Bilgisayar Mühendisliği Eğitimi ve İTÜ Bilgisayar Mühendisliği

Merhabalar herkese, umarım sınavınız istediğiniz gibi geçmiştir ve güzel bir tercih dönemi geçirirsiniz. Forumun eski üyelerindenim fakat hesabımı hatırlamayınca yeni bir hesap açayım dedim bu yazıyı yazmak için. Forumu hala aktif kullanan ve bu sene tercih yapacak bir dostumun tavsiyesi üzerine yazıyorum bu yazıyı. Ben İstanbul Teknik Üniversitesi bilgisayar mühendisliği bölümünde 3.sınıf öğrencisiyim. Sizlere yazımda bilgisayar mühendisliğini, bilgisayar mühendisliği eğitiminden neler beklemeniz gerektiğini ve İTÜ özelinde bilgisayar mühendisliğini anlatacağım. Yazıya başlamadan önce belirtmek isterim ki “A okulu mu B okulu mu ?”, “A okulunda x mi B okulunda y mi ?”, “Nereyi tercih etmeliyim?” gibi soruları cevaplandıramayacağım. Çünkü diğer üniversitelerin eğitimini bütün detayları ile bilmiyorum ve bilmediğim konulara yorum yapmam doğru olmaz(Forumdaki genel davranışın aksine). En önemlisi de bunlar sizin cevaplamanız gereken sorular. Yazım ne diğer okulları veya bölümleri yermek üzerine olacak ne de kendi okulumu ve bölümümü övmek üzerine olacak. Sadece elimden geldiğince salt, doğru bilgi vermeye çalışacağım daha iyi bir tercih dönemi geçirmeniz için. İlk önerim forumu fazla dikkate almamanız olacak çünkü yorum yapan kişilerin büyük çoğunluğu sizler gibi lise öğrencileri. Bölümün öğrencilerinden, akademisyenlerden ve mezunlardan bilgi almanız sizin için en iyisi olur çünkü herhangi bir bölümün tam olarak içine girmeden maalesef ancak bir noktaya kadar bilgi sahibi olunuyor. Bunu söylememin bir sebebi de yatay geçiş öğrencisi olmam. Aslında lisans hayatıma İTÜ elektronik ve haberleşme mühendisliği bölümünde başlamıştım ancak sonradan bilgisayar mühendisliğine geçiş yaptım ve puanım da bilgisayar mühendisliğine yetiyordu İTÜ'de. Dolayısıyla elektronik/elektrik-elektronik mühendisliği bölümlerine de ufak atıflarda bulunacağım. Genelden özele gidecek şekilde gruplandıracağım soruları böylece ilgili kişi ilgisini çeken soruları okuyabilir. Vakit ayıran herkese teşekkürler şimdiden.

-Bilgisayar Mühendisliği nedir ? Hangi konuları kapsar ?

Bilgisayar mühendisliği bilgisayarların dizaynı ve günlük hayata uygulamaları ile ilgilenen bir mühendislik dalıdır. Bizler için değiştirilebilir bir programın kontrolü altında bilgiyi işleyen her cihaz birer bilgisayardır. Bilgisayar mühendisliği bilgisayar ağları, bilgisayarla görü, deprem tahmini, doğa-esinli hesaplama, doğal dil işleme, makine öğrenmesi, paralel ve dağıtık bilgi işleme, veri madenciliği, yapay zeka ve robotik, tarımsal izleme ve bilgi sistemleri, biyoinformatik, yazılım modellemesi ve analizi gibi birçok farklı konu ile ilgilenir.

-Bilgisayar Mühendisliği, Bilgisayar Bilimleri, Yazılım Mühendisliği, Bilişim Sistemleri, Bilişim Teknolojileri bölümleri arasındaki farklar nedir ?

Aslında yukarıda yazılı tüm bölümlerin kapsamları ve verdiği eğitimin amaçları farklıdır. Aralarındaki farkları basitçe anlatmak gerekirse bilişim sistemleri ve bilişim teknolojileri bölümleri daha çok sektöre yönelik problemlerle ilgilenir dolayısıyla bu ihtiyaçlara yönelik teorik ve bilimsel temelden mühendisliğe göre daha uzak doğrudan uygulamaya yönelik bir eğitim verir. Bilgisayar bilimleri, bilgisayar mühendisliği ve yazılım mühendisliği bölümleri ise daha teoriğe yönelik eğitimler verir. Yani matematiğinizi konuşturmanız gerekir. Ülkemizde bu üç bölümün daha çok bilgisayar mühendisliği çatısı altında standartlaştığını söylemek yanlış olmaz. Tabii ki yazılım mühendisliği ve bilgisayar bilimleri bölümleri de mevcut ama çoğunlukla bilgisayar mühendisliği altında eğitim verir Türk üniversiteleri. Bilgisayar bilimleri bölümü mühendisliklere göre daha da teorik bir altyapıyla eğitim verir ancak kapsamları benzerdir. Bilgisayar ve yazılım mühendisliği ise biraz daha ortada kalır diyebiliriz. Yani hem uygulamalı hem de teorik bir eğitim verir ancak kapsamlarında ufak farklılıklar vardır. Bilgisayar mühendisliği donanımsal konular ile de ilgili bir temel verir ve daha düşük seviye yazılımlarla da uğraşırken yazılım mühendisliği bunlara pek girmez. Ama Türkiye’deki bilgisayar mühendisliği eğitimi için dünyadaki bilgisayar bilimleri ve bilgisayar mühendisliği eğitiminin ortasında kalıyor demek daha doğru olur. Yurtdışındaki bilgisayar bilimleri kadar teorik değil ve yurtdışındaki bilgisayar mühendisliği kadar da elektronik ile iç içe değil.

Konuyla alakalı güzel bir video :

-Bilgisayar Mühendisliği ve Elektronik Mühendisliği arasındaki farklar nelerdir ?

İnsanlar yer yer "Bu bölümler birbirini karşılıyor." hatta “Bilgisayar elektroniğin alt alanıdır, zaten istesen oraya kayarsın." gibi cümleler kursalar da maalesef durum pek de öyle değil. Maalesef diyorum çünkü bu oturmuş algı öğrencileri yanlış tercihe sürükleyebiliyor. Elbette ki sektörler arası geçişler mümkün hatta günümüzdeki bazı bilgisayar mühendisleri elektrik-elektronik temelli bir eğitimden gelmiş olabiliyor. Ancak 80'lerde yaşamıyoruz artık ve bu iki bölüm bu kadar ayrışmışken "Şu diğerini kapsar, çok alakalılar zaten." diyerek tercih yapmak öğrenci için oldukça üzücü sonuçlanabilir. Elbette aldıkları ortak dersler mevcut ancak ders aynı isimde olsa bile dersin içeriği ve kapsamları çok çok farklı olabiliyor. Örneğin İTÜ'de elektronik ve haberleşme mühendisliği bölümü Elektronik I-II dersleri ile elektronik alanına giriş yaparken bilgisayar mühendisliği bölümü Elektroniğe Giriş adı altında tek bir ders alır. Elektroniğe Giriş dersi lise düzeyinin biraz üstüne çıkarak diyot ve transistörlerin temel çalışma mantığını çok daha yüzeysel bir şekilde verirken Elektronik I-II dersleri daha detaylıdır, daha çok konu içerir ve öğrencinin elektronik bilimine giriş yapmasını sağlar. Bir de tersini örnek vereyim. Hem elektronik ve haberleşme mühendisliği hem de bilgisayar mühendisliği öğrencileri Prosedürel Programlama alır ve C programlama dili kullanılır. Bu dersi elektronikçilere kendi öğretim üyeleri verir ve daha yazım dili odaklıyken bilgisayarcılara biraz da programlamanın arkaplanı ve Linux tabanlı sistemlerden de bahsedilir. Bahsettiğim ortak derslerin sayısı da 2-3 ü geçmez. Bilgisayar mühendisleri toplam 3 tane elektronik dersi alır 8 dönemlik sürecinde. Donanım dersleri de mevcut ama elektronik derslerinden oldukça farklılar, fizik kullanmıyorsunuz ve daha çok soyutlama ve matematik üzerine (İlerde daha detaylı bahsedeceğim). Dolayısıyla teknik temel olarak ciddi bir fark olduğunu söylemek yanlış olmaz. Elbette elektrik-elektronik mühendisliği ya da başka bir mühendislik mezunu yazılım sektöründe yer alabilir. Zaten sektörün beklentileri üniversitenin sağladığı beceriler ve yetkinliklerden farklıdır. Özellikle iyi üniversitelerden birinde eğitim alıyorsanız elektrik-elektronik mühendisliğinin ne kadar zorlayıcı olduğunu tahmin edersiniz. Bu yüzden diyorum ki : Eğer bilgisayar mühendisliği alanında bir uzman olarak yürümekten eminseniz kesinlikle ve kesinlikle bilgisayar mühendisliği seçin. Sadece okul için farklı bir mühendislik (endüstri, elektrik-elektronik, makine) tercih etmeyin yoksa üzülebilirsiniz. Unutmayın lisans eğitimi alacaksınız ve bilgisayar mühendisliği eğitimi sadece falanca kurstaki eğitimde verilen kodları yazabilmekten ibaret değil. Ciddi bir matematik ve programlama altyapısı gerektiriyor. Daha ilk sene alacağınız matematik dersleri bile sizi özelleştirecek(İTÜ için konuşuyorum). Birazdan daha detaylı bahsedeceğim.

-İTÜ Bilgisayar Mühendisliği eğitiminde sizi neler bekliyor? Nasıl bir süreç var ?

Ben 3. Sınıf öğrencisiyim dolayısıyla geçirdiğim senelerden daha detaylı bahsediyor olabilirim. Bu soruda 4 senelik eğitimi ve genel ortamı değerlendireceğim size İTÜ özelinde bir fikir vermek için. 1. Sınıfta daha çok havuz dersleri ile haşır neşir olacaksınız tüm mühendislikler gibi, bölümde işinize yarayacak temel matematiği öğreneceksiniz Bölüm derslerine gelecek olursak ilk dönem size bölümde kullanacağınız araç ve içerikleri tanıtacak ufak proje odaklı HTML,CSS ve Python kullanılan bir dersiniz ve bir de öğretim üyelerinin gelip sunumlar yapıp bölümü ve araştırma alanlarını tanıdığınız bir giriş dersi var. İkinci dönemde ise bölüm dersi olarak Ayrık Matematik ve Prosedürel Programlama (C) dersi var. C ile temel programlama becerileri kazanıyorsunuz ve bölümde ana dil olarak C/C++ kullanıldığından oldukça kilit ve önemli bir ders. Ayrık matematik ise matematiğin oldukça ilginç ve keyifli bir alanı. Bilgisayar mühendisliği eğitiminiz için oldukça önemli ve bazı problemlere analitik ve pratik çözümler getirmenizi sağlıyor. Ayrık matematiğin bir konusuna dair örnek video:

Böyle bir temelle birinci sınıfı bitirmiş oluyorsunuz. İkinci sınıfta veri yapıları ve nesne yönelimli programlama gibi temel yazılım dersleri ile programlama bilginizi ileri taşıyorsunuz. Bunun yanında bazı teorik bilgisayar bilimleri ve matematik dersleri de mevcut. Üçüncü döneminizde temel devre analizi ve elektronik öğreniyorsunuz bahsettiğim gibi yüzeysel olarak, bunu da dördüncü dönem bir başka dijital elektronik sonlandırıyorsunuz ve elektronik dersleriniz bitmiş oluyor. Yazılım tabanlı dersler daha çok C/C++ odaklı olsa da dersine göre bir sürü farklı araç ve yazılım dili kullanıyorsunuz tabii ki. Gelelim donanım derslerine şimdi. Donanım dersleri ile ilgili yanlış bir algı var bu yüzden buna bir açıklık getirmek isterim. Sanılanın aksine donanım tabanlı derslerde gidip devre analizi vs. yapıp fizik kullanmıyorsunuz. Tamamıyla bilgisayarların temelini oluşturan 1’ler ve 0’lar yani dijital sistemler ve mantık üzerine. Günümüz bilgisayarları bir Boole cebiri üzerine kurulu ve siz de bu sistemleri yakından tanıyorsunuz. Bu derslerin sadece bir tanesinde devrelerle uğraşıyorsunuz ve dediğim gibi sadece mantık ve matematik kullanarak. Örnek video:

Kalan dersler ise 1’ler ve 0’ların dünyası ile günümüz yüksek seviye yazılım diller arasındaki bağlantıyı anlamanızı sağlıyor, düşük seviye yazılımlarla uğraşıyorsunuz. Bir de bu derslerin bazılarının laboratuvarları var. Laboratuvar dersleri teorik bilginizi pratiğe döktüğünüz ufak 1 kredilik dersler. Son sınıflarda ise yine bazı önemli zorunlu dersleri (Algoritma I-II, İşletim Sistemleri, Veritabanları ..) tamamlayıp oldukça geniş olan seçmeli ders havuzlarından alanınıza yönelik dersler seçerek eğitiminizi tamamlıyorsunuz. Seçmeli dersler: https://www.sis.itu.edu.tr/tr/dersplan/plan/BLGE/20181081.html , https://www.sis.itu.edu.tr/tr/dersplan/plan/BLGE/20181061.html , https://www.sis.itu.edu.tr/tr/dersplan/plan/BLGE/20181051.html .

Dört senelik eğitim aşağı yukarı böyle. Şimdi biraz da olumlu/olumsuz yanlardan bahsedeyim. Öncelikle söylemem gerekir ki gerçekten zor ve yoğun bir eğitim var. Ders konseptlerini anlamanın zorluğundan ziyade çok yoğun dönemleriniz olabiliyor fakat kesinlikle alanınızda geliştiğinizi hissediyorsunuz. İTÜ çalışmak, araştırma yapmak isteyen öğrenciler için güzel bir ortam sunuyor ve öğretim üyeleri de teşvik ediyor sizi fakat okul kalabalık olduğundan sıyrılmanız gerekiyor. Çok etkilendiğim, işini çok iyi ve severek yapan öğretim üyeleri mevcut. Olumsuzluklara gelecek olursak ilk söyleceğim şey bir devlet üniversitesi olmamızdan gelen olumsuzluklar olurdu. Maalesef bu devirde ülkenin mevcut durumunun da etkisiyle devlet üniversiteleri belli sıkıntılar barındırıyor. Öncelikle okul çok kalabalık ve ders seçimi, kontenjan gibi sorunlar yaşanabiliyor. Diğer devlet üniversitelerindeki arkadaşlar da benzer sorunlardan bahsediyor sürekli. Eğer devlet üniversitesi tercih edecekseniz bazı şeyleri göz önünde bulundurmakta fayda var.

-İTÜ Bilgisayar Mühendisliği donanım ağırlıklı mı ?

Forumda çokça görülen ve öğrencileri yanlış yönlendiren bir yorum. İTÜ’de donanım dersleri mevcut tıpkı diğer üniversiteler gibi. Fakat *donanım ağırlıklı* demek çok yanlış olur. Yukarıda bahsettiğim bu temel bilgisayar mühendisliği donanım dersleri zaten diğer üniversitelerde de mevcut olan dersler incelerseniz görürsünüz. Benzer düzeyde devlet üniversiteleri olduğu için ODTÜ ve Boğaziçi’ni örnek verelim. Bu üniversitelerin 3-4-5-6. dönemlerini incelediğinizde bu temel donanım ve elektronik(Devre Analizi, Dijital Sistemler(Lojik Tasarım), Bilgisayar Organizasyonu, Sinyal ve Sistemler, Gömülü Sistemler) derslerini görürsünüz. Forumda sürekli gördüğüm ve benimle önceden iletişime geçip İTÜ Bilgisayar Mühendisliği’ne geçiş yapmak istediğini söyleyen ve başka bir üniversitenin başka bir bölümünde olan bir arkadaş var. Bu arkadaş her İTÜ ve İTÜ bilgisayar mühendisliği konusunun altına gelip İTÜ bilgisayar mühendisliğine sallıyor. Kendisi geçmekten vazgeçti herhalde ve kendini tatmin etmeye çalışıyor anladığım kadarıyla. Yaptığı yorumlar oldukça yersiz ve bilgisizce. Arkadaşım bırak isterse dünyanın en kötü okul ve bölümü olsun İTÜ bilgisayar mühendisliği senin sallamanla ve yersiz eleştirilerinle hiçbir şey değişmiyor. Bırak bölümün öğrencileri memnun olsun ya da olmasın. Kendisi elektrik-elektronik mühendisliği ile İTÜ bilgisayar mühendisliğini denk görüyor bir hayli ilginç bir kişilik. Konuyla ilgili ODTÜ’nün harika bir yazısını bırakıyorum : https://user.ceng.metu.edu.tr/~ucoluk/bm// .

SONUÇ

Sonuç olarak umarım bilgisayar mühendisliği düşünen arkadaşlara yardımcı olabilmişimdir. Eğer gerçekten bilgisayar mühendisliği istediğinize eminseniz (Gereksiz popülariteye kapılmayın herkesi mutlu edecek bir bölüm değil) bilgisayar mühendisliği tercih edin. Evet bazı üniversiteler arasında ciddi puan farkları var ama siz yine de istediğiniz bölüme gidin aynı üniversitede eğitim almak istiyorum nasıl olsa yatay geçiş yaparım diyerek başka bölümler (endüstri, elektronik, makine) tercih etmenizi tavsiye etmem, oldukça zor ve kontenjan çok az oluyor genelde. Örneğin İTÜ bilgisayar mühendisliğine puanım yetmiyor olsaydı Hacettepe bilgisayar mühendisliğine giderdim, çok çok iyi bir bilgisayar mühendisliği bölümü var Hacettepe’nin. Unutmayın bilgisayar mühendisliğinde vaktinizin çoğu düşündüğünüz gibi kod yazarak geçmeyecek, öğrendiğiniz ağır seviye matematik ve problem çözme yeteneğinizi gerçek hayata geçirmenin bir aracı olacak sadece kod ve programlama. Herkese şimdiden hayırlı olsun vakit ayırıp okuyanlara teşekkürler.

Edit:

v1.01 Ufak yazı düzenlemeleri ve yazım hataları