önceki CEO'su Paul Doany'nin, Türk Telekom'un gelecek dönem stratejisini, 5 yıllık planlarını ve hedeflerini, hissedar krizi ve yeniden yapılanma süreçlerini işlediği basın toplantısı. Ayrıca bu basın toplantısı Paul Doany'nin Türk Telekom'daki ikinci dönemindeki basının karşısına çıktığı ilk etkinlik olma özelliğini de taşımakta. Tarih: 6 Aralık 2017 Çarşamba Yer: İstanbul Donanımhaber'deki konumuza aşağıdaki linke tıklayarak erişebilirsiniz. https://forum.donanimhaber.com/turk-telekom-fiberoptik-altyapi-calismasi-ana-konu--121281883

https://www.youtube.com/watch?v=7qWFOmQEw0o